وداع تورنتو با عباس کیارستمی

مهدی کاشانی ـ بی بی سی ـ سالن اصلی مجتمع تیف تورنتو، یکشنبه عصر ۲۴ مرداد میزبان مراسم رسمی بزرگداشت عباس کیارستمی فیلم‌ساز برجسته و فقید ایرانی بود. در این برنامه مهمانان متفاوت و متعددی درباره کیارستمی صحبت کردند.

در ابتدا پیرس هندلینگ، رییس جشنواره تورنتو از خاطرات حضور کیارستمی در تورنتو در پاییز پارسال تعریف کرد. او گفت که در همین سالن مصاحبه‌ای با کیارستمی ترتیب داده بود، اما فرصت طرح خیلی از سوالات به‌دست نیامد. وقتی هندلینگ موضوع را با کیارستمی در میان می‌گذارد، کیارستمی به او قول می‌دهد که یک بار دیگر به تورنتو سفر کند. هندلینگ در پایان گفت که متاسفانه فرصت حضور دوباره کیارستمی از ما گرفته شد.

سپس پیام ضبط شده داریوش شایگان، فیلسوف ایرانی، پخش شد. شایگان در پیامش می‌گوید که اولین بار کیارستمی را در ایتالیا ملاقات می‌کند و بعد از کمی صحبت با او تصمیم می‌گیرد بیشتر شنونده باشد و از حرف‌های دقیق کیارستمی که برآمده از نگاه جزیی‌نگر و تیزبینش بود استفاده کند. در پایان شایگان از شیفتگی کیارستمی به طبیعت سخن گفت.

سخنران بعدی آیدین آغداشلو، هنرمند ایرانی بود که از رفاقت ۶۲ ساله خودش با کیارستمی حرف زد. آغداشلو از خاطرات چهارده سالگی‌شان تعریف کرد. به اعتقاد او کیارستمی از جنس هنرمندانی مثل موزارت نبود که در کودکی نبوغ خود را زود هنگام نشان دهد، بلکه او در آن سال ها به مشاهده پرداخت و در سنین بالاتری به بازدهی و خلق هنری رسید.

سخنران بعدی مهرناز سعیدوفا منتقد سینما بود که–همراه با جاناتان رزنبام، منتقد مشهور –کتابی تحلیلی درباره کیارستمی نوشته است. سعیدوفا در دقایقی که در اختیار داشت از نحوه آشنا شدنش با سینمای کیارستمی و ترغیب رزنبام به همکاری بر روی کتاب حرف زد.

بعد از حرف‌های سعیدوفا، تصویر ضبط شده جعفر پناهی پخش شد. پناهی که گویا به نشان ادای دین به استادش کیارستمی داخل یک ماشین از خودش فیلم گرفته بود، از همکاری‌های اولیه‌اش با کیارستمی، خصوصا سر فیلمبرداری «زیر درختان زیتون» و از دقت او در چیدمان صحنه گفت.

سپس نوبت به گادفری چشایر منتقد صاحب‌نام آمریکایی رسید که از کیارستمی بگوید. او حرف خود را چنین آغاز کرد که در سال ۱۹۹۲ از طرف مجله فیلم کامنت ماموریت پیدا می‌کند که به تورنتو برود و از نمایش هجده فیلم ایرانی بعد از انقلاب گزارش تهیه کند. سه تای آن‌ها از کیارستمی بودند و چشایر آن‌جا شیفته کارهای او ، به‌خصوص «کلوز آپ»، می‌شود. او تعریف می‌کند که در روز اعلام جوایز کن ۱۹۹۷ با کیارستمی بوده و لحظه‌ای را به یاد دارد که خبرنگاران خارجی به یکباره کیارستمی را که برنده نخل شده بود شناسایی می‌کنند و دورش جمع می‌شوند. از نگاه چشایر آن لحظه نمادین، گذار کیارستمی از یک فیلمساز ایرانی به فیلمسازی جهانی بود. سپس چشایر از مراسمی در تالار وحدت یاد می‌کند که برای تقدیر از کیارستمی بعد از دریافت نخل طلا ترتیب داده شده بود و طی آن رییس‌جمهور وقت (رفسنجانی) و رییس‌جمهور در آستانه تحلیف (خاتمی) حضور داشتند. به اعتقاد چشایر که یکی از مدعوین مراسم بود، از حال و هوای آن‌جا می‌شد تشخیص داد که مقامات ایرانی از افتخاری که کیارستمی کسب کرده احساس غرور می‌کنند.

بعد از چشایر، رامین بحرانی، فیلم‌ساز جوان و مستقل ایرانی/آمریکایی شروع به صحبت کرد. او که بارها با کیارستمی دیدار داشته و یک بار به عنوان مترجم در کلاس‌های کارگردانی او در آمریکا حاضر بوده، از صبر و حوصله کیارستمی در برخورد با جوان‌ها یاد کرد. گفت که بعد از فیلم اولش، کیارستمی به او گفته که فیلمش یک رنگ است درحالی‌که زندگی رنگ‌های مختلف دارد. او درباره تیزبینی و نکته‌سنجی کیارستمی به این اشاره کرد که وقتی در کن با فیلم بعدی‌اش حضور داشته، کیارستمی بعد از تماشای فیلم صدایش می‌زند و با او درباره دو صحنه از فیلمش بحث می‌کند که هرکدام یکی دو ثانیه بیشتر طول نکشیده‌اند.

در پایان فرزند کیارستمی، احمد، پشت سکو رفت به گفته احمد کیاستمی، جایزه لوکارنو اولین جایزه خارجی بوده که پدرش در حیات هنری دریافت کرده بود. او گفت پدرش قبل از مرگ روی پروژه‌ای درباره نقاشی‌های مونه، امپرسیونیست مشهور فرانسوی، کار می‌کرده و ابراز امیدواری کرد که به زودی پروژه نهایی پدرش در معرض دید عموم قرار بگیرد. احمد کیارستمی سخنرانی خودش را با خاطره‌ای از پدر به پایان برد: در دوران کودکی عباس کیارستمی، ساندویچ‌فروشی پرطرفداری در رستم‌آباد فعالیت داشت. صاحب آن‌جا به مشتری‌ها نفری بیشتر از یک ساندویچ نمی‌داد با این منطق که آن‌ها سیر نشوند و بعدها دوباره به مغازه‌اش برگردند. عباس کیارستمی نیز مثل آن ساندویچ‌ساز، ما را زود و گرسنه رها کرد.

در پایان مراسم ، فیلم «زیر درختان زیتون» به نمایش درآمد.