کریستوفر هیل

منبع : پراجکت سیندیکت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی

شش ماه ریاست جمهوری دونالد ترامپ می تواند یادآور این باشد که وی نه تنها در امور داخلی دستاوردی نداشته است بلکه همچنین سیاست خارجی زیگ زاگی اش چشم انداز ژئو پولتیکالی ایجاد کرده که همچون بمب ساعتی به شماره افتاده است. هیچ جا از پیامدهای ناتوانی عمدتا عمدی ترامپ در درک مسائل پیچیده در امان نمانده است و علاقه مندی غیرعقلانی وی برای انتقام گیری از میراث سلف خود، باراک اوباما، بیش از هر جا در خاورمیانه به چشم می خورد.

تصمیم ترامپ در ماه آوریل برای شلیک موشک کروز به پایگاه هوایی الشعیرات سوریه در پاسخ به استفاده بشار اسد از تسلیحات شیمیایی را در نظر بگیرید. بگذریم از اینکه می خواست به طور غیر مجاب کننده ای آن را به انسان دوستی گره بزند، اما تنها منطق ترامپ برای به کارگیری توانایی نظامی ایالات متحده به نظر به این دلیل بود که اوباما - پس از آنکه "خط قرمز" مشهوری علیه استفاده سلاح شیمیایی در سوریه وضع کرد - به استفاده رژیم اسد از سلاح شیمایی در سال 2013 پاسخ نداده بود.

در آن زمان ترامپ علاقه ای به این نشان نداد که پس از حملات دیپلماسی را در دستور کار قرار دهد، زمان گذشته و اوایل این ماه در جریان نشست گروه جی 20 در هامبورگ آلمان، وی تاکید کرد که ایالات متحده ممکن است تا حدی برای برقراری آتش بس در جنوب غرب سوریه به نیروهای روسیه ملحق شود، که مدلی برای بخش های دیگر در کشور سوریه شود، و در نهایت صحنه را برای روند صلح مهیا کند.

هیچ کس حتی کسانی که درک عجولانه از اوضاع در سوریه دارند نمی توانند تصور کنند که از یک آتش بس منطقه ای صلح پدیدار شود. اسد سال ها است به متحدان خود - حزب الله لبنان، ایران روسیه و حتی در برخی موارد ترکیه اجازه داده است که به نمایندگی از او بجنگند. در مقابل اپوزسیون سوریه تنها کمک های نظامی گاه و بیگاهی دریافت کرده و همان قدری چند پاره است که در ابتدای جنگ داخلی بود.

هیچ کس نمی داند ترامپ در خصوص مرزهای آینده سوریه یا حکومت در این کشور چه در سر دارد. در کشوری چند شقه با نهادهای جامعه مدنی اندک و گروه های مذهبی و قومی بسیار، آیا حقوق اقلیت ها رعایت خواهد شد؟ مرزها چطور؟ اگر دنیا درسی از عراق گرفته باشد این است که دموکراسی به دولت کارآمد و نهادهای منعطف نیاز دارد، و نه فقط انتخابات.

هدف دولت اوباما در سوریه این بود که گروه های شورشی که میل به جنگ با اسد دارند را شناسایی و حمایت کند. در مقابل دولت ترامپ حمایت نظامی از گروه های میانه روی نظامی را قطع کرده و ظاهرا به این نتیجه رسیده است که چنین گروه هایی اساسا وجود ندارند. پیشنهاد حمایت تاکتیکی از مذاکرات صلحی را داده که همین حالا در آستانه قزاقستان در حال انجام است و توسط ایران، ترکیه روسیه میانجی گری می شود. اما دولت ترامپ نشانه ای بروز نداده است که خودش هدایت روند صلح را در دست می گیرد یا حتی تلاش کرده باشد که تاثیری بر روند مذاکرات داشته باشد.

اگر شش ماه نخست ریاست جمهوری ترامپ مبنا قرار گیرد می توان با طیب خاطر گفت که اسد فعلا در قدرت باقی خواهد ماند. ترامپ به نظر با همان مشکلی مواجه است که اوباما مواجه بود، زمانی که تلاش کرد به مردم آمریکا توضیح دهد که سرنگونی رژیم علوی های سوریه به شکست گروه های افراطی همچون داعش کمک می کند. در حقیقت، همچنان که خیلی از سوری ها به حق هراس دارند، کنار گذاشتن اسد بدون اینکه بدانیم بعد چه اتفاقی می افتد می تواند مسیر را برای ظهور نوعی سلطنت گرایی رادیکال سنی هموار کند.

رادیکالیسم اسلامی پدیده ای در میان اعراب سنی است. رادیکالیسم اسلامی صرفا نتیجه بدرفتاری حکومت های شیعه و علوی در کشورهای مشخصی نیست، و با از میان رفتن این حکومت ها هم رادیکالیسم اسلامی از میان نمی رود. هر چه نباشد، داعش در مناطقی فرسنگ ها دور از سوریه، همچون مراکش نیز پایگاه دارد. در ماه مه، ترامپ در زمان حضور در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس در ریاض، عربستان را به عنوان متحد اصلی آمریکا در منطقه مورد ستایش قرار داد. سعودی ها که اختلاف نظرهایی با دولت های جورج بوش و اوباما داشتند از اینکه دوست تازه ای در کاخ سفید دارند خوشحال بودند و خیابان های ریاض را با پوسترهای بسیار از ترامپ آذین بندی کردند.

اگر ترامپ می خواهد کاری در خاورمیانه بکند باید پیچیدگی های خاورمیانه را در نظر بگیرد و طوری رفتار نکند که گویی هنوز کارزار انتخاباتی علیه هیلاری کلینتون و اوباما بر پا است.