تقریبا ۲۰ سال از ایران گریختەام و در یکی از کشورهای امن و آرام اروپا زندگی می‌کنم. در این مدت دو سال بطور مداوم بە روانشناس مراجعە کردە و با این وجود از کابوس رهایی نمی‌یابم. در این مدت طولانی بیش از دوهزار بار کابوس دیدەام، بە سراغم می‌آیند، زانوهایم همراهم نمی‌آیند، تکان میخورم و از خواب می‌پرم، آهی میکشم و با خود میگویم آخی کە خواب بود. وصیتم این است اگر مرگ زوردرس سراغم آید بدانید کە نتیجە وارد شدن شوک و وحشتی است کە رهایم نمی‌کند. بدون تردید این وضعیت حال و روز بسیاری از مردم ماست کە زیر یوغ حاکمیت اسلامی بسر می‌برند.
ابتدا سلام و درود خود را تقدیم مردم با شهامتی می‌نمایم کە مقابل حاکمیت زورگو ایستادند و حیثیت نبودە آن رژیم را زیر پا نهادند. اما هرچند تا این لحظە جامعە ما بە رویارویی و حماسە خود می‌بالند و بحث داغ جامعە ماست اما من شدیدا نگران وضعیت آن عدە هستم کە بازداشت و گرفتار آمدە و متعاقبا سرنوشت ما را خواهند داشت.
خیزش مردم بانە تنها یک خیزش عادی نبودە و خیزش در بانە بار معنایی زیادی دارد. بانە شهری آشنا برای مردمان همە نقاط ایران است. قیام مردم بانە بمعنی شکست سیاست امنیتی ـ سیاسی ویژەای کە رژیم درچند دهە گذشتە اعمال نمودە است.
در سالهای اخیر بانە سر زبانها بودەاست اما بطور منفی. شهری کە از قدیم کانون تفکرات ملی و کوردایتی بود در چند سال اخیر از مسیر خود لغزیدە، بە عبارتی دیگر حساب شدە منحرفش کردە بودند. این شهر از همە جهات نسبت بە دیگر شهرهای کوردستان عقب ماندە بود و بلحاظ فرهنگی درجا میزد و تنها بلحاظ اقتصآدی سر زبانها بود.
موقعیت جغرافیایی و مراوداتی بانە با شهر سلیمانیە بعنوان پایتخت فرهنگی کوردستان عراق، ارتباط با سنندج همچون مرکز اداری و فرهنگی استان، و تهران بجهت بازرگانی و تحصیل وجە ویژەای بە بانە بخشیدە بود و تا اندازەای تمایزاتی با دیگر شهرهای کوردستان داشت. رژیم هم بنابە ویژگیهای آن شهر برنامە ریزی میکرد. برای نمونە نهادهای امنیتی در مریوان از تضادهای معمولی دو تیرە سورانی و اورامی بنفع خود استفادە میکرد، در مناطق اورامانت از تضاد میان جاف و اورامی، در کرماشان شیعە و سنی، در سنندج شهری و روستایی، در سقز ترویج اعتیاد و آسیب رسانی اجتماعی، در مهاباد بە بن بست کشاندن آن شهر و کنترل جمعیت، در اورمیە کورد و تورک استفادە میکرد اما در بانە رعب وحشت و سرکوب شدید.
بانە خارج از تاثیرپذیری و تاثیرگذاری از کورستان عراق، در چند سال گذشتە تاثیرپذیری و تاثیرگذاری زیادی بر کوردستان ترکیە داشتە و گذاشتە است. کم نیستند جوانان بانەای کە در صفوف حزب کارگران کوردستان ترکیە مبازرە می‌کنند. مردم این شهر پوشش لباس کوردی و اصالت زبان بعنوان نماد ملی هویت خود را حفظ کردەاند و کمتر تحت تاثیر فرهنگ مرکز قرار گرفتەاند. در دهە شصت هجری برای مدتی برخی جریانات چپ نظیر فدائیان اکثریت و حزب تودە حضور داشتند اما اغلب طرفداران آن بە دامن ناسیونالیسم کوردی بازگشتە و ممکن است کسانی باشند کە هنوز برخلاف جریان آب شنا می‌نند.
تا اواخر دهە شصت هجری نشاط اجتماعی، یکرنگی و همدلی میان مردم زیاد بود. فقر بود اما کمک بە فقرا هم زیاد بود. اما بعداز آزادی کوردستان عراق تلاشهای رژیم برای تسلط بر اوضاع برنامەهای خشنی پیادە و نبض جامعە را در دست گرفتند. از آن دورە ببعد دهها و صدها جوان بخاطر گرایشات ملی، تاثیر پذیری از اوضاع کوردستان عراق، فعالیتهای سیاسی و حزبی دستگیر، تبعید و یا راە تبعید را برگزدیند. میانە سالهای ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶ بیش از چهارصد نفر از مردم تهیدست بانە کە از طریق مرزها امرار معاش می‌کردند روی مین رفتند و یا مورد شلیک سربازان نظآم قرار گرفتند. در دهە هفتاد هجری بانە مرعوب و بی رمق شد. فقر شدید بر بانە تحمیل و فضای سیاسی هم بە حداقل رسید. در همان سالها یکبار پایم بە دادسرای شهر مهاباد باز شد کە از نوع رفتار میان کارکنان دادسرا با مردم تعجب کردم. مردم در دادسرای مهاباد بە آسانی با قاضی، دادیار و نگاهبانان سخن می‌گویند و حتی لجالت و پرخاشگری هم میکردنند، مواردی کە در دادسرای بانە بحث سر و هزینەبردار بود.
بدنبال روی کار آمدن دولت خاتمی جنب و جوش سیاسی ـ فرهنگی آغازشد و برخی شهرهای کوردستان نیز در این دایرە قرار گرفتند اما بانە کماکان بی رمق ماند. افرادی کە تحت تاثیر اصلاح طلبی مرکز قرار گرفتند از انگشتان دست تجاوز نمی‌کردند. نهادهای مدنی و زیست محیطی و از این قبیل وجود نداشت.
در همان ایام دو اتفاق در بانە بوقوع پیوست. اولی ایجاد بازار پیلەوری و دوم تظاهرات مردم برای حمایت از آقای عبداللە اوجالان و ابراز خشم از دولت ترکیە.
بازارچە پیلەوری سالهای گذشتە در بلوچستان تجربە گردیدە بود و دولت موفقیتهایی از آن بدست آوردە بود. دورانی بلوچستان قطب اقتصادی ایران محسوب میشد. آن منطقە مسیر ترانزیت کالاهای چینی، هندی و پاکستانی و دیگر کشورهای شرق آسیا بە مرکز ایران بود. رژیم ایران با گشایش بازارچەهای مرزی بازار آن منطقە را کنترل و در نتیجە فقر شدید بر مردمان آن منطقە تحمیل نمود. بگونەای کە امروزە بلوچستان فقیرتر از کوردستان است. همین سیاست در کوردستان نیز اجرا شد و دولت با افتتاح بازارچەهای مرزی دست در گلوی مردم نهاد و خارج از توزیع فقر با استفادە از بهانە مرز مردم را وابستە بە خود نمودند. از این ببعد مردم ما از موضوعات سیاسی دور و حتی در بسیاری مواقع کە شهرهای دیگر سر بە شورش گذاشتند بانە آرام بود.
بازارچەها برای درصد بسیاری کمی بویژە کسانیکە با نهادهای دولتی و امنیتی همصدا شدند نان آور بود، اما بە قیمت فشار بر اکثر جامعە و ایجاد شکاف اجتماعی ـ اقتصادی. صنعت توریسم کە در جهان بە رشد فرهنگی می‌انجامد در بانە نتیجە عکس داد. حجم مسافرت بیش از حد مردمان نقاط دور و نزدیک ایران بە بانە فرهنگ سازی ایجاد نکرد و آسیبهای اجتماعی با خود آورد. تا آن سالها در بانە از اعتیاد و مواد مخدر خبری نبود اما بعداز آن توزیع مواد مخدر اشباع شد. در ضمن توریستهای ایرانی پاساژهای آن شهر را نماد رونق اقتصادی بانە میدانستند، ناآگاە از فقر شدیدی کە زیر پوست شهر نهفتە بود و اینکە پاساژها با خون کولبران بە کالاهای لوکس تزئین می‌گشت.
نکتە اصلی اینکە، چون بازارهای مرزی جنبە سیاسی دارند و با نگرش سیاست رژیم بە کوردستان عراق شرایط آن تغییر میکند. همزمان با تحریم اقتصادی دولت عراق علیە کوردستان، رژیم ایران نیز تلاش داشتە کە نیازمندیهای کوردستان عراق کە از ایران تامین میشود محدود تا بر کوردستان بیشتر فشار آورد. در این میان کولبران از موقعیت استفادە کردە و از مناطق صعب العبور بە حمل کالا از هر دو طرف میپردازند.
البتە این تنها یک بعد قضیە است و سیاسهای رژیم در کوردستان بسیار عمیقتر از آن هست کە تنها بە مرز بستگی داشتە باشد. یکی از سیاستهای رژیم ناچار نمودن مردم بە کوچ اجباری بە مناطق مرکزی کوردستان تا از این طریق در بافت دموگرافی وجمعیتی کوردستان تغییر ایجاد کند. طبق آمار رشد جمعیت استان کوردستان منفی بودە و هم اینک از جمعیت ۷ میلیونی کوردستان قریب دومیلیون جویای کار در مناطق مرکزی ایران سرگردانند. این جمعیت جویای کار بە مرور زمان هویت ملی خود را از دست دادە و در جامعە مرکزی ایران ذوب میشوند و بعدا منورالفکران ایرانی!! آنرا بنام درهم تنیدگی جامعە ایران میگذارند. صد البتە کشتار کولبران و کوچاندن مردم با فتوای مراجع دینی انجام و مجریان آن بر اساس آن فتاوی بە آسانی بە روی مردم شلیک می‌کنند.
کوتاە سخن، خیزش بعداز تظاهراتهای سقوط رژیم قبلی، تظاهرات مردم بانە در۱۳۷۷ برای حمایت از آقای عبداللە اوجالان دومین و خیزش اخیر از همە معنادارتر بود و نقش سوسیال میدیا مهم بود بە همین دلیل رژیم سیستم انترنت کوردستان را قطع کردە بود. خیزش اخیر نشان داد کە آستانە صبر مردم حدودی دارد و با خشم خود اعتبار لرزان آنان را نزد مردم جهان مخدوش می‌کنند.
