کیهان لندن - احمد رأفت - سال ۲۰۱۸ میلادی که چند روزی بیش به پایان آن نمانده است، بدون شک در تاریخ تقریبا ۴۰ ساله جمهوری اسلامی به عنوان یکی از بحرانی‌ترین دوران به ثبت خواهد رسید. سال جاری میلادی با گستردگی اعتصاب‌ها و اعتراض‌ها آغاز شد. اعتصاب‌ها و اعتراض‌هایی که در تمام مدت سال ادامه پیدا کرد. کارگران در بسیاری از شهرهای کشور برای احقاق حقوق خود و در اعتراض به مشکلات معیشتی روزها و گاه هفته‌ها در اعتصاب بودند. کارگران هپکو، نیشکر هفت‌تپه و یا فولاد اهواز با وجود تهدید‌ها و بازداشت‌ها دست از اعتراض برنداشته‌اند. مالباختگانی که اندک پس‌اندازشان توسط نهادهایی که دزدان سر گردنه را نیز خجالت‌زده کرده‌اند بالا کشیده شد نیز در گسترش این موج اعتراضی مردمی نقش بسزایی داشتند. معلمان با اعتصاب‌های خود نقش عمده‌ای را در این جنبش اعتراضی بر عهده گرفتند. جنبشی که در آذرماه ۹۷ به دانشگاه‌ها نیز گسترش پیدا کرد. این حرکت‌های اعتراضی برای اولین بار توانستند نوعی همبستگی میان لایه‌های جامعه که به دلایل مختلف به این نظام و سیاست‌های اقتصادی آن اعتراض دارند برقرار کنند.
آغاز تحریم‌ها
یکی دیگر از مهمترین وقایع سال ۲۰۱۸ میلادی تصمیم دولت آمریکا در ماه مه به خروج از برجام و بازگشت تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران بود. تحریم‌هایی که بسیاری از شرکت‌های مهم بین‌المللی را مجبور به خروج از بازار ایران کرد. بسیاری از پروژه‌های اقتصادی که بعد از امضای توافق هسته‌ای به امضا رسیده بودند، قبلا از آغاز متوقف شده و به بایگانی سپرده شدند. از جمله مهمترین این پروژه‌ها می‌توان به طرح‌های استخراج گاز و نفت اشاره کرد. صادرات نفت نیز قبل از ماه نوامبر، با آغاز تحریم‌های نفتی جدید، کاهش یافت. در ماه نوامبر صادرات نفت جمهوری اسلامی از بیش از دو ملیون بشکه در روز، به کمتر از یک میلیون سقوط کرد.
اعلام تحریم‌های جدید پول ملی را دچار بحرانی بی‌سابقه نمود. در تابستان گذشته ارزش دلار از مرز ۱۵هزار تومان عبور کرد و همزمان بهای طلا نیز افزایش غیرقابل انتظاری داشت. اگرچه در آخرین هفته‌های سال میلادی، پول ملی بطور مصنوعی و تحمیل دولت توانست ارزش خود در مقابل ارزهای خارجی را بازیابد، ولی با این وجود پرونده بحران در بازار ارزی هنوز باز است و نمی‌توان صحبت از بازگشت ثبات به این بازار کرد. تحریم‌ها و بی‌ثباتی ارزی، دولت دوم حسن روحانی را با کمبود بودجه‌ی تاریخی مواجه ساخت. بانک مرکزی یکشنبه ۲۵ آذرماه گزارش جدیدی در رابطه با وضعیت اقتصادی کشور منتشر کرد که در آن کسری تراز عملیاتی و سرمایه‌ای دولت در هفت ماهه سال ۹۷ بالای ۳۹ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
افزایش سرکوب
در حالی که این بحران‌ها شکاف در صفوف نظام را تشدید کرده است، مخالفان نظام حرکت‌هایی را در جهت همسویی و همگرایی آغاز کرده‌اند. اگرچه این همسویی هنوز در ابتدای راه است، ولی با این وجود رهبران جمهوری اسلامی را به شدت نگران ساخته است. وزیر اطلاعات در صحن علنی مجلس به این واقعیت اذعان کرد و نگرانی خود را آشکار ساخت. البته محمود علوی با تکرار ادعاهای قبلی انگشت اتهام را به سوی دولت‌های خارجی نشانه رفت وگفت «سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل و آمریکا سعی در ایجاد «همگرایی و هم‌افزایی» میان گروه‌های اپوزیسیون جمهوری اسلامی در خارج از کشور دارند. وزیر اطلاعات در همین زمینه به برگزاری «بیش از ۶۴ همایش و نشست و هم‌اندیشی بین جریان‌های مختلف قومی، ضدانقلابی برای اینکه چگونه صف مبارزه خود را با جمهوری اسلامی یکی کنند» اشاره کرد.
در سال ۲۰۱۸ متاسفانه شاهد سرکوب شدید جامعه در سطوح مختلف نیز بودیم: از احکام زندان بسیار سنگین برای فعالان مدنی، از «دختران خیابان انقلاب» تا وکلای دادگستری، از دراویش گنابادی تا شهروندان بهائی. اعدام‌های سیاسی نیز بار دیگر در دستور کار قرار گرفت.
در این رابطه اعدام سه جوان کرد (رامین حسین‌پناهی، زانیار و لقمان مرادی) و محمد ثلاث درویش گنابادی، بار دیگر نام جمهوری اسلامی را به عنوان نظامی که مخالفین خود را حذف فیزیکی می‌کند در سطح جهانی مطرح ساخت.
البته حذف فیزیکی مخالفان تنها به اعدام‌ها محدود نبوده، چندین نفر نیز در هنگام بازداشت و یا گذراندن دوران محکومیت خود در زندان جان باختند، که آخرین آنها وحید صیادی نصیری است.
مرگ مشکوک کاووس سیدامامی استاد دانشگاه و فعال محیط زیست در زندان، و محمد راجی از دراویش گنابادی و از فرماندهان سابق سپاه در دوران جنگ با عراق، بلافاصله پس از بازداشت، از جمله صفحات سیاهی هستند که به پرونده نقض حقوق بشر جمهوری اسلامی افزوده شدند.
پدیده‌ای به نام دونالد ترامپ
۲۰۱۸ را می‌توان سال دونالد ترامپ نامگذاری کرد. در سالی که رو به پایان می‌رود، رئیس جمهور پیش‌بینی‌ناپذیر آمریکا با تصمیم‌های غافلگیرکننده‌اش، در صدر اخبار جهان بود. از دیدار با رهبر کره شمالی، تا خروج از برجام، از بازگرداندن تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی تا فراخواندن نظامیان آمریکایی از سوریه؛ هفته‌ای نبود که دونالد ترامپ در صدر اخبار نباشد. تصمیم‌های رئیس جمهور آمریکا در سیاست داخلی چون بالا بردن دیوار در مرز آمریکا و مکزیک برای جلوگیری ار ورود مهاجرین تا سخت‌تر کردن قوانین مربوط به اقامت و مهاجرت، در کنار چندین پرونده قضایی، از رئیس جمهور آمریکا شخصیتی بحث‌برانگیز ساخته‌اند. در سطح بین المللی نیز سیاست‌های دونالد ترامپ بحران‌هایی را دامن زده است که بسیاری را شگفت‌زده کرده.
آخرین این بحران‌های بین المللی تصمبم به فراخواندن نظامیان آمریکائی در ۱۰۰ روز آینده از سوریه است که منجر به استعفای جیمز ماتیس، وزیر دفاع، از سمت خود شد. تصمیمی که مورد انتقاد شدید متحدین عرب و اروپائی آمریکا و بخش قابل توجهی از نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا شد. منتقدین دونالد ترامپ این تصمیم کاخ سفید را تسلیم در مقابل روسیه و واگذاری سوریه به جمهوری اسلامی می‌دانند. تصمیمی که مخالفت و نارضائی محافل نظامی این کشور را نیز بدنبال داشت.
قتل روزنامه‌نگاران
در این میان، پادشاهی سعودی متحد دیرین آمریکا در سال ۲۰۱۸ درگیر بحرانی جدید شد. قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد در ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول، پرونده‌ای است که به زودی بسته نخواهد شد. نام محمد بن‌سلمان ولیعهد پرقدرت سعودی تا زمانی که زوایای مختلف این قتل روشن نشود، به عنوان آمر این جنایت بر سر زبان‌ها خواهد ماند.
سال ۲۰۱۸ همچنین سال غم‌انگیزی برای اهل رسانه بود. در این سال، به گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، ۶۵ روزنامه‌نگار هنگام انجام ظیفه جان خود را از دست داند، سه نفر از آنها ناپدید شدند، ۵۴ نفر به گروگان گرفته شدند و ۳۲۶ نفر هم زندانی شدند.
اینهمه در حالیست که اروپا نیز در سال ۲۰۱۸ با پدیده‌ی اعتراضی جدیدی روبروست که از فرانسه آغاز شده است. جنبش موسوم به «جلیقه‌زردها» که در مدت کوتاهی به چند کشور اروپایی دیگر نیز گسترش یافت، با توجه به نارضایی عمومی ناشی از گرانی و بیکاری، می‌تواند در سال آینده دامان دیگر کشورهای اروپایی را بگیرد.
این در حالیست که بریتانیا همچنان دچار قضیه‌ی «برکسیت» و بحران بی‌سابقه‌ای در پیامد مذاکرات برای خروج از اتحادیه اروپا شد. دولت ترزا می‌نتوانست توافقی را که پس از دو سال مذاکره با اتحادیه اروپا به دست آورده بود، به تصویب مجلس عوام این کشور برساند. البته رای‌گیری در این رابطه که قرار بود در ماه دسامبر انجام گیرد به اواسط ماه ژانویه ۲۰۱۹ موکول شد، ولی پیش‌بینی می‌شود که دولت نخواهد توانست بدون آسیب از این رای‌گیری بیرون آید. خروج بریتانیا بدون یک توافق، به گفته محافل اقتصادی بریتانیا، فاجعه‌آمیز خواهد بود.
در سال ۲۰۱۸ کنفرانس‌هایی نیز برای پایان دادن به جنگ در سوریه و یمن برگزار شدند که هیچکدام به نتیجه نرسیدند و فاجعه‌های انسانی در این دو کشور ادامه پیدا یافته است. متاسفانه در هر دو بحران، جمهوری اسلامی یکی از عوامل بازدارنده گفتگوهای صلح به حساب می‌آید.
