پومپیو می‌گوید سیاست اعطای معافیت، دیگر خاتمه یافته است. او گفت تولید ایران را به صفر می‌رسانیم اما اینکه روند تا چه زمانی ادامه می‌یابد، به تصمیمات ایران بستگی دارد که چگونه رفتار خود را تغییر دهد. او گفت ما درخواست‌های خود را به تهران و رفقایش صریحا اعلام کردیم: «به هدف دستیابی به بمب هسته‌ای پایان دهید. دست از آزمایش موشک‌های غیرمتعارف بالیستیک بردارید. به حمایت و ارتکاب تروریسم پایان دهید. بازداشت بی‌دلیل شهروندان آمریکایی را متوقف کنید.»

بسیاری گمان می‌کردند با افزایش بهای نفت، آمریکا معافیت های نفتی ایران را تمدید کند. با نزدیک شدن به فصل سفرهای تابستانی در آمریکا، حذف یک میلیون بشکه نفت از بازار می‌تواند موجب جهش بهای نفت شود.

نیل باتیا، کارشناس تحریم‌ها در مرکز نیوامریکن سکوریتی می‌گوید ما شاهد واکنش بازار هستیم اما باید انتظار داشته باشیم که در فصل مسافرت‌ها قیمت سوخت افزایش بیابد.

تصمیم دولت ترامپ بسیار غافلگیر کننده بود. مقامات وزارت امورخارجه وعده تمدید معافیت ها را داده بودند اما ناگهان با دخالت کاخ سفید همه‌چیز تغییر کرد. علی‌رغم تمایل اروپایی‌ها به حفظ روابط با ایران، ترامپ و بولتون به دنبال افزایش فشار بر ایران بودند.

سوزان مالونی از موسسه بروکینگز معتقد است واردکنندگان نفت انتظار برنامه‌ریزی کوتاه‌مدتی از سوی دولت ترامپ پیش از پایان دادن به معافیت ها را داشتند. این اقدام غافلگیرکننده نبود اما بازه زمانی مناسبی برای آن پیش‌بینی نشده بود.

پومپئو گفت که تحریم‌ها ایران را از یکی از منابع کلیدی درآمدی خود محروم کرده‌اند. تا ۴۰ درصد از درآمدهای نفتی ایران از محل فروش نفت تامین می‌شود یعنی منبع نخست درآمد ایران است. او گفت پیش از تحریم‌ها ایران سالانه ۵۰ میلیارد دلار از محل فروش نفت درآمد کسب می‌کرد.

با این حال این اقدام آمریکا همچنان مخاطرات زیادی به همراه دارد که به میزان پایبندی چین، هند و کره‌جنوبی به این تحریم‌ها وابسته می‌باشد. هر سه کشور خریداران عمده نفت ایران هستند و در کنار هم یک میلیون بشکه نفت ایران را خریداری می‌کنند. چین هرگز از تحریم‌های نفتی آمریکا به طور کامل پیروی نکرده است و اخیرا تاکید کرد که تجارتش با ایران مشروع است. کره‌جنوبی نیز در جایگزینی نفت ایران که خوراک صنایع پتروشیمی این کشور را تامین می‌کند، ممکن است دچار دردسر زیادی بشود.

عربستان سعودی و سایر اعضای اوپک در کنار روسیه برای تقویت بهای نفت، از تولید خود کاسته بودند. در حقیقت ریاض به میزان بیشتر از تعهد خود تولیدش را کاهش داده است. روی کاغذ این مسأله موجب می‌شود که این کشور بتواند جای خالی نفت ایران را در بازار پر کند.

متیو رید، مشاور بازار نفت در این باره می‌گوید این تصمیم دولت ترامپ برای لغو معافیت ها، به توافق کاهش عرضه نفت اوپک پایان می‌دهد. آنها نمی‌توانند مانع عرضه ۱.۲ میلیون بشکه نفت خام به بازار شوند و در عین حال جای خالی یک میلیون بشکه‌ای نفت ایران را نیز پر کنند.

عراق که یکی دیگر از اعضای مهم اوپک است، دوشنبه اعلام کرد کشورها نباید به طور یکجانبه برای افزایش عرضه تصمیم بگیرند و تاکید کرد اوپک که اجلاس آتی آن در ماه ژوئن برگزار می‌شود باید یک تصمیم جمعی بگیرد.

حتی اگر عربستان شیرهای نفت خود را برای تنظیم بازار باز کند، تنش در بازار باقی می‌ماند. نفت همه کشورها باهم شباهت ندارد و سایر کشورها نفت سنگینی از نوع نفت ایران تولید نمی‌کنند که مورد مطالبه اغلب پالایشگران است. به علاوه اگر اتفاقی عمده در بازار نفت جهان رخ بدهد، عربستان سعودی و اوپک قادر نخواهند بود آن را پوشش دهند.

عربستان، اوپک و روسیه قادرند جای خالی نفت ایران را پر کنند اما بازار تحت فشار خواهد بود و به علت نبود ظرفیت خالی در بازار برای پوشش وقفه‌های احتمالی در عرضه، قیمت بالا خواهد رفت. شدت گرفتن درگیری‌ها در لیبی، تولید یک میلیون بشکه‌ای این کشور را در مخاطره قرار داده است. وضعیت ونزوئلا از این هم بدتر است. تولید این کشور که بیشترین ذخایر نفتی جهان را دارد، به زیر یک میلیون بشکه در روز رسیده است و در نتیجه اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا، فشار بر این کشور بیشتر نیز خواهد شد.

همچنین تشدید تحریم‌های ایران بر روابط آمریکا با کشورهای اروپایی و آسیایی نیز اثرگذار است. پس از خروج ترامپ از برجام، آلمان، فرانسه و انگلستان با همراهی اتحادیه اروپا، سازوکاری مالی مستقلی برای تداوم تجارت با ایران تأسیس کردند. روابط بروکسل با واشنگتن در پی افزایش فشار بر کوبا نیز وخیم‌تر شده است.

مالونی می‌گوید اروپایی‌ها به سختی تلاش کردند تا دست‌کم همکاری خود با واشنگتن در خصوص مسائل کلان ایران را تداوم ببخشند. آنها از نقض کامل تحریم‌های آمریکا خودداری کرده‌اند چراکه به پیچیدگی اوضاع می‌افزاید.

ترکیه نیز که عضو ناتو و متحد آمریکاست، ممکن است از لغو معافیت ها آسیب ببیند. ترکیه و ایران تلاش کرده‌اند بخصوص در بخش انرژی، به همکاری‌های دوجانبه خود وسعت بدهند و آنکارا اعلام کرده به دنبال تأسیس سازوکار مالی مستقل خود برای تداوم تجارت با تهران است.

همچنین پایان معافیت ها این سوال را پیش آورده که واکنش نهایی چین چه خواهد بود. واشنگتن و پکن در حال رسیدن به توافق مقدماتی برای پیمان تجاری جدیدی هستند که از تنش میان دو کشور می‌کاهد. کارشناسان معتقدند چین در نهایت برای این توافق اهمیت بیشتری نسبت به چند صد هزار بشکه نفت ایران قائل خواهد شد.

تصمیم ترامپ برای قطع درآمدهای تهران در کنار وارد کردن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی می‌تواند موجب واکنش‌های ناامیدانه ایران شود. دوشنبه مقامات نیروی دریایی ایران بار دیگر تهدید بستن تنگه هرمز را تکرار کردند. سی درصد از نفت جهان از این تنگه عبور می‌کند. در ماه فوریه ناوگان ایران مانور بزرگی در این منطقه برگزار کردند که شامل آزمایش موشک‌ها و زیردریایی‌های جدید می‌شد. متحد ایران در یمن یعنی حوثی ها نیز عبور نفتکش‌ها از تنگه باب المندب را بارها تهدید کرده‌اند.

در حالی که مقامات امنیتی آمریکا مدام تهدیدات ایران را بی‌اساس دانسته و گفته‌اند در این صورت پاسخ ناوگان دریایی آمریکا کوبنده خواهد بود، ایران تحت فشارهای بی‌سابقه اقتصادی و دیپلماتیک ممکن است دست به اقدامات تنش‌زا در این منطقه خطرناک از جهان بزند.

مالونی می‌گوید اگر آنها تحت فشار قرار بگیرند، ایران به دنبال راه‌هایی برای کاهش دادن عرضه نفت از منطقه خواهد رفت. ایران می‌تواند تولید نفت عراق را تحت فشار بگذارد یا با حملات سایبری، برای شرکت‌نهای نفتی خارجی دردسرساز شود تا به تلافی اقدام آمریکا، در بازار وقفه و خلا ایجاد کند.