دویچه وله - وزارت بهداشت به خانواده‌های ایرانی می‌گوید، در انتخاب مواد غذایی شیر و لبنیات را در اولویت قرار دهند. شیر و فراورده‌های لبنی اما دوباره گران شدهاند. دلایل این گرانی و ضرر این گرانی برای سلامتی چیست؟
برای سومین بار در یک سال گذشته، ۲۲ خرداد ماه امسال، سازمان حمایت از مصرف کنندگان در ایران، به افزایش قیمت هر کیلوگرم شیر رأی داد و قیمت آن را ۲۳۹۰ تومان اعلام کرد.
سایت‌های داخلی ایران هم از هفته پیش تاکنون گزارش‌های زیادی در مورد افزایش قیمت شیر خام و در پی آن انواع محصولات پرمصرف لبنی منتشر کرده‌اند.
بر پایه مصوبه کارگروه تنظیم بازار در روز چهارشنبه (۲۲ خرداد)، میانگین رشد قیمت لبنیات ۲۰ درصد است.
از جمله افزایش نرخ این محصولات می‌توان برای نمونه به قیمت بسته شیر نایلونی ۹۰۰ گرمی با چربی یک و نیم درصد اشاره کرد که به نوشته سایت "اقتصادنیوز"، پیش‌تر به قیمت ۲۶۰۰ تومان به فروش می‌رسیده و اکنون هر پاکت با قیمت ۳۲۰۰ تومان عرضه می‌شود.
با در نظر گرفتن بازه زمانی یک ساله، در یک سال گذشته قیمت هر کیلوگرم شیر حدود ۵۲ درصد رشد کرده است. سایت "تابناک" با اشاره به افزایش بهای محصولات لبنی در پی افزایش بهای شیر خام می‌نویسد: «به عنوان مثال در یک سال گذشته، قیمت مصوب ماست ۹۰۰ گرمی یک و نیم درصد با رشدی ۳۹ درصدی از ۳۸۰۰ تومان به ۵۳۰۰ تومان و قیمت مصوب پنیر یو اف ۴۰۰ گرمی با رشدی ۴۹ درصدی از ۵۷۰۰ تومان به ۸۵۰۰ تومان رسیده است.»
افزایش قیمت محصولات لبنی به دلیل افزایش هزینه‌های تولید
رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی ایران هفته گذشته با اعلام افزایش قیمت محصولات لبنی گفته بود که نرخ مصوب بر اساس "افزایش ۱۴ درصدی هزینه تولید در کارخانه‌ها به علاوه افزایش قیمت خرید شیر خام از دامداران" تعیین شده است. به این ترتیب، به گفته او در دو ماه گذشته "هزینه تولید صنایع لبنی ۲۷ درصد افزایش داشته است". هزینه‌های تولید که به گفته باکری افزایش یافته‌اند، چه هزینه‌هایی هستند؟
افزایش قیمت نهاده‌های دامی و هزینه‌های انتقال ارز
احمد مقدسی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی گاوداران، از تأثیر افزایش قیمت نهاده‌های دامی در افزایش قیمت محصولات لبنی می‌گوید. مقدسی در گفت‌وگو با تابناک گفته است، «در آذر ماه سال گذشته هنگامی که می‌خواستند قیمت شیر را محاسبه کنند، قیمت دولتی جو و ذرت را برای ما ۱۲۰۰ تومان تعیین کردند، اما بعد از آن که قیمت شیر مصوب شد، قیمت جو و ذرت به ۱۳۵۰ تومان افزایش یافت. همچنین قیمت دولتی سویا را ۲۳۰۰ تومان در نظر گرفتند، اما بعد از تصویب قیمت شیر، قیمت این نهاده به ۲۴۵۰ تومان افزایش یافت. نزدیک ایام عید و با سوءاستفاده تجار قیمت سویا به ۵۲۰۰ تومان هم رسید.»
"دلال‌هایی که وزیر جابجا می‌کنند"
رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی گاوداران، از دلایل دیگری که به افزایش قیمت‌ها منجر شد به "هزینه‌های انتقال ارز و دور زدن تحریم‌ها" اشاره می‌کند که به گفته او "یکسری هزینه‌های بانکی به تجار تحمیل می‌شد، به همین خاطر نرخ‌ها افزایش یافت".
او از یکی از بزرگترین واردکنندگان نهاده‌های دامی به نام مدلل نام می‌برد که "ارز دولتی برای واردات نهاده‌های دامی دریافت و این نهاده‌ها را وارد کرده، اما از عرضه این نهاده‌ها به دامداران هنوز هم سرباز می‌زند!"
رئیس هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران در گفت‌وگو با تابناک در مورد اینکه چرا این محموله‌ها را به شما تحویل نمی‌دهند، گفته است: «تاکنون می‌گفتند ما مشکل انتقال ارز داریم، ولی الان اعلام می‌کنند که ما مشکل جذب کامیون داریم! این آقا مخصوصاً به باربری‌ها اعلام می‌کند، کامیون نفرستند که بارگیری صورت نگیرد تا بتواند از این طریق با ملتهب کردن بازار نهاده‌های دامی، جلوی دولت و تولیدکننده بایستد!» وی افزود: «این‌ها آن قدر قدرتمند شدهاند که در دولت وزیر جابجا می‌کنند یا وزیر را پای استیضاح می‌کشانند!»
تابناک در پایان گزارش خود می‌نویسد: «نزدیک به ۷.۷ درصد از کل ارز‌های دولتی توزیع شده را شرکت‌های تحت مالکیت خانواده مدلل به خود اختصاص داده‌اند و بیشتر این شرکت‌ها در حوزه خوراک دام و طیور فعال بوده‌اند.»
"دامداران سودی نداشتند، صنایع لبنی گرفتار هستند"
به گفته احمد مقدسی، سال گذشته قیمت تمام شده تولید شیر ۴۰ درصد افزایش داشته و طی دو مرحله، دولت نهایتاً ۳۸ درصد قیمت شیر را افزایش داده است. او می‌گوید، در نتیجه این وضعیت "ما اصلاً سودی نداشتیم و نهایت وضعیت دامداران در حالت سر به سر بوده و همین عامل باعث شده است تا بسیاری از واحدهای کوچک دامداری در سال گذشته تعطیل شوند."
به گزارش سایت "خبرگزاری دانشجو"، رضا باکری دبیر انجمن صنایع لبنی هم با گلایه از بی‌توجهی مسئولان دولتی به وضعیت صنایع لبنی کشور می‌گوید: «بار‌ها به مسئولان و دولت التماس کردیم که وضعیت صنایع لبنی را تعیین و تکلیف کنند و آن‌ها را از ورشکستگی نجات دهند، اما هیچ پاسخی نشنیدیم. صنایع لبنی حتی حاضر بودند، تا در ازای افزایش هزینه ۲۷ درصدی، رشد قیمت ۲ تا ۳ درصدی داشته باشند، اما کسی توجهی نکرد. در حال حاضر من هم نمی‌دانم چه کار باید بکنم. صنایع لبنی گرفتار هستند و با قیمت بالاتری محصول خود را تولید می‌کنند و حاشیه سود آن‌ها بسیار کم است و بسیاری هم متضرر می‌شوند.»
به گزارش سایت "نماینده"، حمیده زرآبادی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس معتقد است، در شرایط ویژه کنونی دولت باید از تولیدکنندگان حمایت کند و حمایت از تولیدکنندگان نیز باید با اولویت بندی باشد. زرآبادی معتقد است این حمایت باید از تولیداتی که به صورت مستقیم با سبد معیشت خانوار سروکار دارند تعلق بگیرد.
این عضو کمیسیون صنایع و معادن همزمان با هشدار دادن نسبت به ایجاد رانت می‌گوید: «باید مکانیزم مناسبی برای انتخاب این واحدهای تولیدی در نظر گرفت.» چراکه به اعتقاد او، "در صورت بی‌توجهی به این موضوع رانت‌هایی ایجاد می‌شود که نه تنها با تخصیص اعتبارات مردم سودی نمی‌برند بلکه جیب دلالان و سوءاستفاده‌گران بیشتر پر می‌شود."
انتقاد وزارت بهداشت از گرانی محصولات لبنی
رشد صعودی محصولات لبنی، نه تنها شهروندان (خریداران) بلکه کارشناسان حوزه سلامت را هم نگران کرده است؛ نگرانی‌هایی در مورد کاهش قدرت خرید این محصولات و پیامدهای ناشی از آن بر روی سلامت؛ به ویژه شیر که نقش مهمی در تأمین کلسیم بدن و جلوگیری از پوکی استخوان دارد.
شیر و فرآورده‌های آن بهترین منبع کلسیم هستند. کلسیم در رشد و استحکام دندان‌ها و استخوان‌ها نقش اساسی دارد.
"۹۰درصد مردم ایران کمتر از حد نیاز کلسیم دریافت می‌کنند"
وزارت بهداشت ایران هم در آبان‌ماه گذشته با موج اولیه افزایش قیمت شیر و لبنیات، از افزایش قیمت‌ها انتقاد کرد و نسبت به تبعات منفی آن بر روی سلامت هشدار داد. دکتر ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت ایران، با اشاره به اینکه، "میزان مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های لبنی یکی از شاخص‌های مهم توسعه اقتصادی اجتماعی است"، در یک نشست خبری گفته بود: «افزایش رشد، ارتقای هوش و قدرت فراگیری، افزایش توان کاری، افزایش طول عمر و پیشگیری از کار افتادگی زودهنگام، از مزایای مصرف روزانه شیر ولبنیات است.»
سخنگوی وزارت بهداشت، مصرف سرانه شیر و فراورده‌های آن در ایران را ۱۹۰ گرم در روز عنوان کرده بود که به گفته او از مقدار توصیه شده یعنی ۲۵۰ گرم بسیار کمتر است. به گفته حریرچی ۹۰ درصد از مردم ایران کمتر از حد نیاز کلسیم دریافت می‌کنند.
وزارت بهداشت ایران می‌گوید، ۴۰ درصد زنان بالغ و ۳۵ درصد مردان بالغ کاهش تراکم استخوان دارند و حداقل دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از مردم کشور دچار پوکی استخوان هستند.
حریرچی با اشاره به مضرات جدی کاهش مصرف کلسیم، از خانواده‌ها درخواست کرده شیر و لبنیات را در اولویت انتخاب مواد غذایی خود قرار دهند.
اما با افزایش قیمت‌ها بیم آن می‌رود که این مواد باارزش غذایی هم از سفره بخش بزرگی از جامعه حذف شوند.
سبد معیشت خانوارهای ایرانی
اما داستان گرانی شیر، تنها موضوع نگران‌کننده در مورد نیازهای اساسی مردم ایران در این روزها نیست. در ماه‌های گذشته افزایش قیمت محصولات خوراکی شتاب فزاینده‌ای به خود گرفته است. در پی اعمال تحریم‌های افزایش ۷۰ درصدی بهای ماکارونی در پی افزایش قیمت گندم، افزایش قیمت تن ماهی، خرما و کاهش تولید گوشت قرمز همه موضوعاتی بودند که در یک سال گذشته قدرت خرید مردم را برای تأمین اساسی‌ترین نیازهای روزمره کاهش داه‌اند.
رشد اقتصادی منفی و سبد معیشتی خانوارهای ایرانی
اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران و نوسانات قیمت ارز در بازار دلیلی است که در بسیاری از موارد افزایش قیمت کالاهای اساسی را با آن توجیه می‌کنند. از سوی دیگر جدیدترین آمارهای مربوط به نرخ رشد اقتصادی سال گذشته ایران نشان می‌دهند که این رشد با احتساب نفت منفی چهار و ۹دهم درصد بوده است. "ایسنا" می‌نویسد، نرخ رشد اقتصادی در حوزه‌های کشاورزی منفی ۱.۵، صنعت منفی ۹.۶ و خدمات نیز ۰.۰۲ درصد بوده است.
تحریم‌ها، سیاست‌های غلط اقتصادی، رشد منفی؛ این شهروندان عادی هستند که تأثیر هر کدام از این کمبودها یا تصمیم‌گیری‌های غلط را در "سبد معیشتی" خود احساس می‌کنند.
کاربری در توییتر از هزینه سبد معیشت خانوارهای ایرانی می‌نویسد و ادعا می‌کند که این هزینه‌ها از مرز ۶ میلیون تومان گذشته است و بسیاری از تأمین حداقل نیازهای ضروری زندگی محروم هستند:
هزینه سبد معیشت خانوار در ایران، از مرز ۶میلیون و چهارصدهزار تومان هم گذشت...
-- amir ebtehaj (@amirebtehaj) 17. Juni 2019
به‌عبارتی اگه خانواده‌تون کمتر از این میزان درآمد دارند، شما از تامین حداقل نیازهای ضروری زندگی، محروم هستید!
این عددا رو از کجا میارن؟
-- غلامعلیِ مصعود (@khyaghi) 17. Juni 2019
ما نصف اینم نداریم ولی تقریبا مشکلی نداریم.
نکته: تهران نیستیم(که خب اینم نوشته "ایران" ننوشته تهران)، بچه نداریم. https://t.co/j6XXDITlWy
تأثیر وضعیت اقتصادی بر سبد معیشتی مردم، به اعتقاد بسیاری از شهروندان دیگر مجالی به مطالبات دیگر نمی‌دهد.
آن‌قدر طبقات متوسط و پایین جامعه درگیر مشکلات اقتصادی و معیشتی شدهاند که دیگر مجال و انگیزه و رمقی برای پیگیری مطالبات سطح بالاتر فرهنگی و سیاسی برایشان باقی نمانده.
-- محسن حسام مظاهری (@mohsenHmazaheri) 17. Juni 2019
یکی از ترفندهای حکومت‌داری همین است: نگهداشتن جامعه در وضعیتی از استیصال که فقط برای زنده‌ماندن بجنگد.
مسئولان هرچند هنوز برای وضعیت معیشتی مردم و قدرت خریدی که پیوسته در حال آب رفتن است و برخورد با دلالان هنوز به نتیجه‌ای نرسیده‌اند اما دست کم می‌گویند، در حوزه "نظارت" فعال‌اند.
عباس اخوان، رئیس اداره نظارت بر کالا و خدمات سازمان صنعت، معدن و تجارت گفته است، در صورت مشاهده فروش محصولات لبنی با نرخ بالاتر ، مطمئنا با فروشندگان برخورد می‌شود و از مردم خواسته در صورت مشاهده، موارد را گزارش دهند.
