آیا این ضربآهنگ پایانی وفاداری ایران به برجام است؟
پگاه بنیهاشمی - ایندیپندنت فارسی
عد از گذشت یک سال و اندی که ایالات متحده آمریکا از قرارداد موسوم به برجام خارج شده است، پنج کشور دیگر امضاء کننده برجام از جمله بریتانیا همچنان خواستار پایبندی ایران به برجام بودهاند.
ایران هم در طول این مدت بهرغم تحریمهای گسترده آمریکا، به طور مستمر تمایل خود را به حفظ برجام نشان داده است.
در طول هفته گذشته، صدای ضربآهنگ وفاداری ایران به برجام با پیامی از رئیس جمهوری ایران، آقای روحانی، حالت متفاوتی به خود گرفت. دوشنبه هفته گذشته، ایران رسما اعلام کرد سطح غنی سازی اورانیوم به زودی از میزان مجاز در برجام افزایش خواهد داشت.
این اولتیماتوم از طرف ایران در حالی بیان شد که تحریمهای آمریکا بعد از نقض برجام ،نه تنها بیشتر درآمد حاصل از فروش نفت ایران را با مشکل جدی مواجه کرده است، بلکه با تحریمهای مکمل علیه تمام فعالیتهای اقتصادی ایران، دیگر کشورها را هم به نوعی از فعالیت اقتصادی با ایران منع کرده است.
روز بعد از اعلام افزایش سطح غنی سازی اورانیوم توسط ایران، وزیران امور خارجه سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان جلساتی را برگزار کردند که منتهی به تاکید مجدد آنها به ایران برای حفظ برجام بود. آنها معتقد هستند، خروج ایران از برجام کمکی به حل موضوع نمیکند و فقط اوضاع و شرایط فعلی را از این هم سختتر خواهد کرد.
مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی
از سوی دیگر، همزمان روسیه و چین، از دیگر امضاء کنندگان برجام، همچنان به حمایت از برجام تاکید کردهاند. آنها خواستار همکاری بیشتر اتحادیه اروپا با ایران شدهاند و اعلام کردهاند که هر چند فشار آمریکا برای حفظ تحریم حداکثری علیه ایران بسیار شدید است اما پنج کشور دیگر عضو برجام باید حمایت خود را از جمهوری اسلامی ایران، اعلام کنند.
همزمان با تمام این اتفاقات، بریتانیا یکی از نفتکشهای ایران را که حامل نفت خام به مقصد سوریه بوده است را توقیف کرده است. موضوعی که از چندین جهت قابل بررسی است.
ایران که دیگر نمیتواند در بازار عادی و رسمی نفت خود را به فروش برساند، بارها از فروش نفت در بازار غیررسمی صحبت کرده است. هرچند در این مورد خاص، موضوع فرستادن نفت مجانی و قراردادی که ایران با سوریه سالها پیش منعقد کرده است، دوباره بر سر زبانها افتاده است. بنابراین هنوز معلوم نیست که فرستادن یک ابر نفتکش بزرگ به سوریه برای فروش نفت غیررسمی و دور زدن تحریمها بوده است و یا در راستای همان حمایت از دولت بشار اسد، در مقابل فشارهای بینالمللی، نفت مجانی را در اختیار سوریه قرار میداده است.
از طرف دیگر، آمریکا که به هرگونه داد و ستد نفتی و غیر نفتی ایران حساسیت نشان میدهد، و بارها انزجار خود از حمایت ایران از شبه نظامیان و دولت بشار اسد و حوثیهای یمن را اعلام کرده است، حالا از هر جهت ناخشنود است. هر چند خود او مستقیما در توقیف این نفتکش وارد عمل نشده و ظاهرا این ماموریت را به نیروی دریایی بریتانیا داده است که نفتکش ایرانی را متوقف کنند.
توقیفی که حالا بعد از چند روز، احضار سفیر بریتانیا در تهران و تهدید ایران به اقدام مشابه و توقیف یکی از نفتکشهای بریتانیایی، را در برداشته است.
پر واضح است که این اقدام بریتانیا در جهت حمایت از اقدامات آمریکا علیه ایران اتفاق افتاده و این خود نشان از دوستی قدیمی و روابط نزدیکی که این دو کشور باهم دارند میدهد. بریتانیا، بارها در شرایط متفاوت نشان داده است که هرگز منافع خود با کشور آمریکا را فدای رابطه با کشور دیگری نمیکند. به خصوص که اخیرا، با قصد خروج از اتحادیه اروپا، برگزیت، قراردادهای تجاری زیادی را با آمریکا منعقد کرده است.
از طرف دیگر، در قرارداد موسوم به برجام، در بخشی از آن به صراحت صحبت از رعایت مفاد آن توسط طرفین شده است و پیشبینی کرده که اگر تحریمها چه جزئی و چه کلی علیه ایران صورت بگیرد، ایران هم در مقابل میتواند از مفاد این قرارداد خارج شود و الزامی به پایبندی به آن ندارد.
حال در شرایطی که تمام تحریمها علیه ایران اتفاق افتاده است و ایران هم قصد مجدد غنی سازی اورانیوم دارد به نظر میرسد چیزی به پایان عمر کوتاه قرارداد «برجام» نمانده است. هر چند به گفته بسیاری کارشناسان رسمی حوزه ی فیزیک هستهای، این مقدار افزایش غنیسازی ایران راه بسیار طولانی تا تولید بمب اتمی خواهد داشت و اگر چه ایران نیز برای سالهای متمادی به صلح آمیز بودن این فناوری تاکید کرده است.
با افزایش سطح غنی سازی اورانیوم توسط ایران و تحریمهای حداکثری آمریکا، اینبار چشم عمر قرارداد برجام به دست پنج کشور دیگر امضاء کننده برجام خواهد بود. اینکه آنها تا چه اندازه حاضر به عرض اندام در مقابل تحریمهای آمریکا هستند و برای برداشتن قدمهای عملی برای خروج از بحران تحریمها علیه ایران، تمایل نشان بدهند.
امید آن میرود که آنان علاوه بر در نظرگرفتن راه کاری در جهت کاهش فضای تنش در خاورمیانه به سختی که تحریمها به مردم داخل ایران تحمیل کرده است هم، نگاهی داشته باشند.
خامنهای در مسیر صدام