اکبر گنجی - خبرنامه گویا

فرشاد مومنی در ۲۰ آذر ۱۳۹۸ در نشست نقد سیاست های اقتصادی ایران طی چهار دهه گذشته با عنوان راه طی شده اقتصاد ایران در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت:

«۱۰ ساله اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود فشارهای زیاد تقریبا یکی از درخشان‌ترین دوران‌های تاریخ اقتصاد ۱۰۰ ساله اخیر ایران محسوب می‌شود. مدیریت اقتصادی به شرطی موفق شده و توسعه می‌یابد که سه کار انجام دهد، اول اینکه هزینه-‌فرصت مفت‌خوارگی را بالا ببرد تا زمانی که بتوان از کانال‌های بی‌دردسر به ثروت‌های بزرگ دست پیدا کرد، هیچ اقتصادی روی شکوفایی و نجات را نمی‌بیند، دوم مساله شفاف‌سازی فرایندهای تصمیم‌گیری، تخصیص منابع و بسترسازی برای مبارزه پیشگیرانه با فساد و سوم اهتمام به شکل‌گیری بنیادهای نهادی و ظرفیت‌های دانش ضمنی و سازمانی برای تولید توسعه‎گرا است، تولید توسعه‌گرا یعنی تولیدی که قادر به رفع فقر در سطح فقر و خانوار و کاهش عقب‌ماندگی در استاندارد ملی باشد. خام‌‎فروشی از جیب خوردن است. این خانه اقتصاد خود را روی بنیان‌های متزلزلی قرار داده و راه نجاتش رفتن به سمت تولید توسعه‌گرا است. اگر آزادسازی راه نجات ایران بود، چرا خارجی‌ها که این امر را می‌خواستند به حمله نظامی دست می‌زدند، اگر به نفع ما بود، با کار فرهنگی کار را جلو می‌بردند. بالاترین امتیازهای دولت‌های اشغالگر در ایران مطالبه آزادسازی اقتصادی بوده است.ماموریت برنامه تحلیل ساختاری و به ویژه آزادسازی تجاری این بود که دوباره دستاوردهای ۱۰ ساله اول انقلاب را در زمینه بسترسازی فرای شکل‌گیری تولید توسعه‌گرا از بین ببرد.»

فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی است. او مدافع سرسخت دوران نخست وزیری مهندس موسوی است. این دفاع به مرحله شیفتگی بی اندازه او به مهندس موسوی صعود کرده است. در این سخنرانی مومنی هیچ شاخص اقتصادی ای ارائه نکرده تا براساس آن شاخص ها، بتوان شواهد و قرائن اقتصادی را برای داوری به میان آورد و نشان داد ادعای او تا چه اندازه صادق است و اساساً حظی از حقیقت می برد یا نه؟

مومنی در مصاحبه ای در سال ۲۰۱۹ با شفقنا ، کوشیده تا با شاخص هایی به دفاع از دهه اول انقلاب بپردازد. او پنج معیار برای داوری ارائه می کند: اول- "نحوه‌ی رابطه‌ی میان مردم و حکومت". (آیا این رابطه، یک رابطه‌ی مبتنی بر حسن تفاهم و اعتماد متقابل است یا نیست). دوم- "بنیه‌ی تولید ملی" (بقا و بالندگی جامعه، بیش از هرچیز در گرو بنیه‌ی تولیدی یک کشور قرار دارد. برای کشورهای در حال توسعه‌ی خام‌فروش نیز این مساله با استاندارد میزان واردات سالانه و میزان ارزبری هر واحد تولید ناخالص داخلی سنجیده می‌شود). سوم- "فقر و نابرابری‌های ناموجه". چهارم- "وضعیت پایداری محیط زیست". پنجم- "میزان ضابطه‌محوری در مناسبات اقتصادی-اجتماعی"(به‌ویژه این مساله که نظم اجتماعی، بیشتر قائم به شخص و تابع صلاحدیدهای شخصی یا تابع علم، قانون و برنامه است). او سپس می گوید:

«اگر با این معیارها تحولات چهل ساله‌ی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را مورد توجه قرار دهیم، ۱۰ سال اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از نظر همه‌ی آن معیارهای مطرح شده، عالی‌ترین نمره را به خود اختصاص می‌دهد. با هر متر و معیاری که آن ۱۰ ساله‌ی اول را مورد بررسی قرار می‌دهیم، مشاهده می‌کنیم که در هر پنج محور مورد اشاره، عالی‌ترین کارنامه‌ها در آن دوره رقم خورده است و آن چه مایه‌ی شگفتی است، این است که در این دوره ما با بی‌سابقه‌ترین بحران‌ها و فشارهای داخلی و خارجی هم روبرو بوده‌ایم.....شواهد تاریخی با قاطعیت، این مساله را مطرح می‌کنند که در دوران‌هایی که به معنای دقیق کلمه پایبندی عملی بیشتری به آموزه‌های دینی وجود داشته، کارنامه‌ی عملکرد اقتصادی ایران، خارق‌العاده‌تر بوده است...در ده ساله‌ی اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی تقریباً از نظر همه‌ی آن پنج استانداردی که اشاره کردم، درخشان‌ترین کارنامه‌ها و خارق‌العاده‌ترین رکوردها را به ثبت رسانده....در آن دوره‌ی ۱۰ ساله، بالاترین میزان اعتماد متقابل بین مردم و حکومت وجود داشته است....گزارش بانک جهانی نشان‌ می‌دهد در دوره‌ی هشت‌ساله‌ی جنگ تحمیلی نسبت به تمام دوره‌های قبل از جنگ و تمام دوره‌های بعد از آن، کمترین میزان اتکا به رانت منابع طبیعی را داشته‌ایم؛ این امر درخشان‌ترین کارنامه در زمینه‌ی تلاش روشمند و نظام‌وار برای خارج کردن مناسبات اقتصادی-اجتماعی ایران از مناسبات رانتی به سمت مناسبات مولد است.....در دوره‌ی هشت ساله‌ی جنگ تحمیلی از نظر میزان اتکا به رانت نفتی، یک‌باره نسبت به دوره‌ی مشابه در دوره‌ی پهلوی حدود ۷۰ درصد کاهش پدید آمده است. این تصمیم راهبردی و وفای به عهد انقلابیون از سوی مردم هم پشتیبانی شده است یعنی چون به سلامت نفس، راستگویی و پایبندی عملی رهبران و مسوولان کشور به وعده‌هایی که دادند، اعتقاد وجود داشت، مردم هم متقابلاً همراهی‌های شگفت‌انگیز نشان دادند. این اراده‌ی بزرگی که به نمایش درآمد، آثار عملی بسیار تکان‌دهنده‌ای را هم به وجود آورده است.»

ادعاهایی که در این مصاحبه مطرح شده اند، با ادعای سخنرانی اخیر تفاوت دارد. قطعاً مدیریت اقتصادی کشور در دوران تجاوز ۸ ساله صدام حسین به ایران، بسیار سخت بوده است. هر آدم منصفی باید در یک تحلیل علمی نشان دهد که مهندس موسوی با چه میزان درآمد صادرات نفتی و گازی کشور درگیر جنگ را اداره کرد؟ آن هم در دهه ای که علاوه بر جنگ، شاهد بالاترین رشد جمعیت کشور- به دلیل سیاست های جمعیتی رهبری جمهوری اسلامی- بودیم.

اما فرشاد مومنی در مصاحبه خود، تحلیل نادرستی از واقعیت عرضه می کند. او کاهش ۷۰ درصدی اتکای به رانت نفتی نسبت به دهه آخر رژیم شاه را دلیل بر وفای به عهد رهبری جمهوری اسلامی و راستگویی آنان گرفته و می گوید مردم به همین دلیل به آنان اعتماد کردند و همراهی شگفت انگیزی از خود نشان دادند. در حالی که واقعیت این است که دولت موسوی نهایت کوشش خود را می کرد تا هرچه می تواند بر صادرات نفت و گاز بیفزاید، اما جنگ و حملات بی امان جنگنده های پیشرفته روسی و فرانسوی که پالایشگاه ها و نفتکش ها را مورد هدف قرار می داد- و موانع بسیار دیگر- مانع این کار بود. به تعبیر دیگر، اگر دولت موسوی می توانست پنج برابر آن چه صادر کرد، صادر می کرد، حتماً این عمل را انجام می داد تا هزینه های جنگ و زندگی مردم تأمین شود. آیا فرشاد مومنی شعار «جنگ جنگ تا رفع فتنه از عالم» آیت الله خمینی را فراموش کرده است؟ آیت الله خمینی تا چند هفته قبل از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل، پذیرش آن را جنگ با پیامبر اسلام قلمداد می کرد. بهتر است فرشاد مومنی برای درک واقعیت تاریخ، نامه محسن رضایی- فرمانده کل سپاه- به آیت الله خمینی و نامه محرمانه آیت الله خمینی برای پایان جنگ را بخواند. نامه آیت الله خمینی توسط هاشمی رفسنجانی منتشر شد. بخش های اقتصادی نامه آیت الله خمینی که گزارش های اقتصادی دولت مهندس موسوی است، ناقض ادعای مومنی در این خصوص است.