وحید پیکان - بی‌بی‌سی
با نام "خانه علم و فرهنگ شوروی" شاید بسیاری از افغان‌ها آشنا باشند. ساختمانی در غرب کابل که مانند بسیاری از بخش‌های پایتخت در جریان جنگ‌های گروه‌های مجاهدین در دهه هفتاد خورشیدی به مخروبه تبدیل شد. زمانی این مرکز فرهنگی محل اصلی جلب و جذب کادرهای مسلکی افغان‌ها بود و از همین طریق هزاران جوان افغان به شوروی برای تحصیل فرستاده شدند.
شوروی پیش از اشغال افغانستان و بعد از آن، فعالیت‌های گسترده فرهنگی نیز در افغانستان داشت و خانه علم و فرهنگ شوروی در کابل مرکز اصلی فعالیت‌های فرهنگی شوروی در افغانستان بود.
چهل سال پیش، زمانی که نیروهای اتحاد شوروی به افغانستان هجوم آوردند ساختمان این مرکز فرهنگی در دهمزنگ کابل محل رفت و آمد کسانی بود که بیشتر مورد حمایت دولت شوروی بودند.
از همین محل افراد برای بورسیه‌های تحصیلی شوروی انتخاب می‌شدند. بسیاری از فرزندان کارمندان بلندپایه حکومتی به دلیل نزدیکی با سیاست‌های شوروی برای تحصیل به این کشور فرستاده می‌شدند.
بورسیه‌ها، چاپ کتاب و جراید، ترجمه فیلم‌های روسی به دری و پشتو، برگزاری کنسرت و برنامه‌هایی به مناسبت‌های مختلف و تدویر نمایشگاه‌های ادبی و فرهنگی از برنامه‌های این مرکز بود که به نام دوستی خلق افغان و شوروی برگزار می‌شد.
ساختمان خانه علم و فرهنگ شوروی که در جنگ‌های داخلی در دهه هفتاد به ویرانه تبدیل شده بود حالا دوباره بازسازی شده و به مرکز فرهنگی روسیه تغییر نام داد. محل مخروبه این مرکز برای حدود سه دهه به محل بیجاشدگان داخلی و بعدا به محل تجمع معتادان شهر کابل تبدیل شده بود.
ویچسلو نکراسوف، رییس مرکز فرهنگی روسیه در کابل ۶۵ سال دارد و نزدیک به چهل سال است که در بخش فرهنگی برای روسیه در افغانستان کار می‌کند. او در گفتگو با بی‌بی‌سی می‌پذیرد که در جریان جنگ شوروی در افغانستان مردم هر دو کشور قربانی‌های زیادی را متحمل شدند اما معتقد است که فعالیت‌های فرهنگی شوروی در افغانستان زمینه تحصیل و تعلیم را برای ده‌ها هزار جوان افغان مساعد کرد.
آقای نکراسوف می‌گوید: "از لحاظ فکری، خانه علم و فرهنگ شوروی سابق و مرکز فرهنگی کنونی اهداف مشابه دارند. از طریق همین مرکز در گذشته حدود ۱۰۰ هزار جوان افغان به شوروی فرستاده شدند و در رشته‌های مختلف درس و تعلیم فرا گرفتند و هر یکی از آنها کارشناسان مسلکی تربیه شدند. در پنج سال گذشته هزاران جوان افغان فرصت یافتند تا به روسیه بروند و تحصیل کنند. حدود چهارصد محصل امسال به روسیه فرستاده شدند. تقریبا بیش از شش هزار درخواستی به ما رسیده بود که از این میان همین تعداد فرستاده شدند."
آقای نکراسوف در مورد آمار محصلانی که در رشته‌های نظامی به روسیه فرستاده شده اند گفت "اطلاعی ندارد".
در بخشی از این مرکز فرهنگی متوجه یک نقاشی بر روی دیوار شدم که روسای جمهور آمریکا و روسیه را در حال دست‌دادن نشان می‌دهد. این اثر، کار یک جوان افغان است.
این دیپلمات کهنه کار روسی همچنین گفت که سفارت روسیه یکی از این تصاویر را بر روی دیوار نصب کرد اما نقاشی که به سفارت آمریکا در کابل سپرده شده بود هنوز نصب نشده و روی آن با یک پارچه بزرگ پوشانده شده است.
آقای نکراسوف به این باور است که جنگ راه‌حل نیست و باید به بحران کنونی افغانستان از راه مذاکره و کمک به اقتصاد و فرهنگ این کشور رسیدگی شود.
در دانشگاه کابل در رشته زبان روسی ده‌ها محصل مشغول تحصیل اند. بسیاری از استادان این بخش کسانی اند که در شوروی سابق تحصیل کرده اند.
زرغونه، که حالا در بخش زبان روسی دانشگاه کابل تدریس می‌کند، فارغ التحصیل دانشگاه از شوروی سابق است.
زرغونه می‌گوید: خودم البته برخی کتاب‌های ادبی زبان روسی را ترجمه کرده ام. زمانی که در روسیه بودم، بیشتر مشغول کارهای ادبی بودم به ویژه در زمینه ترجمه آثار روسی به پشتو. مثلا یک کتاب به نام مالچیک (پسران) را از روسی ترجمه کردم. کتاب دیگری را که به یاد دارم و همسرم داکتر ریتشین آن را ترجمه کرده بود به نام 'پولاد چگونه آب دیده شد ' از یک نویسنده بزرگ روس بود. به همین شکل تعداد زیادی از افغان‌ها در آنجا سرگرم فعالیت‌های ادبی و فرهنگی بودند.
زرغونه می‌گوید: فرصت تحصیل و تعلیم برای همه یکسان نبود. بسیاری از روشنفکران و تحصیل کرده‌هایی که با تجاوز شوروی بر افغانستان مخالفت داشتند و یا هم سر سازش با حکومت مورد حمایت شوروی در افغانستان نداشتند در جبهه مخالف قرار گرفتند.
زبیر شفیقی، مدیر مسوول روزنامه ویسا در کابل می‌گوید کسانی که با سیاست‌های شوروی و حکومت مورد حمایت این کشور در کابل اختلاف داشتند یا کشته می‌شدند و یا هم مجبور بودند کشور را ترک کنند.
روسیه هم اکنون در بخش فرهنگی علاوه بر کابل، در ولایت‌های بلخ ،هرات ،قندهار و جلال آباد نیز فعالیت دارد.
به تازگی حدود ده هزار جلد کتاب روسی به زبان‌های دری و پشتو چاپ شده و قرار است به افغانستان منتقل شود؛ تکرار فعالیت‌های فرهنگی اواخر حکومت محمد داود خان و اوایل حکومت کمونیستی در دهه پنجاه و شصت که هزاران کتاب از شوروی وارد افغانستان شد.
