موضوع سقوط وحشتناک هواپیمای اوکراینی، در رسانه ها به شکلی بیان می شود که بعضا قابل فهم برای خواننده ی عادی نیست. به غیر از این، بعضی از این توضیحات که احتمالا از زبان خلبانان شنیده می شود، به طرز نادرست و غلطی در رسانه ها انعکاس می یابد.
در مطلب «هواپیمای اوکراینی پیش از شلیک موشک دوم سیگنال های هشدار ارسال کرده بود» که در کیهان لندن منتشر و خبرنامه ی گویا بازنشر شده است، موضوع «اسکوآک کد» به شکلی نامفهوم و اشتباه توضیح داده شده که می تواند نزد خواننده ی ناآشنا به موضوع پرواز ایجاد شبهه کند که مثلا ارسال این سیگنال هشدار، می توانسته مانع از پرتاب موشک دوم و نجات هواپیما شود.
موشک دوم، به طور قطع، به شکل عمدی و نه اتوماتیک پرتاب شده است.
موشک دوم، هواپیمای آسیب دیده در اثر برخورد موشک اول را به طور کامل ساقط کرده است.
این که موشک دوم اگر پرتاب نمی شد، چه می شد، قابل بیان نیست. یعنی نمی شود گفت که هواپیما موفق به فرود می شد یا همین اتفاقی که برایش افتاد به نحو دیگری برایش می افتاد.
اما حکایت «اسکوآک کد» که به وسیله دستگاهی به نام «ترانسپوندر» به رادارهای زمینی ارسال می شود:
هر شی پرنده ای، به شکل یک نقطه ی نورانی، بر صفحه ی رادار دیده می شود.
مسیر حرکت شی پرنده، بر صفحه ی رادار مشاهده می شود.
یعنی اگر شی پرنده به سمت ۲۷۰ درجه، یعنی غرب پرواز کند، نقطه ی نشان دهنده ی شی، از سمت راست نمایشگر رادار به طرف چپ نمایشگر رادار حرکت می کند.
سرعت حرکت نقطه، سرعت زمینی شی پرنده را نشان می دهد. سرعت زمینی شی پرنده، در اصل سرعت سایه هواپیما بر روی زمین است و مبنای محاسبه ی زمان رسیدن شی پرنده از یک نقطه به نقطه ی دیگر است.
اما نقطه ی نشان دهنده ی شی پرنده بر روی رادار واحد مراقبت، مشخص نمی کند که نقطه متعلق به کدام هواپیماست.
اگر در منطقه ی تحت پوشش رادار ده نقطه در حال پرواز باشند، کسی که به صفحه ی رادار نگاه می کند نمی تواند بگوید که کدام نقطه ی نورانی، نشان دهنده ی کدام هواپیماست.
در گذشته که دستگاه ترانسپوندر وجود نداشت، کنترلر پرواز با خلبان هواپیمای ایکس ایر پرواز شماره ی ۱۲۳ تماس رادیویی می گرفت و به خلبان می گفت، یک نیم دور به سمت راست بزند.
وقتی نقطه بر روی صفحه ی رادار شروع به نیم دور زدن می کرد، کنترلر پرواز، با قلم نوری که در اختیار داشت، بر روی نقطه فشار می آورد و یادداشت می کرد: ایکس ایر، پرواز شماره ی ۱۲۳.
به همین ترتیب هواپیماهای دیگر شناسایی می شدند و جای شان روی صفحه ی رادار مشخص می شد.
این کار هم زحمت داشت و هم فاقد دقت بود.
لذا امریکایی های جهان خوار دستگاهی اختراع کردند به نام ترانسپوندر.
کار ترانسپوندر این است که کنترلر پرواز، به خلبان ایکس ایر پرواز شماره ی ۱۲۳دستور می دهد تا عدد فلان را بر روی ترانسپوندرش ببندد. وقتی این عدد که به آن اسکوآک کد یا ترانسپوندر کد می گویند روی دستگاه ترانسپوندر بسته می شود، این عدد بر روی نمایشگر رادار کنترل پرواز کنار نقطه ی مربوط به هواپیما نشان داده می شود و مشخص می گردد که ایکس ایر پرواز شماره ی ۱۲۳ کدام یک از نقطه های روی صفحه ی رادار است.
اما غیر از عددی که کنترلر به خلبان می دهد، خلبان می تواند در صورت ضرورت و لزوم، خودش اعداد دیگری روی ترانسپوندر ببندد:
مثلا اگر خلبان، عدد ۷۵۰۰ را روی ترانسپوندرش ببندد، کنترلر پرواز بلافاصله متوجه می شود که هواپیماربایان، هواپیما را ربوده اند.
یا اگر عدد ۷۶۰۰ را ببندد، معنی اش این است که بی سیم هواپیما از کار افتاده است و امکان بر قراری تماس رادیویی نیست.
و بالاخره با بستن عدد ۷۷۰۰ بر روی ترانسپوندر، کنترلر بر صفحه ی رادارش این عدد و علامت هشدار قرمز رنگی را می بیند که حاکی از وضعیت اضطراری هواپیماست.
یعنی خلبان بدون این که در بی سیم اش چیزی بگوید، کارکنان زمینی را متوجه وضع اضطراری خود می کند.
حال گفته می شود که خلبان گاپوننکو، کد ۷۷۰۰ را روی ترانسپوندر ش بسته و کنترل پرواز، متوجه وضعیت اضطراری او شده است.
این هشدار در فاصله ی کم برخورد موشک اول و موشک دوم با هواپیما، چیز زیادی را نمی توانسته تغییر دهد و کنترلرهای فرودگاه و واحد تقرب تا بیایند خودشان را جمع کنند، موشک دوم به هواپیما برخورد می کرده است.
بنابراین مطلب کیهان لندن، موجب این نشود که خواننده تصور کند، هشدار ۷۷۰۰ می توانسته هواپیما را نجات دهد یا اپراتور موشک را که در جایی دور از فرودگاه در عوالم سرنگون کردن کروز امریکایی بوده از تصمیم احمقانه اش منصرف کند.
حتی اگر کنترلر ها با سرعت تمام واکنش نشان می دادند، تماس گرفتن و مجاب کردن اپراتور موشک در چند ثانیه وقت میان پرتاب موشک اول و موشک دوم تقریبا غیر ممکن بوده است.
