از نظر جوایز دو فیلم «شنای پروانه» ساخته محمد کارت و «روز صفر» ساخته سعید ملکان هر یک با دریافت ۵ جایزه، بیشترین تعداد جوایز را گرفتند اما جوایز اصلی به دو فیلم «خورشید» ساخته مجید مجیدی و «درخت گردو» ساخته محمدحسین مهدویان که هر دو از فیلمسازان مورد تأیید نظام محسوب می‌شوند، تعلق گرفت.

👈مطالب بیشتر در سایت رادیو فردا

از میان انبوه اتفاقات رخ داده در جشنواره فجر، غیبت اعتراضی سازندگان فیلم «روز صفر» محصول وزارت اطلاعات که حضور در اختتامیه را با وجود دریافت ۵ جایزه تحریم کردند، دور از انتظار بود. آنها در بیانیه‌ای با حمله به سینماگران تحریمی، علت این اقدامشان را «قرار نگرفتن در کنارِ مدیران‌فرهنگی» اعلام کردند که به نوشته آنها «اصرار بر جاانداختنِ مسیری دارند که پر از باج‌دهی و تکریم کسانی‌ است» که به نوشته آن‌ها «با پنجه کشیدن به صورت سینما باعث منفور شدن همکاران سینمایی، نزد مردم می‌شوند».

آن‌ها همچنین نوشتند که از برنده شدن در ۵ رشته خبر داشته‌اند، اما ترجیح دادند «در مراسم اختتامیه شرکت نکنند» تا، به نوشته خودشان، «برای آیندگان جوابی داشته باشیم که ما شریک این بی‌فرهنگی‌ها و ترویجِ رویه‌های غلط نیستیم. سینما و مردم، تحریم‌شدنی نیستند».

فیلم «روز صفر» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی سعید ملکان با حمایت و سرمایه‌گذاری مستقیم وزارت اطلاعات ساخته شده است و داستان دستگیری عبدالمالک ریگی، از رهبران گروه های مسلح مخالف جمهوری اسلامی ایران، را روایت می‌کند.

در بیانیه سازندگان این فیلم به‌صراحت اشاره شده است که آن‌ها پیش از برگزاری مراسم اختتامیه از نتایج مطلع بودند. این نکته آشکارا از نفوذ و قدرت سازندگان این فیلم حکایت می‌کند. حمله به سینماگران تحریمی در حالی انجام می‌شود که هیچ‌کدام از افرادی که جشنواره فیلم فجر را تحریم کرده بودند، جز پیمان معادی، نامزد دریافت جایزه نشده بودند.

بر این مبنا به نظر می‌رسد انتقاد سازندگان فیلم «روز صفر» به اهدای جایزه به پیمان معادی مربوط باشد. این در حالی است که این بازیگر با حضور به صورت تماس تلفنی در نشست فیلم «درخت گردو»، به طور تلویحی انصراف و تحریم خود را پس گرفته بود. ضمن آن‌که پیام پخش‌شده از پیمان معادی در مراسم اختتامیه هم نکته انتقادی نداشت و تأیید دوباره‌ حضور این سینماگر در جشنواره محسوب می‌شد.

اما این ماجرا دلایل دیگری دارد و از رقابت‌های درونی چهره‌های قدرتمند سینمای ایران با یکدیگر در پناه حمایت نهادهای قدرتمندی چون وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران حکایت می‌کند. درگیری جریان‌های تأثیرگذار با بهانه کردن ماجرای «تحریم» باعث شده است هرکدام برای محق نشان دادن خود در نزدیکی به هسته اصلی قدرت، دیگری را متهم کند.

در این مسیر استفاده از موضوع «تحریم» که موضوع مورد توجه جریان‌های فعال در سینماست باعث شده است که سینماگران نزدیک به قدرت از آن به عنوان عاملی برای متهم کردن و ضربه زدن به رقبای خودشان استفاده کنند.

در واقع سازندگان فیلم «روز صفر» به سازندگان فیلم‌های مورد تأیید دیگری چون «درخت گردو» و «خورشید» حمله و همزمان تلاش کردند موقعیت مدیران فرهنگی را که در ضعیف‌ترین شرایط خود در چگونگی برگزاری جشنواره فجر به سر می‌برند، بیش از پیش تضعیف کنند.

در این میان، بی‌اعتنایی به فیلم «خروج»، ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا که دیگر فیلمساز مورد تأیید نظام است، نشان از نادیده گرفتن جریان مورد حمایت سپاه پاسداران در سینما داشت. این بی‌اعتنایی با اعلام اسامی نامزدهای دریافت جوایز جشنواره فیلم فجر و نبودِ نام فیلم‌های متعلق به سازمان سینمایی «اوج» در فهرست رشته‌های اصلی و مهم آغاز شد. با این‌که چند جایزه فرعی به فیلم‌های متعلق به اوج در مراسم اختتامیه داده شد، این جوایز اهمیتی به اندازه جوایز اصلی نداشتند و احتمالاً این رویداد خود موجب تنش‌های دیگری در آینده خواهد شد.

مجموع اتفاقات رخ‌داده در جشنواره فیلم فجر به‌شکلی آشکار رقابت نهادهای امنیتی و نظامی صاحب‌نفوذ در سینما را علنی ساخت.

مسئولان سینمایی دولت حسن روحانی تصور می‌کردند با بی‌اعتنایی به شرایط حاکم بر جامعه و نادیده گرفتن موضوع تحریم و اهدای جایزه به مجید مجیدی، به عنوان سینماگر نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی ایران، می‌توانند در ختم حاشیه‌ها و رقابت‌های جشنواره فجر به راهی مورد تأیید همه جریان‌های مقبول نظام در سینما برسند، غافل از این‌که پیچیدگی‌ها و خاص بودن دوران جدید در کنار سهم‌خواهی‌های گسترده جریان‌های مقبول نظام، به تمهیداتی فراتر از روش‌های سنتی نیاز دارد.