کارشناسان بر این باورند که مقامات ایران به دلایل گوناگون و از جمله نگرانی از عدم شرکت در انتخابات پارلمانی که رژیم شرکت گسترده در آن را نشان مشروعیت خود می‌داند، شیوع این ویروس را در کشور پنهان کردند و سپس در بارۀ بیماران و درگذشتگان به ارائۀ ارقام آشکارا نادرست پرداختند.

آمارهای رسمی ایران با مُدل‌های علمی همخوان نیست
کارشناسان پزشکی و اپیدمیولوژی برپایۀ معیارهای گوناگون سنجش و ارزیابی، مُدل‌های چندی در این زمینه تدارک دیدند که بر اساس آنها شمار مبتلایان در کشور باید به صدها هزار نفر بالغ شود. برخی از این مطالعات بر پایۀ میزان مواردی شکل گرفته که در آنها بیماری از ایران به خارج رفته است. در کلیۀ موارد شناخته شده در خاورمیانه و قفقاز به این کشور ارتباط می‌یافت.

رئیس بحش پیشگیری بیماری‌های واگیردار سازمان بهداشت جهانی، عبدالناصر ابوبکر روز پنجشنبه در گفتگو با شبکۀ تلویریونی سی.ان.ان نسبت به شیوع فزایندۀ ویروس در جهان عرب اظهار نگرانی کرد و گفت که ریشۀ اصلی انتشار این ویروس در کشورهای خاورمیانه سفر به ایران بوده است.
برخی دیگر از برآوردها بر اساس «تحرک جغرافیائی جمعیت حاضر در کانون شیوع» یعنی شهر قم را پایۀ مطالعۀ خود قرار دادند.

ارزیابی دیگری که بر پایۀ داده‌‌های بخش «آیا من کرونا دارم؟» در اپلیکیشن روبیکا صورت گرفته، شمار افرادی را که در ایران آزمایش آنان می‌تواند مثبت باشد ٧٣٠٠٠٠ نفر برآورد می‌کند.
ایرانیان بسیاری با اشاره به پنهان کاری‌های پیاپیِ مقامات این کشور بی اعتمادی خود را از اطلاعاتی که در این زمینه به آنها داده می‌شود پنهان نمی‌کنند و بویژه از اینکه آنان تا پایان بهمن ماه، یعنی هفته‌ها پس از پیدا شدن ویروس در کشور، شهروندان را آگاه نکرده و به احتیاط نخوانده و حتی کسانی را که در این باره سخن گفته‌اند به مجازات تهدید کرده‌اند، بشدت ناخرسندند.

سندی که پنهانکاری را آشکار می‌کند
در سندی که به تاریخ ٣٠ بهمن از سوی رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور، سرتیپ پاسدار غلامرضا جلالی، به رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، دبیر شورای عالی امنیت ملی و وزیر کشور ارسال شده، به ابلاغیۀ رئیس ستاد کل نیروهای مسلح کشور به تاریخ ١١ بهمن اشاره دارد که وی در آن آشکارا «به شناسائی مواردی از بیماری کروناویروس جدید دراستان قم» اذعان کرده است. غلامرضا جلالی دو هفته پس از دریافت نامۀ مذکور، در روز ٢٤ بهمن در یک مصاحبۀ تلویزیونی با اشاره به اخباری که در شبکه‌های اجتماعی در این باره انتشار یافته بود، گفت کشف ویروس کرونا در ایران واقعیت ندارد و وضعیت در کشور «سفید» است.

حسن روحانی نیز که ریاست شورای عالی امنیت ملی را بر عهده دارد در روز ٢٨ اسفند در جمع خبرنگاران گفت «ما ٣٠ بهمن فهمیدیم که کرونا آمده و به مردم اعلام کردیم. ما یک روز هم تاخیر نکردیم».
سرتیپ پاسدار غلامرضا جلالی در نامۀ خود به تاریخ ٣٠ بهمن که «دستورالعمل شمارۀ دو نظام عملیاتی پدافند زیستی کشور» را برای مقابله با کروناویروس ابلاغ کرده از مسئولان خواسته است که کار کنترل تجمعات مردمی و تاکید بر بهداشت عمومی را «بعد از انتخابات» مجلس آغاز کنند که این نیز خود به گسترش بحران بهداشتی اخیر دامن زده است.

کادر پزشکی آمارها را نادرست می‌داند
یک پزشک در بندرعباس در گفتگو با هفته نامۀ فرانسوی «لوپوئن» گفته است که دو هفته پیش از اعلام رسمی وجود نخستین موارد کروناویروس در ایران، کادر پزشکی در بندرعباس با افزایش موارد بیمارانی روبرو بود که دچار تنگی نفس و مشکلات تنفسی شدید بودند و هر شب بین یک تا چهار نفر جان خود را از دست می‌داد». وی تاکید می کند که «همه می‌دانستند که این مرگ و میر ناشی از ویروس کروناست، اما مسئولان بهداشتی با پافشاری خواستار آن بودند که دلیل مرگ ذات الریّه ذکر شود». او می‌گوید «با توجه به این سابقه هنگامی که نخستین مورد بیماری در قم رسماً پذیرفته شد، کادر بهداشتی در بندرعباس خواستار تجهیزات حفاظتی نظیر ماسک و دستکش شد، اما مسئولان این خواست را نپذیرفتند زیرا بگفتۀ آنان موجب وحشت مردم می‌شد». او می‌گوید که «پزشکان تنها پس از آغاز یک اعتصاب به ماسک‌های ساده‌ای که چندان محافظت نمی‌کند دسترسی یافتند. یکی از پزشکان خود به بیماری کوید ١٩ مبتلا شد و هم اینک در قرنطینه قرار دارد».
سخنان این پزشک در جنوب ایران با آنچه برخی پزشکان و دیگر کادر بهداشتی در شمال کشور به رادیوی ما و در گفتگو با دیگر رسانه‌ها اظهار داشته‌اند یکسان است.

نرگس، پزشکی که در رشت با بیماران مبتلا به ویروس کرونا روبروست در گفتگو با لوموند به شمار فراوان پرشکان و پرستارانی اشاره دارد که بر اثر تماس حفاطت نشده با بیماران خود نیز مبتلا شده و درگذشته‌اند. او نیز تائید می‌کند که «دستکش، ماسک و لباس‌های ویژۀ ایمنی در اختیار کادر پزشکی قرار ندارد». او می‌گوید «نخستین مورد مرگ مشکوک به سبب بیماری کوید ١٩ در این شهر یک پزشک عمومی بود که در روز ٢٩ بهمن درگذشت. در آن هنگام هنوز کیت تشخیصی وجود نداشت، اما تمامی علائم این بیماری در وی آشکار بود». به گفتۀ نرگس «با توجه به اینکه این پزشک به چین سفر نکرده بود، اما همواره با بیماران مختلف در تماس بود و با توجه به دو هفته دورۀ نهفتگی ویروس می‌توان گفت که پای این بیماری در اواسط بهمن به رشت رسیده است». او تا کید می‌کند که «از اواخر بهمن به بعد هر روز حداقل بیست نفر به سبب ابتلا به ویروس کرونا در بیمارستان اصلی شهر درگذشته‌اند». نرگس آمار ارائه شده از سوی مقامات را به سخره می‌گیرد. هنگامی که محمدحسین قربانی، نمایندۀ تام الاختیار وزارت بهداشت در زمینۀ کنترل ویروس کرونا در استان گیلان در ١٤ اسفند به مرگ حداقل ٢٠٠ تن به سبب ابتلا به این بیماری در استان گیلان اشاره کرد، اظهارات او بسرعت از سایت‌های خبری برداشته شد.

پزشک جوان دیگری در تهران می‌گوید به همین روزنامه گفته است که «در آغاز، مقامات رسمی نتایج تست کرونا را پنهان کرده و پزشکان را وادار می‌کردند علت مرگ افراد درگذشته را «مشکلات تنفسی» و یا «سکته قلبی» ذکر کنند، در حالیکه علائم موجود آشکارا از ابتلا به ویروس کرونا حکایت می‌کرد».
نزدیکان بیماری که در نیشابور کلیۀ علائم ابتلا به کوید ١٩ را داشته به رادیوی ما می‌گویند «او به رقم پافشاری یکی از بستگانش که پزشک نیز بود، هرگز مورد آزمایش قرار نگرفت و به مشهد انتقال داده شد و در همان شهر جان خود را از دست ‌داد».

برخی مقامات به ناکارآمدی سیاست‌ها اذعان دارند
برخی مقامات کشور خود نیز به نادرستی چنین رویکردی اذعان کرده‌اند. دکتر رضا ملک زاده، معاون وزیر بهداشت ایران، روز ٢٤ اسفند ماه در یک برنامۀ تلویزیونی گفت «فکر می کنم قدری تاخیر در اعلام داشتیم به دلیل اینکه اطلاع نداشتیم». با این حال، اسناد یادشده نشان می‌دهد که مقامات کشور در این باره کاملاً آگاه بوده‌اند.
دکتر رضا ملک زاده در همین برنامه گفت این ویروس از طریق چین که ایران با آن کشور ارتباطات مفصلی داشت وارد ایران می‌شود و «در این مدت به عنوان آنفولانزا در نظر گرفته می‌شود. ما این بیماری تنفسی را به خصوص در قم و در برخی شهرهای دیگر داشتیم و همۀ آنها را به حساب آنفولانزا گذاشتیم»، زیرا بگفتۀ او در آن زمان «کرونا به عنوان بیماری در ایران مطرح نشده بود [...] اما به محض اینکه اعلام شد و متوجه شدیم ویروسی به نام کرونا در کشور وجود دارد تست‌هایش انجام شد ونتایج آن اعلام شد».

در کشورهای دیگر بر اساس اصول پایۀ اپیدمیولوژی، هنگامی که از وجود ویروس کرونا در چین پرده برداشته شد، هر آنچه شباهتی به آن داشت مورد آزمایش قرار گرفت تا زمان و چگونگی ورود ویروس به کشور و حرکت آن حداقل در مراحل نخست به دقت دنبال شود. یک پزشک متخصص بیماری‌های عفونی در پاریس به رادیوی ما می‌گوید «با انجام تست است که می‌توان از وجود ویروس آگاه شد و گر نه چگونه می‌توان از وجود آن آگاهی یافت؟»

روزنامۀ لیبراسیون چاپ پاریس در شمارۀ پایان هفتۀ گذشتۀ خود در این زمینه زیر عنوان «خیزش دیرهنگام قدرت در ایران» می‌نویسد «ابتلای شمار فراوانی از مسئولان سیاسی کشور رژیم را به کنار گذاشتن انکار در این زمینه واداشت» و تنها از میانۀ هفتۀ دوم اسفند ماه تمهیداتی نظیر بستن مدارس وسپس تعطیل کردن تجمعات بزرگ چون نماز جمعه به کار بسته شد. تصمیماتی دیر هنگام که بنوشتۀ فیگارو، روزنامۀ دیگر فرانسوی، نشان از ناتوانی رژیم در رویاروئی با این بحران دارد. این روزنامه نیز یادآوری می‌کند که دو ماه پس از آغاز شیوع این ویروس، در حالیکه کلیۀ همسایگان مرزهای خود را بسته‌اند، ایران همچنان بر بازگذاشتن آنها پافشاری می‌کند.
جاوید رحمان گزارشگر سازمان ملل متحد در زمینه حقوق بشر نیز هفتۀ گذشته ابراز تاسف کرد که تمهیدات ایران در برابر ویروس کرونا «بسیار دیر و بسیار کم» انجام گرفته است.

پزشک جوان تهرانی که پیش از این از او یاد شد اظهارات آیت‌الله علی خامنه‌‌ای را که خواستار «شهید» شمردن پزشکان و پرستارانی شد که به سبب بیماری کوید ١٩ جان خود را از دست می‌دهند، تلاشی برای «پرده کشیدن بر کوتاهی‌های خود در مدیریت این بحران و فقدان تجهیزات لازم پزشکی در این زمینه» می‌داند.

تهدید به سکوت در بارۀ آمارها نشان نگرانی از فاش شدن واقعیت است
این بی اعتمادی به «گفتار رسمی» تنها در میان کادر پزشکی وجود ندارد. مردم دیگر نیز نسبت به آنچه مقامات می‌گویند، بدبین هستند.
دادستان کل کشور روز ٢١ اسفند با انتشار بیانیه ای اطلاع رسانی در بارۀ «بیماری کرونا» و ارائۀ آمار و ارقام در بارۀ بیماران و تلفات این ویروس را در انحصار «ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا» اعلام کرد و گفت «هراظهار نظری» خارج از این روال «خلاف مصالح و امنیت ملی کشور» است و «با مرتکب [...] برخورد خواهد شد».

شهروندان ایران نه تنها «پنهان کاری» در این زمینه، بلکه «ندانم کاری» و نیز پیگیری سیاست‌های ویرانگر در این باره را مورد انتقاد قرار می‌دهند.

👈مطالب بیشتر در سایت رادیو بین المللی فرانسه

در حالیکه دولت چین با رویکردی سخت گیرانه مناطق شیوع ویروس را تحت قرنطینه قرار داد، مقامات ایران از اجرای این سیاست برای شهر قم که کانون اولیۀ شیوع ویروس در ایران بود خودداری کردند. در حالیکه کلیۀ کشورها به سرعت در رفت و آمد به مراکز اصلی شیوع بیماری محدودیت‌هائی برقرار کردند، پروازهای شرکت ماهان به چین همچنان دنبال شد. حتی در این باره نیز پیگیری رفت و آمدها نخست تکذیب شد و با آشکار شدن واقعیت، اعلام شد که پروازها تنها برای حمل و نقل کالا صورت می‌گیرد. بگفتۀ یک روزنامه نگار اقتصادی در تهران، «جمهوری اسلامی ایران در چنان انزوائی قرار گرفته است که حفظ مناسبات تجاری آن با چین در نظر مقامات کشور بر هر ملاحظۀ دیگری می‌چربد».

در حالیکه کشورهای غربی، ایتالیا، فرانسه، آلمان، اسپانیا و... با پدیدار شدن ویروس بخشی و یا تمامی کشور را در قرنطینه قرار دادند و کل شهروندان خانه نشین کردند، حسن روحانی حتی در روز ٢۵ اسفند در حالیکه وزارت بهداشت کشور ایران هر روز آمار نگران کننده تری از شیوع بیماری ارائه می‌داد، اعلام کرد که «چیزی به نام قرنطینه نه امروز و نه در ایام عید نداریم».
بگفتۀ همان روزنامه نگار «موقعیت کشور از نظر مالی و اقتصادی در چنان وضعیتی است که دولت به هیچ روی و حتی زیر تهدید ویروس کرونا مایل نیست فعالیت‌ها را محدود کند».

شیوع ویروس کرونا و تلاش برای لغو مجازات‌ها
کوشش مقامات جمهوری اسلامی ایران اینک بر اینست که با اتکا به شیوع این بیماری، لغو مجازات‌های آمریکا را بدست آورند. محمد جواد ظریف در پی نامۀ چند روز گذشتۀ خود به دبیرکل سازمان ملل متحد، عصر روز جمعه اول فروردین، در گفتگوئی تلفنی از آنتونی گوترش خواست در این زمینه از هیچ کوششی فروگذار نکند. وزیر امور خارجۀ ایران در همین زمینه با مسئول سیاست خارجی اتحادیۀ اروپا و نیز همتایان ژاپنی و قرقیز خود گفتگو کرد و خواستار کمک آنها شد. در همین حال، سید مصطفی محقق داماد نیز از طریق وزارت امور خارجۀ ایران در نامه‌ای به پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان، پس از یادآوری اینکه در «این روزها عموم ملت ایران، در این بلای دردناک، اعم از کودکان، سالخوردگان، زنان و مردان در شهرها و روستاها با فراگیرشدن ویروس منحوس [کرونا] مواجهند، از «محضر آن پدر روحانی» خواست که «به عنوان رهبر محترم کاتولیک‌های جهان و جانشین پطرس مقدس برای رفع تحریم‌ها»ی آمریکا اقدام نماید.

خانم ناتالی لوآزو، رئیس کمیسیون فرعی امنیت و دفاع در پارلمان اروپا، در نوشته‌ای که در آغاز آمد یادآوری می‌کند که «وابستگی شدید ایران به چین، این کشور را بیش از دیگران در معرض [ویروس] قرار داده است. پژوهشگران ایرانی با انجام یک شبیه سازی هشدار داده‌اند که اگر از حال تا پایان ماه مه کاری در ایران صورت نگیرد، حاصل آن دهشتناک خواهد بود: اپیدمیِ ویروس کرونا می‌تواند به مرگ ٣٫۵ میلیون نفر بینجامد».

رقابت جناح‌ها، عامل گسترش بیماری
مقامات آمریکائی که خود نیز در بارۀ واقعیت آمار ارائه شده از سوی مقامات ایران ابراز تردید می‌کنند، آنان را مسئولان اصلی دشواری‌ها و بلیات کشور خوانده و می‌گویند رفع مجازات‌ها تنها به رویکرد آنان بستگی دارد.
بسیاری از کارشناسان، یادآوری می‌کنند که تهران همزمان با شکایت از مجازات‌های آمریکا که بدون تردید دست ایران را برای بسیاری خریدها کوتاه کرده است، هزینۀ هنگفتی را به پیگیری گزینه‌های ایدئولوژیک خود در سوریه و یمن و لبنان و عراق اختصاص می‌دهد.

اختلافات میان جناح‌های حاکم بر کشور نیز ناکارآمدی حکومت را دو چندان کرده است.
رضا ملک زاده، معاون وزارت بهداشت، در گفتکوئی که به آن اشاره شد، در بارۀ بستن مرزهای هوائی با چین تصریح کرد که «بنا به ملاحظاتی این کار انجام نشد» و «با وجود اینکه وزارت بهداشت این درخواست را جدی داشت [...] نتوانستیم از این حمایت برخوردار شویم که مرزها را بطور کامل ببندیم». روزنامۀ «وست فرانس» یادآوری می‌کند که «سپاه پاسداران با قطع پروازهای کمپانی هوائی وابسته به خود مخالفت کرد». در برابر هنگامی که سپاه خواستار «خلوت کردن» خیابان‌ها و در واقع در قرنطینه قرار دادن پایتخت شد، حسن روحانی با استقرار بسیجیان در اماکن عمومی مخالفت کرد. این چنین است که بنوشتۀ این روزنامه «رقابت‌های [جناح‌های سیاسی] در درون رژیم ایران بشدت به گسترش بیماری در این کشور دامن زده است».