حسین باستانی - بی بی سی
اظهارات سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس در مورد پرونده هواپیمای سرنگون شده اوکراینی و واکنش سازمان قضایی نیروهای مسلح به آن، بار دیگر سرنوشت این پرونده را در معرض توجه عمومی قرار داد.
حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس، در گفتوگویی با شماره ۱۷ فروردین روزنامه همدلی گفت در این ماجرا "نیروهای نظامی وظیفه خود را به خوبی انجام دادهاند" و بنابراین "مواخذه و بازداشتی وجود نخواهد داشت". او افزود: "این هواپیما تحت کنترل آمریکا قرار گرفته بوده... یک هفته قبل از آن در اسرائیل بوده و به نظر میرسد که دستکاری شده بوده."
با خبرساز شدن اظهارات فوق، شکرالله بهرامی رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح، روز دوشنبه (۶ آوریل/۱۸ فروردین) گفت این سازمان علیه آقای نوروزی به دلیل "نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی" اعلام جرم کرده است. آقای بهرامی افزود در پرونده ایرباس اوکراینی "از مسئولان و افراد دخیل در موضوع تحقیق شده و تاکنون افرادی به عنوان متهم احضار [شدهاند] و یک نفر کماکان در بازداشت به سر میبرد."
واکنش سازمان قضایی نیروهای مسلح، به خاطر ذکر عددی مشخص در مورد بازداشتیهای پرونده اهمیت داشت. غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه، در ۲۴ دی گفت در ارتباط با این پرونده "افرادی بازداشت شدهاند" و در ۱۵ بهمن، با بیان تحقیق از "اشخاص متعدد" به عنوان مطلع یا متهم افزود: "برخی قرارها منجر به بازداشت شده است".
این در حالی است محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبهای با اشپیگل در ۵ بهمن از زندانی بودن "فردی که به هواپیمای اوکراینی شلیک کرده" خبر داد و حسن روحانی، رئیس جمهور، در ۲۴ دی گفت در ماجرای هواپیمای اوکراینی "فقط یک نفر مقصر نیست و دیگرانی هم هستند".
با وجود این نه تنها در سه ماه گذشته، خبری از پرونده "دیگرانی" که در شلیک موشک دخیل بودهاند نرسید، که معلوم نیست اگر حسن نوروزی مصاحبه نکرده بود، دستگاه قضایی در مورد "یک نفری" که در بازداشت است، اطلاع رسانی میکرد. البته با فرض اینکه اطلاع رسانی دیروز دستگاه قضایی، در مورد ماموری باشد که به هواپیما شلیک کرده، و مثلا نه فردی که بنا به اعلام سپاه در ۲۴ دی، به خاطر انتشار "تصاویر اصابت موشک به هواپیما" در فضای مجازی دستگیر شد.
در عین حال، گذشته از واکنش قوه قضاییه به ادعای سخنگوی کمیسیون قضایی در مورد متهمان پرونده، این قوه به بخش دیگر ادعاهای او در مورد خودِ هواپیمای اوکراینی واکنشی نشان نداده است. آقای نوروزی در مصاحبه خود، به ادعاهایی نظیر اینکه "هواپیما تحت کنترل آمریکا قرار داشته" یا "هواپیما یک هفته قبل از آن در اسرائیل بوده" اشاره کرده که بازگویی آنها، از ادامه سناریوسازی در مورد بویینگ اوکراینی حکایت دارد.
تولید این سناریوها، ساعاتی پس از سقوط ایرباس اوکراینی، با اظهارات ابوالفضل شکارچی سخنگوی ارشد نیروهای مسلح، شروع شد که موضوع اصابت موشک به هواپیما را جنگ روانی "خط نفاق" (مجاهدین خلق) دانست و سپس، با گزارشهای "اختصاصی" رسانه های رسمی ادامه یافت.
مثلا گزارش ۱۹ دی خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه مبنی بر اینکه: "برخی منابع غربی به تسنیم میگویند استفاده از کارت سقوط هواپیمای بویینگ متعلق به اوکراین در نزدیکی فرودگاه امام خمینی، یکی از مصوبات جلسات کاخ سفید بوده و فضاسازی بر اساس آن به سیا و پنتاگون واگذار شده و مدیران رسانههای بزرگ غربی درباره آن توجیه شدهاند." یا گزارش ۲۰ دی نسیم آنلاین وابسته به سپاه به نقل از یک "منبع آگاه" که: "هواپیما نقص فنی داشت. مهندس ایرانی طبق فرم موجود، اجازه پرواز را نداده بود اما مهندس اوکراین ایرلاین مخالف بود و اعلام کرد که مشکلی برای پرواز نیست."
حتی همزمان با اعتراف به شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی، ستاد کل نیروهای مسلح گفت هواپیما "در هنگام چرخش، کاملاً در حالت نزدیکشونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار گرفته بوده". ادعایی که در واکنش به آن سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد: "هیچگونه انحراف پروازی از سوی هواپیمای سانحه دیده به اثبات نرسیده است".
در همان روز، امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوا فضای سپاه، دلیل شلیک موشک را "اختلال سیستم ارتباطی" دانست که احتمالا ریشه در "جمینگ" یا جنگ الکترونیک داشته، که این ادعا نیز در جلسه ۳۰ دی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی با فرماندهان ارشد نظامی رد شد. در پی آن جلسه، مجتبی ذوالنوری رئیس این کمیسیون اعلام کرد که تاکنون احتمال جنگ الکترونیک و هجوم سایبری در این واقعه "اثبات نشده است".
گذشته از موضوعات متفاوت سناریوهایی از این قبیل، خروجی مشترک تمامی آنها رفع تقصیر از سرنگون کنندگان هواپیمای اوکراینی با ۱۷۶ مسافر بوده که رد پای آن، در اظهارات اخیر حسن نوروزی هم دیده می شود.
اظهاراتی که وادیم پریستایکو، معاون نخست وزیر اوکراین، دیشب "بی احترامی محض" به قربانیان واقعه توصیف کرده و خواستار توضیح رسمی ایران در مورد آن شده است. آقای پریستایکو در ۲۱ بهمن هم گفته بود ماجرای سرنگونی این هواپیما را نمی توان به این تقلیل داد که "یک سرباز دلبخواهی شلیک کرده و واکنش بیش از حد نشان داده"، بلکه باید "کسی که دستور این کار را داده" محاکمه شود.
اگرچه تحقق این درخواست، حتی در صورت محاکمه شلیک کننده موشک یا بازخواست از آقای نوروزی در قوه قضاییه، بعید به نظر میرسد.