عنوان یکی از کتابهای د. صادق زیباکلام «ما چگونە ما شدیم؟» است و شرح حکایت او از جامعە عقب افتادە ایران بە ایران مدرن کە ا از کجا بە کجا رسیدەاند. با نگاهی بە سیر تحولات ایران وانچە انسان را بە تامل وامیدارد این است کە در سایە کشور‌ی بنام ایران کە بر اساس حذف و تبعیض بنا شدە انها چگونە مسیر پیشرفت را پیمودە و دیگران چگونە نابود شدند.
تا انقلاب ۵۷ شکاف اجتماعی انقدر مشهود نبود و در پارەای موارد مناطق حاشیەای غنی تر از مرکز بودند. باید گفت رژیم اسلامی بمراتب بیشتر از رژیم سابق بە جامعە فارس زبان خدمت کردەاست. غارت ثروت مناطق حاشیەای ایران بە اضافە مجموعەای از مناسبات اداری موقعیت انان را بهبود بخشیدە و این بهبود تنها اطرافیان رژیم را پوشش ندادە بلکە در خدمت یک جامعە و نسلهای بعدی انان را هم پوشش دادەاست.
از بابت بیان این خاطرە غیر معمول خیلی معذرت میخواهم و برای ادای مطلب ناگزیز بە بیان ان هستم و انهم اینکە تا سالهای اخیر در میان مردم کوردستان هرگاە از ایرانیان سخن بمیان می‌امد با لحن تحقیرامیز از پسوند گوزو استفادە میشد. مثلا امروز یە عجم گوزو اومد اینو خواست، از عجم گوزو خرید کردم و...... نگاە سابق عموم بە جامعە ایرانی مثل امروز از پایین بە بالا و غبطە خوردن بە سبک زندگی انان نبود بلکە فارس نمونە انسان ضعیف همزمان غیرقابل اعتماد و همسطح ما بیشتر نبود. گوزوی دیروزی در فاصلە کمتر از یک قرن چگونە بە ژن برتر امروزی درامدە جای سوال است.
تسلط آنان بر قدرت رها و استفادە از قدرت بە آنان فرصت مسیر ترقی و تعالی را دادە، هزاران انسان تحصیلکردە فارس زبان در جهان پخش شدە و بە ثروت نجومی دست یافتەاند. این پیشرفت نتیجە ظلم و ستم بیش حاکمیت از ملتهای دیگر و بە جیب انداختن انان بودە اما از نظر عجم گوزوی دیروزی، ژن برتر اوست کە او را بە پیشرفت امروزی رساندە است. قبلا هم در جایی سرنوشت نخبگان کورد مثل کوچر بیرکار و بهروز بوچانی را بە نمونە اوردە بودم کە در تبعید کشندە بە شهرت جهانی دست یافتەاند اما نخبگان فارس چگونە با بورس تحصیلی و امکانات دولتی خوب مسیر پیشرفت را می‌پیمایند.
عمق فاجعە کجاست و چە بر سر ملتهای حاشیە ایران آوردەاند کە ملت گوزو یک شبە راە صد سالە را پیمود اما دیگران درجا میزنند؟ طبق برخی اسناد تاریخی شاهان قاجار فرزندان و نوادگان خود را برای یادگیری اداب و رسوم اجتماعی، طرز غذا خوردن و... بە سنندج و کرماشان فرستادە میشدند تا نزد مردمان ان شهرها اداب و رسوم زندگی یادبگیرند. رضاخان در مقطعی نگهبان خانە خاندان آصف سنندج بودە است. نکتە دیگر اینکە تا اواخر سلطنت پهلوی بسیاری از ایرانیان از روی فقر و نداری برای کندن کتیرا (بوتە گیاهی کوهی) بە کوردستان می‌امدند و مردم ما با انان با مهربانی رفتار وبە انان مکان و خوراک میدادند (نقطە مقابل اینگونە مهمان نوازی کشتن کولبران است). با این وجود در فاصلە چند دهە انها بە کجا رسیدە ما بە چە روز سیەای کشیدەشدەایم؟ هزاران کارخانە ریسندگی و نساجی در استانهای یزد و اصفهان وجود دارد کە مواد اولیە این کارخانجات از کوردستان تامین میشود اما چرا خود کوردستان از تاسیس کارخانجات محروم گشتەاست.
تنها بهانە حاکمان و بسیاری از ایرانیان کە از توجیهات حکومتی ذینفعند این بودە کە چون کوردها میخواهند ایران را تجزیە کنند - کە تجزیە یک حق است - محروم ماندەاند. اما سوال اینجاست کە چرا اذریها کە قیام مسلحانە انجام ندادە با درجەای خفیف تر در فقر بسر میبرند و مورد ظلم قرار میگیرند؟ پاسخ بە این سوال را سالها قبل اقای عبدالە رمضانزادە سخنگوی دولت خاتمی دادە است کە در مقام سخنگوی هیئت دولت بودند گفتند کە اگر بپنداریم عقب ماندگی کوردستان نتیجە جنگ و دعواهای سیاسی است چرا استان اذربایجان شرقی کە در رژیم شاە بلحاظ شاخص توسعە رتبە سوم را داشتە بە رتبە شانزدهم نزول کردە اما استان کرمان کە در زمان شاە رتبە شانزدهم داشتە در رژیم فعلی بە رتبە سوم صعود کردەاست؟ او گفت بە حاشیە راندنهای هدفمند ریشە در نگاە حاکمیت بە حذف ملتهای غیرفارس دارد.
کوتاە سخن، جامعە بر اساس تبعیض و دگرستیزی دوام نخواهد آورد و شکاف ملی در ایران خطرآفرین شدەاست. ایرانیان اگر عدالتخواە هستند باید با هر نوع تبعیض و برتری پنداری مخالف باشند. با وجود ظلم، نابرابری و عدم توزیع عادلانە ثروت عرق ملی و وطن دوستی بوجود نخواهد آمد و همین کە اکثر ملتهای غیرفارس احساس تنفر نسبت بە ایران دارند خود گویای واقعیتهای بسیاری است. چندی پیش در تلگرام کامنتی از یک جوان خواندم کە نوشتە بود «خوشا به حال ملتهایی کە زود از ایران جدا شدند».
دزد خوب از نظر نظام مقدس، کاوه کامرانیان
دیدگاه شیرین عبادی درباره اعتراضات در آمریکا و ایران
