«... صحبت فیمابین با یاد مرحوم عبدالناصر که طرفین نسبت به او احترام و علائق خاص داشتند، و از مکتب ناسیونالیستی او شروع میشود. آقای خمینی می‌فرمایند دوران ناسیونالیسم سرآمده و آینده از آنِ اسلام است. آقای هیکل می‌گوید مذهب به نظر من نقش توپخانه سنگین را دارد. شما از همین جا (پاریس) می‌توانید رژیم شاه را بمباران و متلاشی کنید، ولی برای تصرف کشور و حاکمیت احتیاج به پیاده نظام دارید. پیاده نظام انقلاب یا تغییردهندگان اوضاع، روشنفکرانند و سیاسیون و مهندسین و کارشناسان و مدیران...»

بازرگان، پیاده‌نظامی که دستانش هنگام معارفه نزدِ امام، جمع‌شده جلویِ تنبانش بود، یکی از همین مهندسین بود.

باری! هیکل چنان پان‌عربیستِ دوآتشه‌ای بود که پنج سالی پیش از گپِ دوستانه‌اش با حضرتِ امام در پاریس و پنج ماهی پیش از آنکه ارتش‌هایِ سوریه و مصر در شش اکتبر ۱۹۷۳، اسرائیل و ارتش و دستگاه اطلاعاتیِ آن را غافلگیر کنند، در همان الاهرام از «اوضاع جدید، یعنی جابه‌جاییِ کانونِ توجهات در خاورمیانه از کانالِ سوئز به خلیج» [منظور همان خلیج فارس است]، با نگرانی یاد کرده و ابراز امیدواری می‌کند که «مصر بتواند با یک استراتژیِ بلندمدّت، جهانِ عربی و منابعِ بی‌مانندِ نفتی و مالیِ آن را برای دگرگون کردن اوضاع بسیج کند... چراکه جنگِ اصلی در خلیج خواهد بود، نه در کانال».

باری! هیکل در ادامه نقدِ خود از «کاستی‌هایِ پیشینِ ما»، «ما» در اینجا یعنی اعراب و نه ما، می‌گوید...

«... کمترین ارجاعی به اسرائیل، در هر مجله و کتاب و نشریه‌ای که از خارج وارد می‌شد، بلافاصله به توقیفِ آن توسطِ گمرکاتِ مصر می‌انجامید. هر فرازی مربوط به اسرائیل، حتی اگر به بردنِ نام آن خلاصه‌ می‌شد، از دایرة‌المعارف‌هایِ بریتانیکا و لاروس هم حذف‌ می‌شد. کار به جایی رسیده بود که یکی از اساتیدِ مدرسه عالیِ نظام در قاهره که پیش از جنگِ شش روزه در ۶۷ تلاش کرده بود تحلیلی درست از ماشینِ جنگیِ اسرائیل به دست بیاورد نیز، از ادامه پژوهش‌هایِ خود منع می‌شد...»

یادآوری می‌کنم که منظورِ هیکل، ناسیونالیستِ عرب، از «ما»، آنجا که از «کاستی‌هایِ ما» سخن می‌گوید، ما نیستیم، اعرابند. این یادآوری، اگرچه ظاهراً بدیهی، ولی از آن رو لازم است که در میانِ ما ایرانی‌ها کماکان کم نیستند «روشنفکران و سیاسیون و مهندسینی» که باطناً کاسه‌ای داغ‌تر از آشِ هیکل اند. کاسه‌هایِ داغ‌تر از آشی که کودتاچیِ عرب را قهرمان و دوست و مرحوم و محرم می‌دانند و در عزایِ کودتاهایِ فرضی، قرنی را به تعزیه‌خوانی سپری کرده‌اند.

آرامش دوستدار درست می‌گوید. فیلسوفِ تبعیدیِ ما، در «امتناعِ تفکر...»، آنجاکه از «تغذیه اسلامِ نوزاد از کالبدِ ایرانِ کهن» می‌گوید، به درستی یادآور می‌شود که «تحققِ تاریخیِ اسلام در ایران، به سببِ وسعتِ سرزمینی، سازمان‌هایِ اداری، اهمیتِ سیاسی و تمدنّیِ این کشور، تنها امکانِ تحققِ آن نیز بوده است».

واقعیت اغلب تلخ است. چنان تلخ که می‌تواند به روان‌نژندی یا نِورُز بیانجامد. یعنی به قطع ارتباطِ ذهنی و روحی با واقعیت. قطع ارتباطی که به انزوا می‌انجامد و انزوایی که به توهّم. واقعیتِ تلخ این است که برنامه موشکی ناصر برای «محوِ تِل‌آویو از صفحه روزگار» و آرمانِ شکست‌خورده اعراب در اسرائیل‌ستیزی، گویی خاکِ حاصلخیزتری از ایران برای بارور شدن پیدا نکرده.

واقعیتِ تلخ این است که برنامه موشکیِ ناصر با دو تن از نخبه‌ترین مهندسینِ آلمانِ نازی کلید خورد و معادلِ شیعیِ آن در نظامِ الهی، با کمکِ کمونیست‌هایِ کره شمالی. گویی جنون ژِنی است که در پاندِمی‌هایِ ایدئولوژیک، از این ویروس به آن ویروس منتقل می‌شود و هر بار با جهشی تازه مخرّب‌تر و مرگبارتر می‌گردد. اینکه ما ایرانی‌ها از «ما»ی موردِنظرِ هیکل پیشتر رفته‌ایم، واقعیتی است تلخ که ریشه در عادت‌هایِ بدِ ما دارد. مایی که به عادت‌هایِ بدِ خود، عادت کرده‌ایم.

واقعیتِ تلخ همان است که دوستدار می‌گوید: «اینکه مغلوبِ بافرهنگ پس از هم‌داستانی با غالبِ بی‌فرهنگ بر او غلبه کند و آرمان او را چنان بپروراند و بیفشاند که غالب به‌خواب هم نمی‌دیده، شاهکارِ مغلوبِ بافرهنگ نیست، نشانه سقوطِ روحیِ او در خویشاوند شدنش با غالبِ بی‌فرهنگ است».

اصلی است معروف به «براندولینی» که به «اصلِ عدمِ‌تقارنِ مُهمل» هم معروف شده و می‌گوید: «ردِّ مهمل دوبرابرِ تولیدِ آن انرژی می‌برد»!

صرفِ‌نظر از هزینه‌ای که مُهملاتِ ضدِّاسرائیلیِ در ایران از ایران و از ایرانی گرفته‌اند، هزینه‌ای که اختصاصِ آن به طرح‌هایِ عمرانی، مثلاً به آب‌رسانی به بینوایانِ غیزانیه، می‌توانست از ایران سرزمینی آباد بسازد، کاوش در ریشه‌هایِ این پاتولوژیِ مضمن، نه تنها به پاکسازیِ اندیشه ملی از آمیزه‌های عربی-اسلامی کمک می‌کند، که سیاست را نیز در کارستانی که در پیش‌ِروی دارد یاری می‌دهد: ممکن ساختنِ آنچه ضروری است. و آنچه در ایران ضروری است، دست‌کشیدن از عربی-اسلامی فکرکردن و ایرانی اندیشیدن است و بس. آنچه در ایران ضروری است، ریشه‌کن کردنِ غدّه‌ای است که دیربازی است از سقوطِ روحیِ ایران و ایرانی در خویشاوند شدنش با غالبِ بی‌فرهنگ تغذیه می‌کند.