رویداد۲۴ حامیان خاتمی در یکی از سرودهای خود میخوانند «ما به خرداد پر از حادثه عادت داریم!» این شعر کنایهای است به انتخابات دوم خرداد و حوادثی مثل رحلت امام و قیام ۱۵ خرداد و... اما در کنار همه این اتفاقات، نمیتوان از نقش تحولات خرداد در سرنوشت سیاسی ایران سخن نگفت. به خصوص درباره سی خرداد! سی خرداد را میتوان روز جعبههای سیاه نامگذاری کرذد. در این گزارش به ۵ سی خرداد مهم در تاریخ ایران معاصر میپردازیم. مواردی که همگی ابهامات سرویسهای اطلاعاتی و امنیتی ایرانی یا خارجی دیده میشود.
سی خرداد ۶۰ تبدیل سازمان مجاهدین به منافقین
در آخرین روزهای بهار سال ۶۰، بعد از اینکه مجلس طرح عدم کفایت سیاسی ابولحسن بنی صدر را تصویب کرد، مجاهدین خلق که تا آن زمان به صورت علنیتر فعالیت داشت، وارد فاز مبارزه مسلحانه شد. تظاهرات گسترده حامیان مجاهدین در روز ۳۰ خرداد و درگیریهای زیادی که سراسر تهران بین حامیان سازمان مجاهدین و حامیان امام خمینی رخ داد، نقطه تحول مهمی در تاریخ معاصر ایران محسوب میشود.
به گزارش رویداد۲۴ لطفالله میثمی در مجله چشمانداز ایران، سالها کوشید در گفتگو با صاحبنظران، ابعاد اتفاقات ۳۰ خرداد ۶۰ را واکاوی کند، اما هنوز این سوال مطرح است که مجاهدین خلق که ابتدا با امام خمینی و حکومت ایران همراه بودند، چطور پس از عزل بنیصدر به این جمعبندی رسیدند که وارد فاز مبارزه مسلحانه با جمهوری اسلامی شوند و نقش سرویسهای امنیتی در این جهتگیریها چه بوده است؟
***
سال ۱۳۷۳ روز ۳۰ خرداد همزمان بود با روز عاشورا، ظهر آن روز ناگهان خبر رسید که بمبی در حرم امام رضا (ع) منفجر شده و تعداد زیادی از زوار امام هشتم شیعیان به شهادت رسیدند. در ابتدا رسانههای رسمی گفتند این بمبگذاری توسط سازمان مجاهدین خلق انجام شده است، اما به مرور زمان، روایتهای دیگری نیز از ماجرا منتشر شد.
در آخرین مورد علی مطهری سال گذشته در گفتگو با رسانهها گفت «روشنگری» درباره پروندههایی، چون بازداشتهای غیرقانونی مرتبط با ترورهای هستهای، انفجار مشهد، قتلهای زنجیرهای و اتوبوس ارمنستان، انجام شود.
در زمان فعالیت آزاد رسانهها بعد از دوم خرداد، مطبوعات اصلاح طلب از قول اکبر گنجی و عماد الدین باقی نوشته بودند که این کار توسط برخی گروههای اپوزیسیون مذهبی داخلی انجام شده بود اما مسئولان برای جلوگیری از تنشهای مذهبی، آن را به مجاهدین خلق مرتبط کردند.
بعد از حدود ربع قرن از انفجار در حرم امام رضا (ع)، همچنان ابهامات درباره این پرونده وجود دارد و به قول مطهری، درباره آن روشنگری صورت نمیگیرد!
مرگ مشکوک سعید اسلامی (سعید امامی)!
بعد از اینکه در پاییز ۷۷ جمعی از روشنفکران و نویسندگان ایرانی ترور شدند و وزارت اطلاعات اعلام کرد سعید اسلامی (امامی) از مسئولان ارشد این وزارتخانه مسئولیت ترورها را بر عهده داشته است، روز ۳۰ خرداد اعلام شد سعید اسلامی در زندان خودکشی کرده است (البته احتمالا زمان دقیق مرگ سعید اسلامی ۲۹ خرداد بوده است)
بعد از مرگ سعید اسلامی، تحولات عجیبی در کشور رخ داد. از یک طرف فیلمی منتشر شد که نشان میداد همسر او تحت فشارهای زیادی برای اعتراف قرار دارد و از طرف دیگر چند روز بعد روزنامه سلام نوشت که نمایندگان مجلس پنجم قانون مطبوعاتی را تصویب کردهاند که سعید اسلامی در نگارش آن نقش داشته است. این اتفاق منجر به توقیف روزنامه سلام شد.
نزدیکان سعید امامی در مراسم سالگرد او مدام اصرار دارند او را شهید بنامند و روی سنگ قبر او نیز از واژه شهید استفاده شده است. منابع حکومتی گفتند سعید اسلامی خودکشی کرده اما کسی از این توضیح قانع نشد که او واقعا خودکشی کرده یا عواملی این کار را بر عهده داشتهاند تا سی خرداد ۷۸ نیز یکی از روزهای ابهام آمیز تاریخ ایران باشد! همفکران او همچون روح الله حسینیان نیز با ادبیاتی جالب توجه (ما زمانی خودمان قاتل بودیم) گفتند مرگ او مشکوک بوده و خودکشی را قبول نکردند.
ندا آقا سلطان
نِدا آقاسُلطان یکی از دهها نفری بود که در جریان اعتراضات مردمی به نتایج انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ کشته شدند. ندا در روز شنبه ۳۰ خرداد ۱۳۸۸ (۲۰ ژوئن ۲۰۰۹) در محلهٔ امیرآباد تهران (خیابان کارگر شمالی، تقاطع خیابان شهید صالحی و کوچهٔ خسروی) به ضرب گلوله کشته شد. انتشار فیلم کوتاهی از لحظات جان سپردن وی که با تلفن همراه گرفته شد، بازتابهای فراوانی در رسانههای جهان بهدنبال داشت. به نوشته هفته نامه تایم، لحظه جان سپردن وی پربینندهترین مرگ یک انسان در تاریخ بشریت شد. آرش حجازی پزشک و نویسندهای که شاهد ماجرا بوده و میگوید که تلاش ناموفقی برای جلوگیری از خونریزی و مرگ او انجام دادهاست، عامل قتل ندا آقاسلطان را یکی از موتورسواران شبه نظامی بسیج میداند که برای مدت کوتاهی توسط مردم معترض دستگیرشد. این واقعه در پی آنچه عفو بینالملل «چراغ سبز علی خامنهای در نماز جمعه ۲۹ خرداد ۱۳۸۸ به نیروهای سپاهی، بسیجی و انتظامی برای سرکوب معترضین» میخواند، اتفاق افتاد.
عبدالمالک ریگی
در سال ۸۸ گروه تروریستی دیگری در شرق ایران عملیات خرابکارانه و تروریستی انجام میداد. رهبر این گروه جوانی بود به نام عبدالمالک ریگی. در اسفند ۸۸ وزارت اطلاعات ایران و اطلاعات سپاه توانستند در عملیاتی پیچیده ریگی را بازداشت کند و سی خرداد ۸۹ او اعدام شد.
سرنوشت ریگی بر خلاف دیگر افراد این فهرست، با ابهام کمتری مواجه است، اما در روایت این پرونده نیز، گرچه مثل سایر ابهامات سی خرداد، تناقضی دیده نمیشود، اما نقاط کم رنگ و مبهم زیادی وجود دارد. به خصوص اینکه مشخص نیست بعد از ریگی، سرنوشت گروه او چه شد و چه ارتباطی بین ریگی و سرویسهای اطلاعاتی آمریکایی، سعودی و اسرائیلی وجود داشته است. ریگی به ارتباط با آنها اعتراف کرده بود، اما جزئیات این ارتباط هیچوقت فاش نشد.
ضارب "ایرانی" فعال کُرد در هلند کیست؟