کیهان لندن - آداب خاکسپاری محمدرضا شجریان استاد آواز و موسیقیدان محبوب ایران که فعالیت هنری خود را با نام «سیاوش» در ایران پیش از انقلاب آغاز کرد، صبح امروز با تدابیر شدید امنیتی و جلوگیری از حضور مردم در تهران آغاز شد تا پیکر وی فردا شنبه ۱۹مهرماه در جوار آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شود.
محمدرضا شجریان استاد آواز و موسیقیدان محبوب ایران پس از سال‌ها تحمل بیماری سرطان دیروز پنجشنبه ۱۷ مهرماه ۹۹ در سن ۸۰ سالگی در بیمارستان «جم» تهران درگذشت.
یک منبع آگاه به کیهان لندن گفت که محمدرضا شجریان کمی پس از ظهر چهارشنبه درگذشته اما مسئولان امنیتی مانع از درز این خبر به بیرون شده و اعلام آن را تا شب به عقب انداختند که فرصت کافی برای اتخاد تدابیر امنیتی و کنترل اجتماع مردم را داشته باشند و واکنش‌های احتمالی را خنثی کنند.
آداب خاکسپاری محمدرضا شجریان بامداد امروز در آرامستان «بهشت زهرا» در تهران با تدبیر شدید امنیتی و جلوگیری از حضور مردم و دوستدارانش آغاز و پیکر او از فرودگاه مهرآباد در تهران به توس در حوالی شهر مشهد منتقل شد.
آنگونه که مژگان شجریان دختر این هنرمند در پست اینستاگرام خود نوشته، قرار است پیکر محمدرضا شجریان فردا شنبه ۱۹ مهرماه در جوار آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ و حماسی ایران به خاک سپرده شود.
در این پست اینستاگرام که جاده به سوی خراسان را نشان می‌دهد، تصنیف «باران» از آلبوم «شب، کویر، سکوت» شجریان شنیده می‌شود که به نظر می‌رسد توسط همایون شجریان خوانده شده است.
ویدئوهایی نیز که گفته می‌شود مربوط به صبح امروز در محل آرامگاه ابوالقاسم فردوسی است، نشان می‌دهد، جمعیت کثیری از مردم پشت درهای بسته ایستاده‌اند و با همخوانی تصنیف‌های شجریان یاد او را گرامی می‌دارند. همچنین برخی کاربران فضای مجازی گفته‌اند راه‌های منتهی به فرودگاه مشهد با ورود پیکر شجریان به این شهر مسدود شده است.
ویدئوها و تصاویر منتشر شده صبح امروز از «بهشت زهرا» حاکی از فضای به شدت امنیتی حاکم بر مراسم سوگواریست. با اینکه شمار شرکت‌کنندگان در این مراسم به نسبت انتظار اندک است اما همین تعداد نیز در سکوت و تنها با همخوانی آرام «مرغ سحر» سوگ و اندوه خود را ابراز می‌کنند.
بر مبنای گزارش‌ها، در این مراسم که با حضور مسئولان وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیروهای امنیتی، لباس‌شخصی‌ها و سخنرانی وزیر و معاونانش برگزار شد، همایون شجریان فرزند این هنرمند، در سخنانی کوتاه از برنامه‌ریزی برای برگزاری آیین بدرقه و تدفین در مشهد با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی گفته است.
در این مراسم همچنین چهره‌های هنری اندکی از جمله حسین علیزاده، فردین خلعتبری، داریوش پیرنیاکان، تهمورس پورناظری و داوود گنجه‌ای حضور داشتند.
همایون شجریان علاوه بر صحبت مستقیم با مردم پس از اعلام خبر درگذشت پدرش، در یک پست اینستاگرامی نیز از «برنامه ریخته شده» برای خاکسپاری پیکر پدرش در آرامگاه فردوسی در توس خبر داد که با انتقادهای شدیدی نیز مواجه شده است. برخی معتقدند که این تصمیم حاصل فشار بر این خانواده و برای جلوگیری از اعتراضات احتمالی در تهران است.
بلافاصله پس از اعلام درگذشت شجریان، صدها نفر از مردم و دوستداران این آوازخوان محبوب ایران در برابر بیمارستان «جم»، جایی که وی روزهای قبل در آنجا بستری شده بود، گرد آمدند و به شعار دادن علیه صداوسیمای جمهوری اسلامی و «دیکتاتور» و همچنین همخوانی تصنیف‌های وی پرداختند.
تلویزیون حکومتی ایران پس از حمایت شجریان از اعتراضات سال ۸۸ و اینکه در واکنش به «خس و خاشاک» خواندن مردم از سوی محمود احمدی‌نژاد، خود را «صدای خش و خاشاک» نامید. این رسانه‌ی تبلیغاتی و وابسته پس از آنکه شجریان علیه سوء استفاده از تصنیف‌های حماسی و انقلابی‌اش توسط رادیو و تلویزیون رژیم اعتراض و شکایت کرد، پخش صدا و تصویر این خواننده و همچنین مناجات مشهور «ربنا» نیز از صداوسیمای جمهوری اسلامی ممنوع شد.
اما دیروز صداوسیمای جمهوری اسلامی که برخی مقامات مدعی شده بودند این رسانه باعث «شهرت» شجریان شده، خبر درگذشت شجریان را پوشش داد و تصاویری از او منتشر کرد و حتی «ربنا» را که مناجات ماه رمضان است در وبسایت و کانال خبرگزاری خود قرار داد! همانگونه که توضیح داده شد این اقدام در حالی صورت گرفت که شجریان یک پرونده قضایی علیه این رسانه‌ی حکومتی دارد که رسیدگی به آن دو بار از سوی قوه قضاییه رد شده است!
این اقدام تلویزیون حکومت، پس از ۱۱ سال توقیف و ممنوعیت، خشم سوگواران حاضر در برابر بیمارستان «جم» را برانگیخت و سوگواری برای شجریان را به پهنه اعتراض علیه حکومت و تریبون آن بدل کرد. مردم شعارهای «مرگ بر دیکتاتور»، «ننگ ما ننگ ما، صدا و سیمای ما»، «دیکتاتور بمیرد، شجر هرگز نمیرد» سر دادند و تصنیف «مرغ سحر» را همخوانی کردند.
این اعتراضات با مداخله نیروهای امنیتی مواجه شد و نیروهای یگان ویژه به مردم حمله کردند تا آنان را از خیابان متفرق کنند.
در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب گستردهای از اندوه و تأثر مردم ایران از درگذشت محمدرضا شجریان منتشر شد. بسیاری از شهروندان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی عکس‌ها و ویدئوهایی از این هنرمند را منتشر کرده و یاد او را گرامی می‌دارند.
کاربران همچنین از سرکوب سوگواران توسط نیروهای امنیتی رژیم ایران می‌نویسند که به شدت از همبستگی و همدلی مردم هراس دارد.
پس از اینکه همایون شجریان فرزند محمدرضا شجریان در بیمارستان «جم» اعلام کرد که پیکر وی در کنار آرامگاه فردوسی در شهر مشهد به خاک سپرده می‌شود، انتقادهایی از جانب مردم متوجه او شد.
آنان این تصمیم را ناشی از ترس یا فشاری می‌دانند که حکومت برای جلوگیری از به وجود آمدن موج اعتراض مردم و خشم عمومی در مراسم خاکسپاری گرفته است. به ویژه پس از اینکه همایون شجریان در پیامی گفته بود که مرگ پدرش را به امر سیاسی بدل نکنند.
در این بین، هویت محمدرضا شجریان به عنوان یک هنرمند سیاسی یا غیرسیاسی، در توئیتر فارسی به شدت مورد بحث قرار می‌گیرد. بسیاری از کاربران منتقد عملکرد و همراهی شجریان با سیاست‌های انقلابیون سال ۵۷، نوشته‌اند که وی از ابتدا با این همراهی سیاسی عمل کرده است، اگرچه خود را فردی غیرحزبی معرفی می‌کرد.
از سوی دیگر، هواداران شجریان با تکیه بر حمایت این هنرمند از مردم در کوران اعتراضات سال ۸۸، با تکرار این جمله معروف شجریان که «من صدای خش و خاشاک هستم»، وی را هنرمندی در صف مردم و در برابر حکومت توصیف می‌کنند.
شاهزاده رضا پهلوی در دو پیام توئیتری جداگانه درگذشت شجریان را تسلیت گفت و همچنین به حمله وحشیانه‌ی مأموران امنیتی حکومت واکنش نشان داد. شاهزاده نوشت: « جماعتی که نظر را حرام می‌گویند/ نظر حرام بکردند و خون خلق حلال. صدای خسرو آواز ایران خاموش نمی‌شود.»
شاهزاده در توئیت دیگری با انتشار ویدئوی اعتراض خیابانی مردم پس از درگذشت شجریان نوشت: «ما مردمی هستیم که موسیقی ، هنر و زندگی را جشن می‌گیریم. این رژیم مرگ را جشن می گیرد و به دنبال خرد کردن شادی ماست. ایرانی‌ها دیگر آن را تحمل نخواهند کرد.»
شهبانو فرح پهلوی نیز در یک پیام صوتی درگذشت محمدرضا شجریان را به عنوان محبوب‌ترین استاد موسیقی اصیل ایرانی و دلسوز ملت ایران به خانواده این هنرمند و ملت ایران تسلیت گفت.
مورگان اورتگاس سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده در توئیتر با انتشار ویدئوی حمله نیروهای امنیتی به مردم سوگوار شجریان در حوالی بیمارستان «جم» نوشت که «ما در سوگ استاد محمدرضا شجریان که بسیاری از صدا و شجاعتش الهام گرفته‌اند، به مردم ایران می‌پیوندیم.»
وی با اشاره به حمله امنیتی‌ها به مردم، آنان را اراذل و اوباش رژیم خواند و گفت: «متاسفانه هنگامی که ایرانیان برای ادای احترام به او به خیابان‌ها آمدند، اراذل و اوباش شبه‌نظامی رژیم برای سرکوب آنها حمله‌ور شدند.»
حساب توئیتری وزرات امور خارجه آمریکا نیز در توئیتی با تصویر محمدرضا شجریان نوشت: «آسوده بخواب استاد- شما با استعداد و سخاوت خود الهام‌بخش بسیاری از مردم بودید. ما دلتنگ صدا، شجاعت و عشق شما به مردم ایران خواهیم بود.»
گوگوش، عارف، ابی، حسین علیزاده، استاد عثمان محمدپرست، شهرام ناظری، احمد پژمان، فرهاد فخرالدینی، حسن ریاحی، هوشنگ کامکار، علیرضا قربانی، محمدرضا معتمدی نیز در پیام‌هایی درگذشت شجریان را تسلیت گفتند.
در این بین، مقامات حکومت نیز از غافله عقب نمانده و پیام‌هایی صادر کردند. حسن روحانی، حسن خمینی، علی لاریجانی، محمدرضا عارف، محمدجواد ظریف، اشرف بروجردی، حمید بعیدی‌نژاد، علی اکبر صالحی، رسول منتجب‌نیا، در پیام‌هایی از شجریان ستایش و از درگذشت وی ابزار تأسف کردند.
این پیام‌های تسلیت از سوی مردم و کاربران شبکه‌های اجتماعی بی‌پاسخ نماند و پای این پیام‌ها به ویژه در توئیتر، پاسخ‌های دندان‌شکن به این زمامداران دروغ و سرکوب داده‌اند.
درگذشت شجریان همچنین بازتاب گستردهای در رسانه‌های بین‌المللی داشت. وال استریت ژورنال، نیویورک تایمز، خبرگزاری رویترز، بلومبرگ، سی‌ان‌ان، شبکه الجزیره، خبرگزاری فرانسه در گزارش‌هایی خبر درگذشت این خواننده قدیمی موسیقی سنتی ایران را مخابره کردند.
