کلاب هاوس از کجا آمد؟

هرازچند گاهی نام یک شبکه اجتماعی بر سر زبان‌ها می‌افتد. یک روز فیس‌بوک، یک روز اینستاگرام، یک روز تیک‌تاک و حالا نوبتی هم که باشد نوبت یک شبکه اجتماعی به نام کلاب هاوس است که بدون اتکا به عکس و ویدئو و نوشته، توانسته به محبوبترین شبکه اجتماعی در دنیا و البته ایران تبدیل شود. کلاب هاوس در آوریل سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد درست در زمانی که شیوع کرونا روز به روز افزایش می‌یافت و افراد بیشتری دورکار یا در قرنطینه قرار می‌گرفتند. این شبکه یک ماه بعد در ماه مه‌ توانست ۱۰ میلیون دلار سرمایه اولیه و خرید ۲ میلیون دلاری سهام موجود از شرکت خطرپذیر اندریسن هورویتس محبوبیت قابل توجهی پیدا کند و براساس اطلاعاتی که در بخش ویکی‌پدیای این شبکه اجتماعی دیده می‌شود، از دسامبر سال ۲۰۲۰، این برنامه۶۰۰ هزار کاربر ثبت شده داشت که فقط با دعوتنامه برای کاربران سیستم عامل ios در دسترس بود.

البته همچنان هم اپلیکیشن این شبکه اجتماعی در اختیار کاربران سیستم عامل ios قرار دارد و به گفته صاحبان این شبکه اجتماعی بزودی نسخه اندروید آن هم روانه بازار می‌شود. هرچند که همین حالا هم برخی کاربران اندروید با استفاده از نسخه غیر اصل امکان استفاده از کلاب هاوس را دارند. حضور افراد شاخص دنیای سیاست، تکنولوژی و سرگرمی توانست در عرض ۹ ماه کلاب هاوس را به یک یونیکورن یا همان تک‌شاخ تبدیل کند. در اوایل سال ۲۰۲۱، این اپ بیش از ۵ میلیون دانلود از اپل استور داشته و ارزش آن نزدیک به یک میلیارد دلار رسیده است. در حال حاضر تنها از طریق دعوتنامه افراد می‌توانند عضو کلاب هاوس شوند، اتفاقی که پیش از این نیز درمورد شبکه اجتماعی ای مانند فیس‌بوک یا حتی جی‌میل شاهد آن بودیم.

در این پلتفرم افراد می‌توانند به‌طور زنده با یکدیگر صحبت کنند و نظرات خود را به اشتراک بگذارند. در این اپلیکیشن برخلاف سایر شبکه‌های اجتماعی تنها می‌توانید از صوت برای برقراری ارتباط استفاده کنید. نکته‌ای که به باور برخی کارشناسان جنبه «اجتماعی» شبکه‌های اجتماعی را پررنگ کرده است.

در واقع چیزی که کلاب هاوس را از دیگر شبکه‌های اجتماعی متفاوت می‌کند، این است که بدون متن، عکس و ویدئو توانسته تنها از طریق صوت، میلیون‌ها کاربر را شیفته خود کند. در این شبکه اتاق‌ها یا Roomهای مختلفی با موضوعات گوناگونی وجود دارد که همه اتفاق‌ها در آن زنده و همزمان از طریق گفت‌وگو بین افراد رخ می‌دهد. شما می‌توانید خودتان یک اتاق مجازی ایجاد کنید یا به اتاق مجازی‌ای که دیگران ساخته‌اند بپیوندید. البته همه افراد در یک اتاق با هم نمی‌توانند شروع به صحبت کنند و هر اتاق یک یا چند مدیر برای مدیریت بحث‌ها دارد. هنگام عضویت در این شبکه اجتماعی می‌توانید موضوعات مورد علاقه خود را انتخاب کنید تا این اپلیکیشن وقتی گروه‌هایی در مورد این موضوع صحبت می‌کنند به شما خبر دهد.

ایرانیان عاشق گفت‌وگو

با اینکه نزدیک به یک سال از راه‌اندازی این شبکه اجتماعی می‌گذرد؛ اما تقریباً از اواسط بهمن ماه سال گذشته، استفاده از کلاب هاوس در بین کاربران داخل کشور داغ شد. هر روز در توئیتر یک نفر کاربر آیفون به دنبال دعوتنامه برای حضور در این شبکه اجتماعی بود. کار تا جایی پیش رفت که دعو‌تنامه‌های حضور در کلاب هاوس در پلتفرم آنلاین نیازمندی یعنی دیوار به قیمت بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسید. آماری از حضور ایرانیان در کلاب هاوس موجود نیست اما در دو ماه گذشته فعالیت ایرانیان در آن بسیار داغ شده است. اکثر اتاق‌های مجازی تشکیل شده جنبه سرگرمی دارند و حتی برخی از اتاق‌ها با نام سکوت، ایجاد شده‌اند تا کاربران را جذب فالوئر کنند. البته در این شبکه بحث‌های تخصصی در مورد نحوه توسعه کسب‌وکار، وضعیت اکوسیستم استارتاپی ایران، دیجیتال مارکتینگ، انتخابات ۱۴۰۰ و ... در اتاق‌ها با حضور صدها نفر به گفت‌وگو گذاشته می‌شود.

با بالاگرفتن فعالیت ایرانیان در کلاب هاوس و تب دعوت در آن، پای سیاستمداران نیز به آن باز شد. شاید یکی از اولین دولتمردانی که به این شبکه وارد شد، محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات بود. او حالا نزدیک به ۱۴ هزار فالوئر در این شبکه دارد و در اکثر اتاق‌های مربوط به حوزه ICT یا موضوعات غیر ICT حضور دارد. پیوستن جواد ظریف، وزیر امور خارجه با دعوت وزیر ارتباطات یکی از پر سروصداترین اتفاق‌های کلاب‌هاوس برای جامعه ایرانی بود. او اواسط هفته گذشته و بعد از بالا گرفتن انتقاد‌ها نسبت به همکاری ۲۵ ساله چین و ایران به این شبکه پیوست و در عرض چند ثانیه توانست هزاران فالوئر را به سمت خود جذب کند. حالا او تا لحظه نگارش این گزارش نزدیک ۱۴ هزار و ۴۰۰ فالوئر دارد.

محمدجواد ظریف در اتاقی با موضوع «ناگفته‌های تفاهمنامه ایران و چین در گفت‌وگوی سخنگوی وزارت امور خارجه» شرکت کرد و به همراه دیگر معاونانش به دفاع از این قرارداد پرداخت. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی از دیگر تازه‌واردان کلاب‌هاوس است.

یکی از مزایای کلاب هاوس در حال حاضر این است که به‌خاطر تازه پا بودن آن در خیلی از کشورها که دولت‌هایشان برای استفاده از شبکه اجتماعی محدودیت در نظر می‌گیرند به راحتی در دسترس است. اما این اتفاق گویا همیشگی نخواهد بود چرا که استقبال بیش از حد کاربران از کلاب هاوس در برخی کشورها از جمله چین به مذاق سیاستمداران این کشور خوش نیامده است. کلاب هاوس نیز در مقطعی در چین با اینکه بسیاری از شبکه‌های اجتماعی معروف و محبوب مانند فیس‌بوک و توئیتر فیلتر بود در دسترس بود؛ اما در نهایت این شبکه تسلیم تیغ فیلترینگ در این کشور شد.

وب‌سایت خبری کوارتز گزارش داده که اعضای چینی کلاب‌هاوس داشتند از «این فضا برای صحبت درباره موضوعاتی استفاده می‌کردند که معمولاً سانسور می‌شود... مانند دموکراسی»، رویه‌ای که باعث شده بود کد دعوت به این اپلیکیشن بسیار ارزشمند شود. اما مقامات چینی نهایتاً در اوایل فوریه این اپلیکیشن را هم فیلتر کردند. سرنوشتی که بسیاری برای کلاب هاوس در ایران نیز پیش‌بینی می‌کنند.

در کنار سرگرمی جدیدی که کاربران ایرانی در کلاب‌ هاوس با حضور در اتاق‌های گفت‌وگو پیدا کرده‌اند، برخی کاربران ایرانی نگران شنود و ضبط مکالمات از طریق کلاب هاوس توسط برخی نهادها در کشور هستند. نگرانی ای که هفته گذشته یکی از حاضرین در گروهی به نام «سرشماری طرفداران پرسپولیس» در همین شبکه از وزیر ارتباطات به سؤال گذاشت. محمدجواد آذری جهرمی در پاسخ به این سؤال اعلام کرد که همواره صحبت‌های مطرح شده در این شبکه در یک فضای عمومی و آشکار انجام می‌شود، پس هرکسی می‌تواند مکالمات آن را روی گوشی خودش ضبط کند.

او در پاسخ به این سؤال که آیا نهادی این مکالمات را زیر نظر دارد یا برنامه‌ای برای فیلتر این شبکه وجود دارد، گفت: «بعید می‌دانم برنامه‌ای برای فیلتر این شبکه وجود داشته باشد و تا به حال من نشنیده‌ام و چنین چیزی مطرح نشده است، ولی در مورد ضبط آن هم باید بگویم هر کسی که در این کلاب است می‌تواند صحبت‌های گروه‌ها را ضبط کند، یعنی بحث آزاد و آشکاری است چون صحبت‌ها در یک محیط عمومی اتفاق می‌افتد.» همچنین در اتاق گفت‌وگو در مورد قرارداد چین و ایران نیز یکی از کاربران در این گپ از جهرمی و ظریف خواستند تا مانع از فیلترینگ کلاب هاوس شوند. ظریف در پاسخ این خواسته گفت: «من و آذری جهرمی نه فیلتر می‌کنیم و نه موافق فیلتر هستیم.»

این اولین باری نیست که جهرمی در کلاب هاوس از فیلتر و فیلترینگ حرف می‌زند. اوایل فروردین ماه نیز او با حضور در یکی دیگر از اتاق‌های گفت‌وگوی کلاب هاوس اعلام کرد که انسداد سایت‌ها به سیاق گذشته منسوخ شده و دیگر با فیلتر و فیلترینگ نمی‌توان جلوی شکاف بین نسل‌ها را گرفت. او در این مورد گفت: «انسداد سایت‌ها به سیاق گذشته دیگر منسوخ است، چه با رمزنگاری‌های پیشرفته و چه با ابزارهای ماهواره‌ای که بزودی فراگیر می‌شود. این اعتقاد اکثر صاحبنظران است.» به باور او در این فضا راهکار مؤثر برای ایفای نقش، تکیه بر جوان‌های خلاق و وارد شدن در رقابت‌ با پلتفرم‌های بین‌المللی است. او اعلام کرد: «اگر موانع داخلی و تنگ‌نظری‌ها رفع شود، جوان‌های توانمندی داریم.»

همچنین او در این اتاق گفت‌وگو اعلام کرد که نباید انتظار داشت مسئولیت تربیت فرزندان افراد در فضای مجازی تنها با حاکمیت باشد. جهرمی در این مورد توضیح داد: «آنهایی که فکر می‌کنند مسئولیت تربیت فرزندانشان در فضای مجازی تنها با حاکمیت است؛ یک نگاه به فرزندان مسئولان راست و چپ کنند. خیلی‌ها توان تربیت فرزندان خودشان را هم نداشتند. آن وقت شما از آنها انتظار تربیت جامعه را دارید؟»

در حال حاضر کلاب هاوس رو به ایرانیان باز است و آن‌طور که وزیر ارتباطات می‌گوید صحبتی از فیلتر آن نیست؛ اما تجربه نشان داده شبکه‌های اجتماعی که در ایران با استقبال عمومی روبه‌رو می‌شوند همیشه تیغ فیلترینگ را در زیر گوش خود احساس می‌کنند.