"کودکان تاریکی" - نمایشنامهای بر اساس رمان کودکان عجیب از ژان کوکتو
نویسندگان متن فارسی: رضا جعفری/ سپیده شکری
ترجمه به آلمانی: داریوش بی نیاز
ناشر: کتابفروشی فروغ (کلن)
متنهای نمایشی، در بنیاد با هدف اجرای روی صحنه نوشته میشوند. به همین جهت نیز، در مقایسه با سایر فرمهای ادبی از جمله رمان و نوول خوانندگان کمتری دارند. این متنها را اغلب کسانی میخوانند که یا به دنبال دستمایه اجرا میگردند و یا علاقه خاصی به هنر نمایش دارند.
در یک سال گذشته به خاطر گسترش ویروس کرونا در سراسر جهان، صحنههای تئاتر در همه جا خاموش ماندهاند. نه امکان تمرین و اجرای گروهی وجود دارد که نیازمند تماس نزدیک بازیگران است و نه امکان همایش تماشاگران در سالنهای نمایش. نتیجه این وضعیت، خانه نشینی اکثریت قریب به اتفاق کارگردانها، نورپردازان، صحنه پردازان، بازیگران و سایر نیروهای فعال در حوزه تئاتر است. این جنبه منفی ماجرا است، اما کرونا برآیندهای مثبتی هم دارد: هنگامی که حرکت بر صحنه تعطیل است، هنرمندان تئاتر از یک سو فرصت پرداختن به متون موجودی را به دست میآورند که پیش از این فرصت مرور آنها را نداشتهاند و از سوی دیگر قلم نه تنها مانعی برای حرکت ندارد، بلکه شانس بیشتری هم پیدا میکند. کسی که تا به حال به حضور در صحنه عادت کرده است، حالا هنگام تعطیل صحنه، در خلوت خود مجال بیشتری برای کارکردن روی متن هائی دارد که بی تردید روزی بر صحنه خواهد آورد.
رضا جعفری را به عنوان کارگردان تئاتر سالها است میشناسیم. او، تاکنون به عنوان بنیادگذار و کارگردان گروه تئاتر "کائوس" آخن در غرب آلمان ۲۰ نمایشنامه را به زبان آلمانی بر صحنه برده و خود را به عنوان یک کارگردان پرکار تثبیت کرده است. او که پیش تر نیز چهار نمایشنامه را با همکاری دیگران از جمله سپیده شکری نوشته و خود کارگردانی کرده است، این بار با استفاده از فرصتی که خاموشی کرونا در اختیار وی قرار داده، خود را بیشتر وقف نمایشنامه نویسی کرده و علاوه بر "کودکان تاریکی" هشت نمادیشنامه دیگر به فارسی نوشته که برای ترجمه و انتشار آماده شدهاند.
کودکان تاریکی نمایشنامهای است که بر اساس رمان "کودکان عجیب" اثر ژان کوکتو نویسنده و شاعر بزرگ فرانسوی (۱۸۸۹-۱۹۶۳) به زبان فارسی نوشته و با ترجمه آلمانی داریوش بی نیاز از سوی کتابفروشی و انتشاراتی فروغ در شهر کلن آلمان وارد بازار کتاب شده است. روی جلد کتاب را هم آرتا داوری نقاش ایرانی ساکن کلن طراحی کرده است.
نمایشنامه دارای ۱۰ شخصیت اصلی و تعدادی ماسک پوش است و در آغاز حال و هوای یک نمایش اسطورهای را بازآفرینی میکند: "آسمان ابری، برف سنگینی میبارد. تعدادی بازیگر با ماسکهای همسان صورتشان را پوشاندهاند. آنها حرکت رقص گونه و بسیار خشنی دارند و لباس هائی مندرس به تن کردهاند و به نظر میرسد در حال تمرین یکی از نمایشنامههای یونانی هستند".
در نمایشنامه "کودکان تاریکی" پاندورا زن زیبا و افسونگر اسطورههای یونانی به دوران ما وارد میشود تا همراه با برادری بیمار، زنباره، الکلی و مصرف کننده مواد مخدر سبک بازی پیچیدهای را زنده کند که سرشار است از تناقضهای روحی و روانی ایفاگران نقشهای مختلف آن. رابطه خود پاندورا با برادرش آمیزهای از عشق و نفرت است. این هر دو دوران کودکی زخمالودی را در سایه پدر و مادری ناهنجار سپری کردهاند. کودکی غم انگیزی که باعث شده است قادر به تشخیص عشق از نفرت و دلبستگی از وابستگی نباشند. شخصیتهای دیگر نمایش هم، یا دیگر آزارند و یا خودآزار.
رضا جعفری از جمله کارگردان هائی است که علاوه بر کارگردانی معمولا میزانسن و طراحی نمایشنامهها را نیز خود به عهده میگیرد. با توجه به تجربهای که او در زمینه صحنه آرائیهای گروتسک آمیخته به طنز سیاه دارد، میتوان تصور کرد که نمایشنامه کودکان تاریکی را نیز خود برای صحنه طراحی کند. ولی بی گمان، تا زمانی که پاندمی کرونا همایشهای هنری و اجتماعی را محدود کرده است، اجرای نمایشنامه امکان پذیر نیست.
کودکان تاریکی با ۱۶ صحنه کوتاه و به دو زبان فارسی و آلمانی منتشر شده است.
رضا جعفری نویسنده کتاب کودکان تاریکی کار در عرصه تئاتر را از ایران آغاز کرده و پس از مهاجرت به آلمان در شهر آخن این کشور پی گرفته است. او، در بیشتر کارهای خود نقش یک مددکار فعال و انسان دوست را نیز ایفا کرده است. بیشتر بازیگران نمایشنامههای او را در گذشته افرادی تشکیل دادهاند که در شرایط ویژه قرار داشتهاند و باید راه بازگشت آنها به جامعه هموار میشد. جعفری با دادن نقش به این افراد به تحقق این هدف انسانی کمک کرده است. برخی از بازیگران آماتور پیشین نمایشنامههای جعفری اکنون عضو ثابت گروههای تئاتری دیگر در آلمان شدهاند.
سپیده شکری، محقق و دانشجوی دکترای تئاتر در کاناداست. سانسور در تئاتر ایران بعد از انقلاب اسلامی حوزهی تخصص اوست. پس از سکونت در فرانسه، با رضا جعفری در نگارش نمایشنامههای «خانهی شمارهی هفت» و «کودکان تاریکی» همکاری داشته است.