در ساعت شش و دوازده دقیقه صبح روز چهارشنبه ۱۸ دیماه ۱۳۹۸ یگان ضدهوایی سپاه پاسداران مستقر در نزدیکی فرودگاه بین الملی خمینی، دو موشک ضد هوایی تور ام یک روسی را به سوی هواپیمای مسافربری اوکراین پرواز ۷۵۲ شلیک کرد که باعث کشته شدن تمامی ۱۷۶ نفر مسافران و خدمه پروازی شد. سرنگونی هواپیمای اوکراینی پنج ساعت پس از آن رخ داد که نیروهای سپاه پاسداران در ساعت یک و بیست دقیقه بامداد همان روز به تلافی کشته شدن فرمانده وقت نیروی قدس سپاه و همراهانش تعدادی موشک به سمت دو پایگاه نیروهای آمریکایی و متحدانش در عراق پرتاب کردند.
در همین روز سید علی خامنه ای در یک نطق تلویزیونی در مورد کشته شدن فرمانده سپاه قدس و شلیک موشک به مقر نیروهای آمریکا در خاک عراق صحبت کرد. اما در تعجب عموم مردم کوچکترین اشاره ای به سقوط هواپیمای مسافربری پرواز ۷۵۲ و کشته شدن تمامی سرنشینان آن در خاک ایران نکرد.
حکومت جمهوری اسلامی به سرعت و بدون انجام هیچگونه تحقیقات فنی به صورت رسمی علت سقوط را بروز نقص فنی در موتور این هواپیما اعلام کرد. اما درعصر همان روز سه ویدیو بر روی شبکه های مجازی قرار گرفت که به وضوح نشان میدادند دو موشک به سوی هواپیما شلیک شده است.
قاسم بی‌نیاز رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی وزارت راه و شهرسازی در مورد شبهه اصابت موشک به هواپیما اظهار کرد که اگر موشکی به این هواپیما اصابت کرده بود در اثر انفجار در آسمان لاشه آن به صورت قطعات کوچک بر روی زمین پخش میشد.
پس از چند ساعت که متوجه شدند این ادعا مورد پذیرش افکار عمومی قرار نگرفته است نخستین سناریوی عملیات ضداطلاعات جمهوری اسلامی را به مرحله اجرا درآوردند.
بسیج سایبری جمهوری اسلامی بصورتی هماهنگ در رسانه های دولتی و در فضای مجازی این ادعای دروغ را مطرح کردند که این هواپیمای مسافربری از نوع مدل جدید بویینگ ماکس بوده است که بدلیل نقص در برنامه کنترل اتوماتیک هدایت پرواز بدستور سازمان هواپیمایی ایکایو تا زمانیکه این نقص برطرف نشده است دیگراجازه پرواز ندارد. حتی مدعی شدند که دولت آمریکا برای جلوگیری از ورشکسته شدن شرکت بویینگ بدروغ بدنبال مقصر جلوه دادن جمهوی اسلامی در سقوط این هواپیما میباشد.
در صبح روز این جنایت ساکنین محلی عکسهایی را در شبکه های مجازی منتشر کردند که نشان دهنده دو واقعیت بودند. نخست آنکه برخلاف قوانین رسیدگی و تحقیق در مورد سقوط هواپیماها مسئولین میدانی بجای محصور کردن محل سقوط و حفظ صحنه حادثه با استفاده از بولدوزرهای سپاه پاسداران بسرعت مشغول به تخریب صحنه سقوط و جمع آوری قطعات لاشه هواپیما به صورت غیر کارشناسی هستند. موضوع بسیار مهم دوم دو عکس از شی فلزی دورتر از لاشه هواپیما بود که برای کارشناسان نظامی علامت سوال جدی را پدید آورد. این شی فلزی قسمت بجای مانده از کلاهک موشک روسی تور ام یک بود که به سوی هواپیما شلیک شده بود. این عکس ها نخستین مدرک جدی در اثبات دروغ بودن ادعای جمهوری اسلامی بود.
در تماسهایی که با کارشناسان نظامی ایرانی مقیم خارج از کشور گرفتم با استفاده از عکس شی فلزی توانستیم آن را بعنوان باقیمانده کلاهک انفجاری موشک ضدهوایی تور ام یک شناسایی کنیم. اما بهترین شاهدان خود مردم شهر پرند بودند. از دوستان نزدیک و ساکن پرند در مورد سقوط سوال کردم. توضیحات شاهدان محلی همگی یکسان بود. با یک صدای انفجار از خواب پریدیم و بلافاصله با صدای انفجار بسیار شدید دیگری، فکر کردیم جنگ شروع شده و آمریکا حمله کرده، رفتیم تو خیابون که صدای انفجار سوم و نورهواپیمای آتش گرفته را دیدیم. بنابراین صدای سه انفجار شنیده شده است، اول صدای شلیک موشک نخست، سپس صدای شلیک موشک دوم و در انتها صدای انفجار هواپیما در آسمان توسط ساکنین شهر پرند شنیده شده است.
مسئولان جمهوری اسلامی علیرغم داشتن آگاهی دقیق از وجود مدارک و گزارش‌هایی که اصابت موشکهای پدافند هوایی سپاه پاسداران به این هواپیما را علت سقوط آن عنوان می‌کردند تا ۲۱ دی ۱۳۹۸ تمامی این گزارش‌ها را به شدت تکذیب می‌کردند و به ارائه اطلاعات دروغ می‌پرداختند.
امیرعلی حاجیزاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران سه روز پس از سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی مسئولیت این خطای فاجعه‌بار را بر عهده گرفت و گفت از اولین دقایق پس از شلیک موشک از این موضوع مطلع شده است و بلافاصله مسولان عالیرتبه جمهوری اسلامی را از آن مطلع نموده است. او همچنین میگوید مامور سامانه پدافند هوایی سپاه هواپیمای مسافربری اوکراینی را اشتباها موشک کروز تشخیص داده و به سوی آن شلیک کرده است. (۱)
حاجیزاده همچنین یادآوری میکند که دلیل آنکه سازمان هواپیمایی کشوری محکم اصابت موشک را رد می‌کردند، چون براساس دانسته‌های خود عمل می کردند و اعلام می‌کنم که هیچ گناهی ندارند، مقصر نیستند و هرچه تقصیر است بر عهده ماست. هم هواپیما در مسیر بوده و خطایی نداشته و هم هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاهی همه درست عمل کردند. اگر خبط و خطایی بوده یکی از عناصر ما انجام داده و چون در نیروهای تحت امر ما است مسئولیت آن با ماست و باید جوابگو باشیم. (همان)
همان روز ستادکل نیروهای مسلح نیز یک اطلاعیه در مورد سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین صادر کرد و دلیل سقوط را شلیک موشک به هواپیمای مسافربری براثر بروز خطای انسانی و به صورت غیر عمد، اعلام کرد. (۲)
جمهوری اسلامی مجددا برای ایجاد تاخیر در جریان رسیدگی به این جنایت ابتدا اعلام کرد که جعبه‌های سیاه هواپیما که اطلاعات پروازی میباشد را تحویل نمی‌دهد و خواستار دریافت تجهیزات لازم برای بازخوانی آنها در کشور شد. اما پس از تهدید جدی آقای زلنسکی رئیس جمهوری اوکراین مبنی بر شکایت از جمهوری اسلامی در دادگاه‌های بین‌المللی، به سرعت از آمادگی برای تحویل آن به مرکزی در فرانسه خبر داده است.
دادستان نظامی تهران بعدها ادعا کرد که اواخر سال ۱۳۹۸ آماده ارسال جعبه‌های سیاه به خارج بوده است که این کار با همه‌گیری ویروس کرونا همزمان شد و طرف خارجی اعلام کرد که لابراتورهای ما امکان پذیرش جعبه سیاه را تا زمان فروکش کردن ویروس کرونا ندارند. این ادعا در حالی مطرح میشود که طرف‌های خارجی چه پیش و چه بعد از شروع گسترش ویروس کرونا بارها از جمهوری اسلامی به دلیل تعلل در این کار به شدت انتقاد کرده‌اند.
در این زمان افسران جنگ نرم جمهوری اسلامی همچون رائفی پور، سناریو دوم عملیات ضد اطلاعات حکومت را بصورت هماهنگ اجرا میکنند و مدعی میشوند که آمریکا از طریق هک سایبری و الکترونیکی، اختلال بیرونی در سامانه‌های پدافندی و موشکی و نفوذ در سامانه‌ها یا شبکه‌های سپاه پاسداران باعث ایجاد خطای انسانی و شلیک دو موشک ضدهوایی شده است.
سرانجام غلامعباس ترکی، دادستان نظامی استان تهران، در روز دوشنبه نهم تیرماه برابر با ۲۹ ژوئن اعلام میکند: بررسی‌های نشان داده است که سامانه سیاری که موشک به سوی هواپیمای مسافربری اوکراینی شلیک کرده، شمال واقعی را دقیق تعیین نکرده و اهداف شناسایی شده توسط سامانه پدافندی با اختلاف فاحش حدود ۱۰۵ درجه توسط اوپراتور مشاهده شده و همین اشتباه موجب خطا در تشخیص جهت هواپیما شده است. این مقام ارشد قضایی استان تهران تاکید کرد: در زمان وقوع سانحه، وضعیت سامانه‌های پدافندی تحت مقررات آتش محدود بوده و نه آتش به اختیار. این نکته بسیار مهمی است که در طول جریان رسیدگی به پرونده مورد توجه خاص قرار گرفت.
غلامعباس ترکی، درباره دلایل شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراینی ادامه میدهد که درساعت ۶ و ۱۲ دقیقه، هواپیما در ارتفاع ۶۰۰ متری هدف موشک پدافند هوایی گرفته و دادسرای نظامی در بررسی‌ها به یک سری از خطاها رسیده است که یکی از خطاهای تاثیرگذار و عمده در این سانحه این بود که پس از راه‌اندازی مجدد سامانه موشکی مشخص شد که این سامانه شمال واقعی را دقیق تعیین نمی‌کند و خطای ۱۰۵ درجه توسط اوپراتور مبنای یک سلسله اشتباهات دیگر قرار می‌گیرد و در نتیجه سامانه پدافندی دچار اشتباه میشود.
همچنین او اضافه میکند که اوپراتور باید با اخذ مجوز از شبکه، اقدام به شلیک می‌نمود، و تشخیص نهایی متخاصم بودن هدف با شبکه است نه سامانه و در اینجا خطای فاحشی که اتفاق افتاد این بود که سامانه بدون اخذ اجازه از شبکه، اقدام به شلیک کرد. دو موشک توسط سامانه پدافندی شلیک شده و بررسی کارشناسان حاکی است که ۲۶ ثانیه فاصله شلیک‌های اول و دوم بوده ولی در این فاصله زمانی هم، کاربر برای شلیک دوم از شبکه کسب مجوز نمی‌کند. بنابر فقط افسر اپراتور مسئول وقوع این حادثه میباشد.
غلامعباس ترکی، با اشاره به مسائل مطرح شده در خصوص علت وقوع این سانحه با استناد به نظریات کارشناسی میگوید که احتمال برخوردهای آسیب‌زننده شامل پرتوهای لیزری و الکترومغناطیس به هواپیمای اوکراینی منتفی به نظر می‌رسد و نظریه اولیه کارشناسان تا این لحظه، حاکی از عدم انفجار یا احتراق دیگری در لحظه وقوع سانحه در هواپیماست. او همچنین تاکید میکند که به هیچ شواهد و قرائنی برای احتمال خرابکاری و جاسوسی در هواپیما نرسیدیم. او همچنین توضیح میدهد که تا این لحظه دلیلی بر هک سایبری و الکترونیکی، اختلال بیرونی در سامانه‌های پدافندی و موشکی و نفوذ در سامانه‌ها یا شبکه‌ها بدست نیامده است.
دادستان نظامی استان تهران، به موضوع مهمی اشاره میکند و میگوید که آثاری از قطعات موشک شلیک شده بر روی بدنه هواپیما مشهود است و هواپیما بر اثر برخورد با زمین منفجر شده و قطعات آن تا شعاع وسیعی از محل اصابت پراکنده شده است. (۳)
یکی از موضوعات مطرح شده پس از سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی توسط موشکهای سپاه، انتقاد نسبت به عدم توقف پروازها در شب و روز حادثه بود. دادستان نظامی تهران در واکنش به این انتقاد گفت: در شب حادثه تنها احتمال و تهدید حمله وجود داشته و مطابق دستورالعمل‌های موجود اگر حمله هوایی دشمن خارجی به کشور قطعی باشد باید فرمان توقف پروازها صادر شود. در حالیکه حاجیزاده در مصاحبه روز ۲۱ دی خود مدعی شده بود که حمله آمریکا را قطعی میدانستند.
عباسعلی ترکی در پایان نشست روز دوشنبه همچنین از پرداخت خسارات و غرامات براساس نرخ بین‌المللی به بازماندگان قربانیان پرواز ۷۵۲ شرکت اوکراینی خبر داد اما در عین حال گفت که این کار مستلزم تکمیل مستندات حقوقی است (بخوانید پذیرفتن ورژن مورد نظرجمهوری اسلامی بتوسط خانواده های قربانیان). (۴)
هرچند عباسعلی ترکی میگوید که اپراتور ضدهوایی سپاه آتش به اختیار نبوده و بنابراین صرفاً باید با اخذ مجوز از شبکه پدافندی، شلیک صورت می‌گرفت. اما امیرعلی حاجیزاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مصاحبه روز ۲۱ دی ۱۳۹۸ صریحا اعلام کرد که پدافند مجوز داشت به صورت آتش به اختیار عمل کند.
این تناقض گویی های آشکار از سوی فرمانده نیروهای موشکی سپاه از یکسو و دادستان نظامی کشوراز سوی دیگر یکی از نکات مهمی است که درگزارش کارشناس ارشد دادگاه عالی (دکتر بهمن جلدی) به آن پرداخته شده و درجریان صدور رای به نفع شکایت خانواده های قربانیان سرنگونی هواپیمای اوکرایین مورد استفاده بسزای قاضی دادگاه عالی اونتاریو کانادا قرار گرفت.
یکی از نکات بسیار مهمی که لازم است به آن توجه شود ویژگی عملیات ضداطلاعات جمهوری اسلامی در این مورد خاص و اشاعه روایت‌های ساختگی اما با ادبیاتی تخصصی و حرفه‌ای و منتشر کردن هماهنگ آن توسط متخصصان حمایت از ادعاهای حکومت در غالب راستی-آزمایی یا ملاحظات کارشناسی است.
سردارابوالفضل شکارچی سخنگوی ارشد نیروهای مسلح، در همان روز ۱۸ دی با مضحک دانستن این تحلیل که هواپیمای اوکراینی مورد اصابت قرار گرفته است میگوید شایعاتی که در خصوص سقوط این هواپیما مطرح میکنند کاملا دروغ محض است و هیچ کارشناس نظامی و سیاسی این موضوع را تایید نمی‌کند.
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی، در همان روز ۱۸ دی اعلام میکند که شایعاتی مبنی بر تروریستی بودن، انفجار یا تیراندازی به هواپیما به عنوان علت بروز سانحه و سقوط هواپیمای ۷۳۷ اوکراینی درست نیست و نقص فنی دلیل این حادثه بوده است.
همچنین حسن رضایی‌فر رئیس کمیسیون بررسی سانحه سازمان هواپیمایی کشوری درباره انتشاردوعکس از باقیمانده کلاهک موشک تور ام یک روسی در نزدیکی محل سقوط پرواز ۷۵۲ اعلام کرد که ما رسماً این عکس را رد می‌کنیم. (۵)
علی ربیعی سخنگوی دولت روحانی و از افراد اطلاعاتی و امنیتی حکومت در روز ۱۹ دی میگوید ایجاد شک در نقص فنی هواپیما یک روش کاملا حساب شده و شناخته شده در عملیات روانی است. او مدعی میشود که در آینده که مشخص شد این ادعای دروغ عاری از حقیقت است هیچ کس مسئولیت این دروغ بزرگ را بر عهده نخواهد گرفت. او با متهم کردن کسانی که سخن حکومت را باور ندارند به همسویی با واشنگتن متهم کرد.
خبرگزاری نسیم آنلاین وابسته به سپاه پاسداران، در روز ۲۰ دی به نقل از یک منبع آگاه در فرودگاه امام خمینی گزارش میدهد که: هواپیما نقص فنی داشت، مهندس ایرانی طبق فرم موجود اجازه پرواز را نداده بود اما مهندس اوکراین ایرلاین مخالف بوده و اعلام کرده که مشکلی برای پرواز نیست و پرواز می‌کنیم.
سر انجام جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، اعلام کرد که اطلاعاتی از منابع متعدد داریم، از جمله کشورهای هم پیمان و سازمان اطلاعاتی خودمان، که این هواپیما بر اثر شلیک یک موشک زمین به هوای ایران سقوط کرده است. این اظهارات نخست وزیر کانادا حکومت جمهوری اسلامی را مجبور کرد که پس از سه روز، عملیات ضد اطلاعات حکومتی را متوقف کرده و رسما اعلام کند که پرواز ۷۵۲ در اثر شلیک دو موشک سپاه پاسداران سقوط کرده است.
پس از آنکه جمهوری اسلامی رسما اعلام کرد که موشکهای ضدهوایی سپاه پاسداران باعث سقوط پرواز ۷۵۲ شده اند، دو تیم حقوقی در کانادا به صورت جداگانه شکایتنامه های خانواده های قربانیان هواپیمای مسافربری را به دادگاه عالی اونتاریو تسلیم کردند. یکی ازاین تیم های حقوقی با وکالت آقای جونا آرنولد و مارک آرنولد با من در تماس بود و در طول جریان پیشرفت جریان رسیدگی همکاری های لازم را با آنان انجام دادم.
پس از آنکه دادگاه عالی اونتاریو صلاحیت خودش را برای رسیدگی به این شکایت تایید نمود وکلای پرونده پیگیری مراحل قانونی را شروع کردند. پس از رسیدن به مرحله ارایه مدارک و اسناد لازم بنا به درخواست وکلای پرونده و بدون داشتن هرگونه تماسی با خانواده های قربانیان و یا انجمنهای تشکیل شده برای حمایت از خانواده قربانیان و پس از تعیین صلاحیت شدن بتوسط قاضی دادگاه عالی اونتاریو، بعنوان کارشناس ارشد برای دادگاه عالی اونتاریو، گزارش مبسوطی تهیه کرده و به قاضی دادگاه عالی ارایه دادم.
قاضی دادگاه عالی با بررسی گزارش دقیق تهیه شده توسط نویسنده که درآن نکات مهم متعددی گنجانده شده و تاثیر بسزایی در جریان صدور رای داشته است و همچنین گزارشات مستقل دیگری از جمله گزارش آقای رالف گودال به نخست وزیر کانادا در دسامبر ۲۰۲۰ و گزارش خانم آگنس کالامارد به سازمان ملل در ۲۴ فوریه ۲۰۲۱ و بر اساس قانون حمایت از خانواده قربانیان حوادث تروریستی مصوب ۲۰۱۲ در کانادا و قانون کیفری کشور کانادا، با صدور یک حکم قضایی بسیار معتبر سید علی خامنه ای و علی شمخانی و حاجیزاده و تعداد دیگری از فرماندهان سپاه پاسداران را مسول و مجرم و این عمل تروریستی را عملی عمدی معرفی نمود.
دکتر بهمن جلدی
منابع:
۱- خبرگزاری ایسنا - ۲۱ دی ۱۳۹۸
https://www.isna.ir/news/98102116072
۲- خبرگزاری ایرنا - ۲۱ دی ۱۳۹۸
https://www.irna.ir/news/83628809
۳- رادیو بین الملی صدای فرانسه - ۲۹ ژوین ۲۰۲۰
۴- رادیو صدای آلمان - ۲۹ ژوین ۲۰۲۰
https://www.dw.com/fa-ir/a-53986284
۵- آفتاب نیوز - ۱۹ دی ۱۳۹۸
