بازرسان سازمان بهداشت جهانی بررسی جامع و دقیقی در مورد منشاء احتمالی ویروس جدید انجام دادند، که با همکاری دولت چین در ماه مارس منتشر شد. آن زمان، تحقیق به این نتیجه رسید که پژوهشگران هنوز نمی‌دانند این بیماری چگونه پدید آمده است، اما احتمالا از خفاش به انسان منتقل شده است‌ــ یا از خفاش به جانوری دیگر، و بعد به انسان.

در ادامه این تحقیق سازمان بهداشت جهانی آمده «بسیار بعید است» که ویروس در آزمایشگاه به وجود آمده و سپس، به بیرون و مردم سرایت کرده باشد. اما بازرسان تایید کردند گزارش‌ها در مورد پژوهشگرانی که در دسامبر به ویروس آلوده شده بودند، خلاف این فرضیه است.

اما اکنون، گزارش اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهد که پژوهشگران این آزمایشگاه پیش‌تر در نوامبر بیمار شده‌ بودند، نه در دسامبر.

بخشی از دلیل به جریان افتادن فرضیه منشاء آزمایشگاهی ویروس میان مقام‌های بهداشتی و دانشمندان برمی‌گردد به نبودِ شفافیت از جانب چین.

آزمایشگاه ووهان هنوز داده‌های خام یا یادداشت‌ها و مدارک پژوهشش در مورد ویروس کرونا در خفاش‌ها راــ که به گفته مقام‌ها، محتمل‌ترین منشاء ویروس جدید است‌ــ به اشتراک نگذاشته است.

به همین دلیل است که دکتر تدروس آدانوم گبریسوس، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی، گفته است «اطمینان ندارد این ارزیابی به اندازه کافی جامع باشد» و خواستار تحقیق بیشتر در مورد آزمایشگاه ووهان شده است.

واکنش چین چه بود؟

چین این گزاره را که سانحه‌ای در آزمایشگاه بانی همه‌گیری جهانی بوده به‌شدت رد کرده است.

چین اشاره کرده که این کشور به تیم سازمان بهداشت جهانی اجازه داده است برای بررسی این فرضیه، چهار هفته در ووهان باشند و از موسسه ویروس‌شناسی ووهان بازدید کنند. مقام‌های دولت چین با استناد به نتایج این بررسی، مدعی‌اند که بحث در مورد این فرضیه باید تمام شود.

ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، در واکنش به گزارش وال‌استریت ژونال، با انتشار بیانیه‌ای گفت: «آمریکا به تحریک و هم زدن فرضیه نشت آزمایشگاهی همچنان ادامه می‌دهد. آیا به قابلیت ردیابی توجه دارد یا فقط سعی دارد حواس‌ها را پرت کند؟»

چین در مقابل از سازمان بهداشت جهانی خواسته است سایر منشاءهای احتمالی ویروس جدید را نیز بررسی کند، مثلا این‌که پیش از ثبت اولین مورد در چین، در جایی دیگر پخش شده بود.

به گزارش وال‌استریت ژورنال، نماینده چین سه‌شنبه ۲۵ مه (۴ خرداد) در نشستی ویدیویی خطاب به دیپلمات‌ها گفت: «در حال حاضر، در تحقیق سازمان بهداشت جهانی برای ردیابی منشاء پیدایش [ویروس]، سهم چین کامل شده و به پایان رسیده است. چین از دانشمندان حمایت می‌کند تا برای ردیابی جهانی منشاء ویروس همکاری کنند. از تمام طرف‌ها درخواست می‌کنیم رویکردی صریح و شفاف اتخاذ و در ردیابی منشاء با سازمان بهداشت جهانی همکاری کنند.»

دانشمندان و پژوهشگران جهان متفق‌‌اند در حال حاضر، هیچ مدرک مستدلی وجود ندارد که شیوع این ویروس می‌تواند به سانحه‌ای آزمایشگاهی مرتبط باشد اما از سویی، هیچ سند واقعی و قاطعی در دست نیست که فرضیه اول در مورد سرایت کووید‌ـ‌۱۹ از حیوان به انسان را اثبات کند.

چین از نخستین روزهای همه‌گیری جهانی، زیر ذره‌بین و انتقاد شدید بین‌المللی در مورد نحوه واکنشش به ویروس جدید بوده است.

اوایل شیوع بیماری، دولت چین در مورد گسترش ویروس جدید به نهادهای مرتبط هشدار درست و مناسب نداد. مقام‌های این کشور ابتدا بازار غذاهای دریایی ووهان را بانی سرایت بیماری اعلام کردند، اما به گفته جیمی متزل، مشاور سازمان بهداشت جهانی، تصور می‌شود که این ادعا دروغ بوده است.

آقای متزل به سی‌ان‌ان‌ گفت: «منشاء همه‌گیری هرچه است، آن یک ماه اول که چین تمام توانش را گذاشت تا به‌جای حل مشکل، پنهان‌کاری کند، همان بود که اجازه داد آتش‌سوزی اجاق تبدیل بشود به آتش‌سوزی آشپزخانه و سپس آتش‌سوزی خانه و آتش‌سوزی جهان.»

چین درخواست تحقیق علنی در مورد منشاء کووید‌ـ‌۱۹ را رد کرده‌ است. این کشور در عوض به سازمان بهداشت جهانی اجازه داد تحت محدودیت‌های سختگیرانه، تحقیقی چهارهفته‌ای داشته باشد، که به گفته کارشناسان بهداشتی بین‌المللی، احتمال دارد به دخالت سیاسی در نتایج بررسی منجر شده باشد.

مقام‌های بلندپایه آمریکا چه می‌گویند؟

در میانه افزایش تردیدها پیرامون فرضیه نشت ویروس از آزمایشگاه ووهان، آقای بایدن چهارشنبه ۲۶ مه (۵ خرداد) بیانیه‌ای صادر کرد که در آن، از جامعه اطلاعاتی آمریکا خواسته شده است در مورد منشاءهای احتمالی کووید‌ـ‌۱۹ بیشتر تحقیق کند.

رئیس‌جمهوری آمریکا گفت: «اکنون از جامعه اطلاعاتی خواسته‌ام تلاش‌هایش برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌‌هایی که می‌تواند ما را به نتیجه‌گیری قطعی‌ نزدیک‌تر کند، دوچندان کند، و گزارش کار را تا ۹۰ روز دیگر به من بدهد.»

این تحقیق و تفحص فقط منشاء ویروس را بررسی نمی‌کند، بلکه در جست‌وجوی پاسخ‌های بیشتر چین در مورد نقشش در همه‌گیری جهانی است.

آقای بایدن گفت: «در بخشی از آن گزارش، درخواست کرده‌ام در برخی زمینه‌ها شاید لازم باشد تحقیق بیشتری صورت گیرد، که سوال‌هایی خاص از چین را شامل می‌شود.» او در ادامه افزود: «آمریکا همچنین به همکاری با متحدان هم‌عقیده و همفکر در سراسر جهان ادامه می‌دهد تا چین وادار شود در تحقیقی کامل، شفاف، مستدل و بین‌المللی مشارکت و امکان دسترسی به تمام داده‌ها و مدارک مرتبط را فراهم کند.»

این سخنان یک روز پس از آن بود که خاویر بسرا، وزیر بهداشت و خدمات انسانی آمریکا، در نشست سالانه وزرا، به سازمان بهداشت جهانی گفت کارشناسان بین‌المللی باید «این آزادی عمل را داشته باشند تا در مورد منشاء ویروس و روزهای نخست شیوع تحقیق و بررسی کنند».

دکتر فاوچی، متخصص مطرح بیماری‌های مسری و عفونی در آمریکا، مدت‌ها پیش اعلام کرد که به عقیده او، این ویروس احتمالا منشاء طبیعی دارد. اما در پی گزارش وال‌استریت ژورنال، دکتر فاوچی گفت در مورد منشاء کووید‌ـ‌۱۹ دیگر ۱۰۰ درصد «مطمئن نیست».

دکتر فاوچی سه‌شنبه ۲۵ مه (۴ خرداد) در نشستی خبری گفت: «چون ۱۰۰ درصد نمی‌دانیم منشاء‌اش چیست، ضرورت دارد که توجه و تحقیق کنیم.»

اندی اسلاویت، مشاور کاخ سفید در مدیریت کرونا، نیز در مورد شفافیتی که دنیا به آن نیازمند است و چین ندارد، صریح و بی‌پرده سخن گفت.

آقای اسلاویت در همان نشست خبری گفت: «ما در جایگاهی هستیم که باید ته‌و‌توی این قضیه را دربیاوریم و به روند و رویکردی کاملا شفاف از جانب چین نیاز داریم. به کمک سازمان بهداشت جهانی در این زمینه نیاز داریم. در حال حاضر، احساس نمی‌کنیم چنین امکانی فراهم است. این مسئله برای ما اولویت و اهمیت حیاتی دارد.»

گروهی متشکل از ۱۸ دانشمند از آمریکا، بریتانیا، کانادا و سوییس جمعه ۲۱ مه (۳۱ اردیبهشت) نامه‌ای مشترک منتشر و در آن اعلام کردند با توجه به اطلاعات فعلی، فرضیه نشت آزمایشگاهی همچنان «ممکن و پذیرفتنی» است.

نویسندگان این نامه، که در نشریه ساینس منتشر شد، نوشته‌اند: «فرضیه‌های انتشار تصادفی از آزمایشگاه و انتقال از حیوان به انسان هر دو همچنان ممکن و پذیرفتنی‌اند.»

این دانشمندان در نامه‌شان به تحقیق سازمان بهداشت جهانی پرداخته‌اند، و گفته‌اند بازرسان به دو فرضیه منشاء ویروس «توجه یکسان و متوازن نشان نداده‌اند».

مقام‌های بهداشتی هشدار داده‌اند احتمال دارد همه‌گیری‌های دیگری رخ دهد. این مسئله جهان را زیر فشار گذاشته است منشاء واقعی کووید‌ـ‌۱۹ را کشف کند تا در شیوع‌های آتی، از آسیب‌ها و خسارت‌هایی مشابه آنچه این ویروس به بار آورده است جلوگیری شود.