قطع گسترده برق در شهرهای مختلف ایران همچنان با افت و خیزهایی ادامه دارد. زندگی شهروندان مختل شده، نیروی انتظامی از افزایش آمار تصادفات خبر داده و وزارت بهداشت درباره احتمال آسیب رسیدن به واکسن‌های کرونا ابراز نگرانی کرده است. مقامات بهداشت و درمان ایران نسبت به پیامد قطع برق و ایجاد چالش اکسیژن برای بیمارستان‌ها و بیماران مبتلا به کرونا هشدار می‌دهند و می‌گویند قطع برق می‌تواند با از کار انداختن دستگاه‌های اکسیژن ‌ساز مورد استفاده در بیمارستان‌ها یا منازل طی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به مرگ بیماران حاد کرونا منجر شود. وزارت نیرو مزارع غیرقانونی استخراج رمزارز را به عنوان یکی از عاملان اصلی کمبود برق در شبکه کشوری معرفی کرده و از نهادهای اطلاعاتی خواسته تا به بحران خاموشی ‌ها ورود کنند. تا این لحظه هیچ مسئولی در ایران پاسخگوی این مشکل بزرگ نبوده است و اقدامات دولتی تنها به هشدار و گفتاردرمانی درخصوص صرفه جویی در مصرف برق و آب و هشدار نسبت به فعالیت غیرمجاز مزارع رمز ارزها در کشور بوده است.
اظهارنظرهای متناقض درباره خاموشی‌های گسترده در ایران ادامه دارد. وزیر نیرو قطعی برق به دلیل استخراج رمزارز را نادرست می‌داند اما سخنگوی دولت می‌گوید در جاهایی که فکرش را نمی‌کردیم ماینر با برق مجانی پیدا کردیم. آمارهای تکان ‎دهنده از تعداد ماینرهای غیرمجاز در ایران رقم وحشتناکی است. در حالی که ابوذر صالحی، مدیر روابط عمومی عمومی توانیر می‌گوید بررسی‌‌ها نشان می‌‎دهد هشت هزار ماینر غیرمجاز در ایران فعالیت می‌کنند که اتفاقا فشار اصلی بر شبکه برق را این گروه رقم زده ‌اند، اخبار رسمی حکایت از کشف ۸۵۰۰ ماینر غیرمجاز در اصفهان از ابتدای امسال بوده است. مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در همین رابطه می‌گوید از اول سال تاکنون تنها ۸ هزار و ۵۰۰ ماینر غیرمجاز در استان اصفهان کشف شده که در کل ۹. ۵ مگاوات برق مصرف می‌کردند. ارائه چنین رقم وحشتناکی فقط درخصوص مزرعه‌های غیرمجاز ارز دیجیتال در یک استان ایران دلالت از فعالیت صدها هزار ماینر مجاز و غیرمجاز در سطح کشور دارد. در عین حال رئیس‌جمهوری ایران اعلام کرده که تا پایان شهریورماه فعالیت استخراج رمزارز حتی برای آن‌ها که مجاز بوده است باید تعطیل شود. حسن روحانی با اشاره به خاموشی‌های اخیر در کشور گفت که درباره رمزارزها هم بحث شده است که ۳۰۰ مگاوات به صورت مجاز و ۲۰۰۰ مگاوات به صورت غیرمجاز مصرف می‌کنند و هر کسی چند ماینر گذاشته و برای خودش بیت‌کوین و رمزارز استخراج می‌کند. او افزوده که وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و وزارت اطلاعات موظف هستند که جلوی این اقدام را بگیرند و تا پایان شهریورماه فعالیت استخراج رمزارز حتی برای آن ‌ها که مجاز هستند باید تعطیل شود. در پی صبحت‌های حسن روحانی مبنی بر لزوم توقف استخراج رمزارزها، شرکت توانیر به مصرف‌کنندگان غیر مجاز رمز ارز در مورد سوء استفاده از برق مردم هشدار داد. اما وقتی وزارت نیرو نسبت به وجود مزارع رمز ارز در کشور و مصرف برق تنها هشدار می‌دهد به نظر نمی‌رسد که اقدام عملی و موثری از سوی وزارت نیرو انجام شود چرا که صدها هزار مزرعه رمز ارز در ایران وجود دارد که دولت توان مقابله با آنها را ندارد.
افزایش محدودیت ‌های برق ایران در ماه ‌های آینده وزارت نیرو را بر آن داشته است که جدول خاموشی‌های کشور را برای هفته دوم خرداد ماه منتشر کند. ایران اکنون به بهشت‌ استخراج بیت‌ کوین و سایر ارزهای دیجیتال بدل گشته است. مدتی است که کشورهای خارجی در مزارع ارز دیجیتال ایران سرمایه گذاری کرده‌اند. این مزارع رمز ارز برق زیادی مصرف می‌کنند و توانی برای مقابله با آنها در کشور وجود ندارد. علت اصلی این سرمایه گذاری‌ها به قیمت پایین انرژی در ایران و کاهش شدید ارزش پول ملی برمی‌گردد و این عامل ایران را به یکی از بهترین مکان‌های دنیا برای استخراج رمزارز تبدیل کرده است. در حالی کشورهای خارجی اروپایی و آسیایی به سرمایه گذاری در بخش ارزهای دیجیتال در کشور ایران ورود پیدا کرده‌اند که عمده مزرعه‌های رمز ارز مجهز و پیشرفته و بزرگی که در ایران فعالیت می‌کنند متعلق به افراد خارجی است و از سوی ایران نیز به این افراد امتیازاتی داده شده است. در همین حال کارفرمایان و مالکان کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی کوچک و متوسط در ایران پس از یک دوره گرانی مواد اولیه و گرانی و تورم در تولید کالاها و محصولات و افزایش دستمزد ورشکست شده‌اند و نسبت به تغییر کاربری زمین‌ها و املاک خود به مزارع استخراج ارزهای الکترونیک اقدام نموده‌اند و امروز به مزرعه داران رمز ارز در کشور بدل گشته‌اند. در بسیاری از نقاط روستایی در ایران و در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها و مطب پزشکان نیز انشعابات مجاز و غیرمجاز برق در استخراج رمزارزها مشاهده شده است. بارها متصدیان و مدیران این ماینرها به اسلحه متوسل شده‌اند و بازرسان وزارت نیرو و سایر نهادهای نظارتی دولتی را از مزارع خود بیرون نموده‌اند.
خاموشی‌های اخیر در کشور غیرمنتظره نبود چون دولت ایران پیش بینی درخصوص مصرف برق مزارع رمز ارز نداشته است. رسانه نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در انتقاد از دولت معتقد است: «مدل مدیریتی دولت اساسا قائل به پیش‌بینی موضوعات بر اساس روندهای جاری در کشور نیست و به جای پیشگیری هوشمندانه بحران‌ها بیشتر در پی مدیریت بحران و درمان تسکینی آنهاست که منطقا تبعات زیادی از جنس نارضایتی مردم و تحمیل هزینه‌های گزاف را به دنبال داشته است.» البته در بحث خاموشی‌های اخیر اخبار موثق حاکی از ورود وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه، پلیس اطلاعات و امنیت و همچنین قوه قضائیه به موضوع قطع برق سراسری در کشور و تبعات آن می‌باشد.
همچنین در تحولی دیگر؛ هشدار به فعالان غیرمجاز رمز ارز در ایران امروز نیز ادامه داشت. مدیرعامل توانیر می‌گوید فعالان غیرمجاز تولید رمز ارز، در صورت شناسایی، به شدت متضرر خواهند شد. چرا که هم تجهیزات آنها جمع آوری خواهد شد، هم جرایم سنگینی به آنها تعلق خواهد گرفت و هم ممکن است برخوردهای قضایی شدیدتری در انتظار آنها باشد. رضا اردکانیان، وزیر نیرو نیز امروز در مجلس گفت: «۱۰ درصد از انرژی مصرف شده برای تولید رمزارز‌های کل جهان در ایران بوده و این میزان به معنای صرف دو هزار مگاوات انرژی برق است، در حالی که واحد‌های دارای مجوز استخراج رمزارز‌ها ۳۲۰ مگاوات مصرف دارد». اردکانیان همچنین درباره علت قطعی‌‌های مکرر برق در ایران گفت: «جمع‌بندی کمیته مربوطه در شورای امنیت کشور و دبیرخانه شورای امنیت ملی این است که خشکسالی، افزایش دما و استخراج رمزارز‌ها دلایل قطع برق است». اما این اظهارات مقامات دولتی در ایران در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های اخیر تعداد مجوزهای صادر شده برای مزرعه‌های مجاز رمزارز افزایش یافته و تعداد آن‌ها بی شمار است و تکلیف این دسته از ماینرها که در ایران فعالیت می‌کنند و اتفاقا فشار اصلی بر شبکه برق را این گروه رقم زده‌اند مشخص نیست. همچنین وقتی آمار دقیق مزارع رمزارز مجاز و غیرمجاز و میزان مصرف برق آن‌ها اعلام می‌گردد به نظر می‌رسد دولت اجازه برچیدن آنها را نداشته باشد. مصرف برق در کشور بیشتر متوجه مزارع ارز دیجیتال است و تداوم این وضعیت نگران کننده است. علی رغم انتشار برخی اخبار درخصوص تعدیل خاموشی‌ها در ایران خاموشی‌ها در کشور نمی‌تواند ادامه نداشته باشد. هفته‌های آینده همزمان با ورود به فصل گرم سال قطعی‌ها از سر گرفته خواهد شد و دامنه آن نیز در فصل تابستان گسترده تر خواهد شد. خاموشی‌ها یکی از اتفاقات ناگوار تابستان امسال است و علاوه بر خاموشی‌ها جیره بندی آب در حداقل ۲۵۰ نقطه شهری کشور اتفاق خواهد افتاد.
عمده این خاموشی‌ها متوجه مزرعه‌های ارز دیجیتال در کشور است. علت دیگر این خاموشی‌ها استهلاک و فرسودگی و ازکارافتادگی نیروگاه‌های برق آبی کشور در دوران تحریم است. دولت هم در چنین شرایطی نمی‌تواند به وظایف خود در ایجاد نیروگاه‌های برق عمل کند تا امروز کشور با کمبود شدید برق مواجه نباشد. همچنین علی رغم تبلیغات گسترده دولتی مبنی بر صرفه جویی در مصرف آب و برق مردم ایران نسبت به سال گذشته حداقل ۳۰ درصد آب و برق بیشتری مصرف کرده‌اند. علت دیگر خاموشی‌ها همچنین به کاهش ذخیره آبی نیروگاه‌های برق آبی کشور بازمی گردد. آنچه مسلم است؛ بی آبی در کشور عمیقا نگران کننده است. مردم ایران باید آگاه باشند و اطلاع پیدا کنند که خشک‌ترین تابستان ۵۰ سال اخیر را تجربه می‌کنند. خرداد در حالی به نیمه می‌‌رسد که برخی استان ‌های ایران دمای هوای بالای ۴۰ درجه را تجربه می‌‌کنند و گرمای پیش ‌رو در همه مناطق کشور به‌ صورت میانگین بین ۲ تا ۳ درجه بالاتر از حد نرمال و در دوره ۱۰ساله بی‌ سابقه است. مصرف بی ‌رویه آب و مدیریت نادرست منابع آبی باعث به وجود آمدن بحران کم آبی در ایران شده است. کشور ایران از سال ۱۴۰۰ وارد ورشکستگی دائمی و همیشگی آب شده است. همه آب ایران اعم از سطحی و زیرزمینی مصرف شده است و آبی در طبیعت نمانده است و حق آبه‌ای هم نیست که در اختیار محیط زیست و طبیعت کشور گذارده شود. آب موجود در کشور تنها کفاف مصارف کشاورزی، صنعت و شرب را می‌دهد و ورشکستگی آبی سرزمین ایران به گونه‌ای است که این روزها حتی آبی برای مصرف شرب مردم در روستاها و شهرهای مرزی و دورافتاده و همچنین شهرها و روستاهای مناطق جغرافیایی نسبتا پربارش و حاصلخیز کشور باقی نمانده است. اکنون بیش از ۷ هزار روستا در کشور دسترسی به آب ندارند و با تانکر آبرسانی می‌شوند. منابع آب کشور به اسم توسعه غارت شده است. برداشت‌های بی رویه آب‌های سطحی و زیرزمینی، انتقال آب، سدسازی‌ها و سوء مدیریت در حوزه منابع آب کشور در گذشته و حال باعث شده است تا آبی در محیط زیست باقی نماند. همین موضوع وضعیت آب و برق کشور را بسیار خطرناک ساخته است و در صورتی که گشایشی حاصل نگردد این مسئله منجر به کشیده شدن جنگ آب به مناطق مختلف کشور در بخش شهری و روستایی خواهد شد که می‌تواند امنیت و ثبات کشور را ابتدا در بخش مرکزی و سپس در مناطق غربی و جنوبی ایران متزلزل سازد. همچنین از سال ۹۶ دو سوم سرمایه اصناف و بنگاه‌های اقتصادی در ایران از بین رفته است و ۸۰ درصد اصناف در آستانه ورشکستگی هستند. این روزها خاموشی‌های گسترده در سطح کشور واحدهای صنفی و صنایع و کارخانه‌ها را با مشکلات عدیده‌ای از حیث تولید و ارائه خدمات و تعطیلی‌های مداوم و ضرر و زیان‌های میلیاردی مواجه ساخته است.
در پایان باید بر این مسئله صحه گذاشت که مدیریت دولتی در ایران حداقل در عرصه‌های محیط زیست و منابع طبیعی با شکست و بن بست مواجه شده است. محیط زیست و منابع آب کشور گرفتار حلقه بسته مدیرانی شده است که پست‌ها و مشاغل حساس را در انحصار خود قرار داده‌اند و عرصه‌های طبیعی کشور را قربانی تصمیمات سیاسی و ملاحظات اقتصاد سیاسی کرده‌اند. سایه سیاست بر مدیریت منابع آب کشور سنگینی می‌کند و وضعیت فعلی نمی‌تواند قابل دوام باشد. دردسر‌های خاموشی پی‌درپی برای واحد‌های صنفی و صنایع و فراگیری بی برقی در کشور این پرسش را در اذهان عمومی ایجاد کرده است که چه زمانی قرار است تیر خلاصی بر پیکر فعالیت‌های سوداگرانه در بخش محیط زیست و منابع آبی کشور وارد گردد؟!

محمدرضا محبوب فر