رویداد ۲۴
با تغییر دولت و روی کار آمدن سید ابراهیم رئیسی حتما در حوزه سیاست خارجی تحولات مهمی رخ خواهد داد؛ به این معنا که رویکرد دولت نسبت به شیوه ارتباط با کشور‌های منطقه‌ای، شرق آسیا و کشور‌های غربی متفاوت از آنچیزی که در هشت‌سال اخیر دیدیم، خواهد بود، اما آن‌طور که خود رئیسی در کنفراس مطبوعاتی اخیرش و البته مناظره‌های انتخاباتی گفته است قرار نیست ایران برجام را نقض کند، زیرا برجام یک تعهد بین‌المللی است، اما او تأکید کرده که «دنیا باید بداند وضعیت با این حضور مردم در انتخابات تغییر کرده است. باید دنیا بداند که در سیاست خارجی تا امروز، فشار حداکثری کارساز نشده است و باید روی این موضوع تجدید نظر کند. باید بداند سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود و به برجام هم منتهی نخواهد شد... برجام را آمریکایی‌ها نقض کردند، پیام من این است که طبق برجام شما متعهد به رفع همه تحریم‌ها بود، اما نکردید. به برجام برگردید و تعهدات خود را عمل کنید».
رئیسی در پاسخ به احتمال دیدار با بایدن: خیر
او درباره اصل مذاکره در حوزه سیاست خارجی هم بیان کرد که: «تعامل با همه کشور‌های دنیا را به عنوان یک اصل تعاملی گسترده و متوازن در سیاست خارجی دنبال خواهد کرد... هر مذاکره‌ای که منافع ملی در آن تضمین شود، این مذاکره حتما مورد حمایت خواهد بود، اما ما وضعیت اقتصادی و شرایط مردم را به این مذاکرات گره نخواهیم زد... اجازه نخواهیم داد به نحوی مذاکره برای مذاکره باشد، اجازه نخواهیم داد مذاکرات فرسایشی باشد بلکه باید هر نشستی همراه با نتیجه باشد، نتیجه محوری موضوع ماست و باید آورده‌ای برای ملت بزرگ ایران داشته باشد در راستای آورده‌ای برای مردم و رفع محدودیت‌ها و تحریم‌ها و راستی آزمایی مسأله ارتباطات را ادامه خواهیم داد».
اما به نظر می‌رسد که فراز سخنان رئیسی موضع قاطع او درباره دیدار با بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا بود؛ به نحوی که او در پاسخ به این پرسش که آیا حاضر است در صورت رفع تحریم‌ها با بایدن دیدار کند، گفت تنها از یک کلمه استفاده کرد و نه آن «خیر» بود.
تا اینجای کار می‌توان گفت که رئیسی بنای چالش با دنیا را ندارد و می‌کوشد روابطی مبتنی بر عقلانیت و بدون افراط و تفریط با جامعه بین‌المللی از جمله آمریکا بر قرار کند؛ به این معنا که طرفین تعهدات خود را انجام دهند و بیش از تعهدات هم مشخصا با آمریکا پیش نرفت. او آنجا که آمریکایی‌هایی را دعوت به اجرای تعهدات خود می‌کند، به نوعی می‌خواهد از میزان تنش موجود بکاهد و روابط را در چارچوب معاهدات پیش ببرد و آنجایی که فقط از یک کلمه «خیر» درباره دیدار با بایدن استفاده می‌کند، نشان می‌دهد که موضعش در قبال ارتباطی بیش از تعهدات موجود با آمریکا مشخص است و هیچ تمایلی ندارد مانند دولت روحانی با آمریکایی که سابقه عهدشکنی زیادی در کارنامه دارد فرای تعهدات فعلی ارتباطی داشته باشد.
صفارهرندی: خیرِ رئیسی در پاسخ به No بایدن بود
البته محمدحسین صفار هرندی طور دیگری به موضوع نگاه می‌کند و می‌گوید که «خیرِ» رئیسی، مطلق نیست. او به تازگی در گفتگو با شبکه چهار صداوسیما گفته است: «خیرِ محکم و بدون تأمل آقای رئیسی، پاسخی به آن No بود که آقای بایدن گفت. از او پرسیده بودند قرار است در دولت شما، با ایران شرایط بهتری داشته باشیم، خیلی حکم گفته بود NO. بنده معتقدم اگر از رئیسی سئوال شود، خواهد گفت خیرِ من، خیرِ مطلق نیست، اما با آن جلوه‌ای که بایدن ظاهر شده، جوابش همان است. ما نظرمان این است که تعامل گسترده باید بکنیم».
قنادباشی: تا سیاست‌های خصمانه آمریکایی‌ها عوض نشود، دیداری رخ نمی‌دهد
حالا جعفر قنادباشی، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی باور دارد که رئیسی با تکیه بر اصول و اهدافی مشخص ممکن است روش‌های متغیری را در حوزه دیپلماتیک در پیش بگیرد. او در پاسخ به این پرسش که «خیر» رئیسی درباره دیدار با بایدن چه پیام و ابعادی می‌تواند داشته باشد، به «نامه‌نیوز» گفت: «شناختی که از خط فکری آقای رئیسی و هم‌نظرانش داریم این است که در مسئله سیاست خارجی جزمی نمی‌اندیشتند و اصولی را قبول دارند و آن را رعایت می‌کنند. آقای رئیسی هدف را تغییر نمی‌دهد، اما ممکن است شیوه را تغییر دهد. رهبر انقلاب هم قریب به مضمون گفته بودند که تغییر در هدف و اصول نباید رخ دهد، اما شیوه می‌تواند متفاوت باشد».
او ادامه داد: «حالا در تغییر روش‌ها باید دید که آمریکا چه می‌کند؟ باید دید آمریکایی‌ها در این مسیر تا چه حد خود را عوض می‌کنند. پیش فرض این است که آمریکا عوض نمی‌شود و روحیه استکباری از دلتمردان این کشور زدوده نمی‌شود و به قول امام آدم نمی‌شوند با این پیش‌فرض حتما آقای رئیسی هم با بایدن مذاکره نمی‌کند».
این تحلیلگر مسائل دیپلماتیک درباره دخالت‌های آمریکا در امور داخلی ایران بیان کرد: «بعد از ماجرای تسخیر سفارت بنا شد که آمریکا در امور داخلی ایران دخالت نکند، اما در تمام این چهار دهه دیدیم که آمریکایی‌ها دخالت گسترده‌ای در امور داخلی ایران داشتند و در چندسال اخیر هم با انواع سیاست‌های خصمانه مانند تحریم‌های نفتی، خسارت‌های سنگینی به کشورمان وارد کردند. آن‌ها جنگی اقتصادی علیه ایران به راه انداختند که باید خسارت دهند. اگر چنین نشود و این میزان حسن نیت مشاهده نشود، طبیعی است که دیداری هم در بین نباشد و وقتی آقای رئیسی در پاسخ به دیدار با بایدن می‌گوید خیر، با در نظر داشتن تمام این موضوعات می‌گوید خیر».
قنادباشی در پایان درباره اینکه انجام احتمالی تعهدات برجامی از سوی آمریکا آیا می‌تواند زمینه گفتگو‌های دوجانبه را فراهم کند یا خیر، گفت: «انجام تعهدات برجامی و البته جبران خسارت تحریم‌های ظالمانه نفتی می‌تواند مقدمه‌ای برای تعامل دیپلماتیک باشد، اما این هم به معنای دیدار‌ها در حد سران نیست. به نظر من همه رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی و تحلیلگران بیش از آنکه دیداری بین آقای رئیسی و آقای بایدن رخ دهد، بر موضوع ضرورت جبران خسارت ایران تمرکز کنند و نباید ظلمی که به ایران شد زیر سایه چنین بحث‌هایی به دست فراموشی سپرده شود».
