دولت ایران در پی تشدید شیوع ویروس کرونا و افزایش محدودیتهای کرونایی در تهران و شهرهای دیگر کشور خبر از برگزاری کنکور۱۴۰۰ در ۴۱۴ شهر داده است. با وجودی که انتظار می‌رفت با آغاز پیک پنجم کرونا در یک هفته قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای شهر و روستا دولت نسبت به اعمال محدودیتهای جدید در پایتخت و پنج استان همجوار به مدت یک ماه اقدام کند و ممنوعیت تجمعات بالای ۲۰ نفر را اعلام کند، حسن روحانی، رییس جمهور مدعی شده است کشور با خیز جدیدی از کرونا مواجه نیست و فاطمه زرین آبادی، سخنگوی سازمان سنجش آموزش کشور هم خبر از قرارگیری کارت شرکت در آزمون سراسری روی پایگاه اینترنتی سنجش آموزش کشور و برگزاری آزمون سراسری ۱۴۰۰ از نهم تا دوازدهم تیر داده است. اما داوطلبین کنکور خواستار تعویق در زمان برگزاری این آزمون هستند و عنوان داشته‌اند کنکور دیگر سرنوشت ساز نیست و برگزاری آن بازی با جان داوطلبان است. سال گذشته سالی سخت از لحاظ آموزش و تحصیل در کشور بود و با تداوم اپیدمی کرونا و بلاتکلیفی واکسیناسیون آزمون‌های مختلف به تاریخ‌‌های متفاوتی موکول شد، با این حال زور کرونا به تنها آزمونی که نرسید کنکور سراسری بود که داوطلب میلیونی دارد. انواع جدید کرونای جهش یافته حساسیت‌‌ها و نگرانی هایی برای داوطلبان و خانواده آنان ایجاد کرده است و همین باعث شده تا داوطلبان کنکور سراسری با تشکیل کمپین‌های لغو کنکور خواستار تعویق زمان برگزاری این آزمون مهم باشند. این در حالی است که هیچ گوش شنوایی برای اعتراضات آنها در کشور نیست.
در همین حال در ایران به دلیل کم بودن واکسن های دریافتی، تنها واکسیناسیون افرادی که نوبت دوز دوم آن ها فرا رسیده، انجام میشود. واکسن برای گروه جدید تزریق نخواهد شد و مراجعه بدون اعلام قبلی موجب تجمع افراد و انتقال بیماری در مراکز تجمیعی واکسیناسیون شده است. با وجود سرعت کند واکسیناسیون در کشور و اعتراض مردم به مدیریت دولت و گران بودن واکسن کرونای داخلی، سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان و حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران در تازه ترین اظهارات خود در بحبوحه بحران واکسن در ایران بیان داشته‌اند که در ماههای آینده از سوی ایران واکسن کرونا به کشورهای فقیر هدیه داده میشود. فرمانده کل سپاه پاسداران در مراسم رونمایی فاز اول کارآزمایی بالینی واکسن کرونا «نورا» گفته وقت آن رسیده که ما به آمریکا واکسن کرونا بدهیم و چنانچه آمریکایی ها کمبود واکسن داشته باشند، حاضریم به آنها کمک کنیم. وزیر بهداشت هم در این مراسم می‌گوید: «این روزها برای من از بهترین روزهاست؛ روزهایی که شاهد افتخارات فراوانی در عرصه ساخت واکسن ملی هستیم... در ماههای آینده نه تنها کمبود واکسن نداریم بلکه می‌توانیم واکسن را صادر و به کشورهای فقیر هدیه کنیم.» محمدرضا شانه ساز، معاون وزارت بهداشت و رییس سازمان غذا و دارو نیز با اشاره به اینکه ایران یکی از معدود کشورهایی است که تمامی پلتفرم‌های تولید واکسن را در اختیار دارد، گفت: با تلاش متخصصان داخلی راه ۲۰ ساله در حوزه واکسن سازی در چند ماه طی شد. در همین حال مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا در واکنش به انتقادات کادر پزشکی و درمان کشور درخصوص کارایی و اثربخشی واکسنهای داخلی و با وجود تأکید آیت الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ضرورت ثبت اسناد علمی و انتشار مقالات مربوط به واکسنهای ایرانی عنوان داشته است: «واکسن برکت باید مجوز می‌گرفت و مقاله برای مجوز داخلی نیاز نیست. انتشار مقاله برای واکسن مربوط به زمانی است که بخواهیم از یک مرجع بین المللی تأییدیه بگیریم اما برای گرفتن مجوز مصرف داخلی نیازی به انتشار مقاله نیست.»
اما در حالی مقامات جمهوری اسلامی مدعی صادرات واکسن شده‌‌اند که ایران هنوز نتوانسته است موج اول بیماری کرونا که از بهمن ماه ۱۳۹۸ در این کشور آغاز شده است را کنترل کند. موج اول بیماری به خوبی مدیریت نشد و تاکنون پنج پیک بیماری کرونا در کشور مشاهده شده و بیشتر از ۱۸ ماه است که مرگ و میر کرونا در کشور بالای ۱۰۰ نفر و سه رقمی است. بحران تأمین واکسن در کشور اکنون به جایی رسیده است که تورهای مسافرتی ویژه واکسیناسیون در ایران رونق گرفته‌‌اند. با اعلام تزریق رایگان و بدون نوبت واکسن به گردشگران در کشورهایی مانند: امارات و ارمنستان، اقشاری از جامعه با انگیزه واکسیناسیون مطمئن با واکسنهای تاییدشده، ایران را به مقصد همسایگان ترک میکنند. حتی گزارش‌ها به قدری کندی واکسیناسیون در ایران را توصیف نموده‌اند که در روزهای اخیر سفر به افغانستان برای تزریق واکسن تشدید یافته است. اما روند واکسیناسیون در کشور به اینجا ختم نمیشود، بلکه سرعت تزریق واکسن کرونا چنان کند است که افراد باید ساعت ها در صف انتظار بمانند. این انتظار گاهی به ۱۲ ساعت هم میرسد و برخی باید شب را در صف بخوابند. اما برای آنهایی که نمی‌‌توانند در صف قرار گیرند فروش نوبت واکسن کرونا تا ۸۰۰ هزار تومان گزارش شده است. صف‌های طولانی تزریق واکسن کرونا باعث اشتغال زایی جدیدی در کشور شده است و افرادی هستند که جای سالمندان و خانواده آنها در صف می‌‌ایستند و برای ایستادن در صف واکسن تا ساعتی حداقل ۱۰۰ هزار تومان پول دریافت میکنند. از سوی دیگر گزارش‌های مردمی حاکی از تزریق واکسن آمریکایی فایزر بین تک در تعدادی از بیمارستان‌های خصوصی پایتخت و شهرهای بزرگ کشور مانند اصفهان و مشهد و شیراز و... به قیمت هر دو نوبت دوز واکسن تا حداقل ۱۶ میلیون تومان است.
کندی روند واکسیناسیون در کشور و گسترش ویروس کرونا در نتیجه ازدحام و شلوغی در مراکز واکسیناسیون به نگرانی‌ها درخصوص فاصله زیاد بین دو دوز واکسن کووید-۱۹ و کاهش اثربخشی آن افزوده است. در حالی که کرونا در بسیاری از کشورها در حال ریشه کنی است و زنجیره انتقال قطع شده است، اما در کشور ایران پیک‌‌های بعدی از راه میرسد. محمدرضا ظفرقندی، رئیس سازمان نظام پزشکی آمار واقعی مرگ و میر را حداقل ۳ برابر آمار رسمی دانسته است و بر این اساس تاکنون بیش از ۳۰۰ هزار نفر در کشور به علت ابتلا به کرونا درگذشته‌‌اند اما واکسن های متنوع ایرانی یکی یکی رونمایی می‌شوند و کرونا همچنان جولان می‌دهد. انگار در موضوع واکسن کرونا، مسابقه جهانی حول تنوع واکسن شکل گرفته است و ایران هر روز از واکسنهای جدیدی مثل اسپوتنیک ایرانی، میلاد، نوراوکس، پاستوکووک، کووبرکت، کووپارس، فخراواک و اسپایکوژن، سوبرانا ۱ و۲ و... رونمایی میکند. در ایران کمتر از ۳ درصد جمعیت واکسن دریافت کرده‌اند و واکسیناسیون نوبت اول کرونا نیز متوقف شده است و واکسنهای موجود نیز کفاف نوبت دوم واکسیناسیون است. این در حالی است که در کشورهای همسایه قطر ۵۲، بحرین ۶۶، امارات ۶۸، ترکیه ۲۶ و عربستان ۲۵ درصد واکسن زدند. سهم ایران و همسایگانش از واکسن کرونا و آمار فاجعه بار تزریق واکسن کرونا در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه در حالی است که ۴. ۵ ماه پیش وزیر بهداشت وعده داده بود در اواخر اردیبهشت ایران قطب تولید واکسن میشود. اخیرا هم مقامات کشور اعلام کرده‌اند که در ۳ فاز تولیدی واکسن «کوو ایران برکت» سالانه ۲۴۰ میلیون دوز تولید میشود. رییس سازمان غذا و دارو هم در تازه ترین اظهارات خود می‌گوید: «امیدواریم تا پایان سال واکسیناسیون همگانی را انجام دهیم و تا پاییز هم ۶۰ میلیون نفر از جمعیت کشور، حداقل یک دوز از واکسن کرونا را دریافت کرده باشند. در کشور ما تنوعی وجود دارد و می‌‌توانند انتخاب کنند، تزریق واکسن‌ها بستگی به موجودی واکسن کرونا و نظرات همکاران مان در معاونت های بهداشتی دانشگاه ها دارد که در این زمینه تصمیم می‌‌گیرند.»
ایرانیان در حالی شاهد اظهارات متناقض مقامات بهداشتی و درمانی کشور درباره تولید واکسن ایرانی توسط هفت شرکت داخلی در زمینه تولید واکسن هستند که دستیابی به دانش فنی تولید واکسن با تولید انبوه واکسن متفاوت است. باید ۵۰ میلیون واکسن در طول دوره سه ماهه در کشور تامین و تزریق شود. واکسن تنها راه کنترل و مبارزه با بیماری کرونا و پایان پاندمی است. درپی شدت گرفتن شیوع کرونای گونه پیشرفته هندی یا دلتا در کشور چاره‌ای جز تعطیلی کامل کشور و قرنطینه و نیز اعمال محدودیتهای تردد وجود ندارد. پیک پنجم بیماری اکنون از شرق و جنوب و غرب کشور به مرکز و پایتخت کشور گسترش پیدا کرده است. با تداوم وضعیت موجود و ادامه تجمعات در سطح کشور و برگزاری کنکور سراسری با بیش از یک میلیون شرکت کننده و هجوم مردم برای سفر آن هم در شرایطی که هنوز کشور به شرایط نسبتا متعادلی از موج چهارم کرونا نرسیده، وارد موج پنجم کرونا شده است سونامی و فاجعه انسانی کرونا در پایان ماه تیر و در طول ماه مرداد دور از انتظار نخواهد بود. اظهارات روح الله حریزاوری، قائم مقام سازمان تبلیغات اسلامی هم درباره اینکه هیچ برنامه مذهبی به دلیل محدودیت های مرتبط با همه گیری کرونا تعطیل نمیشود می‌تواند رکورد مبتلایان و مرگ و میرهای کرونایی در کشور را برای چندمین بار در طول دوران همه گیری کرونا، در ماه مرداد و همزمان با ماه محرم برجای گذارد.
افزایش تعداد مبتلایان به کرونا و جهش مرگ و میر مبتلایان در نتیجه ورود بە پیک پنجم کرونا، علیرضا زالی، رییس ستاد مقابله با کرونا در استان تهران را به واکنش نسبت به روند افزایشی بیماری واداشته است. وی با اعلام آماده باش برای شبکه درمان با هدف مقابله با خیز پنجم کرونا در استان تهران خبر داد و گفت: فیروزکوه و دماوند در وضعیت قرمز هستند، عمده شهرها در این استان در وضعیت نارنجی قرار دارند و هیچ شهری به رنگ آبی نیست. زالی وضعیت تهران را در آستانه قرمز شدن عنوان میکند و در عین حال از علت افزایش مراجعین و مبتلایان به کرونا در چندین شهر تهران بی اطلاعی کرده و افزایش تعداد مبتلایان و مرگ و میرهای کرونایی در تهران را در دست بررسی اعلام کرده است. اما وزارت بهداشت و درمان و رییس ستاد مقابله با کرونا در استان تهران در حالی از وضعیت قرمز کرونا در نوار جنوبی کشور و پایتخت و آغاز پیک پنجم بیماری در کشور طی روزهای اخیر خبر داده‌اند و نسبت به علل افزایش آمار مبتلایان به بیماری اظهار بی اطلاعی میکنند که کارشناسان مستقل و غیردولتی سلامت در آستانه برگزاری انتخابات و چند روز مانده به روز جمعه ۲۸ خرداد در گفتگو با خبرگزاری‌های دولتی به دلیل احساس خطر درخصوص توقف فرایند نزولی ابتلا به کرونا در تهران و همچنین گسترش وضعیت قرمز در نوار جنوبی و شرقی کشور خبر از وقوع پیک پنجم کرونا با ذکر جزئیات استان‌ها و شهرهای تغییر یافته به وضعیت قرمز داده بودند اما متاسفانه برخی نهادها و اشخاص معلوم الحال و شناخته شده که مرتبط با وزارت بهداشت و درمان و ستاد ملی کرونا هستند پس از انعکاس وسیع این خبر در رسانه‌ها با فشار بر خبرگزاریها خبر مذکور را از روی خروجی خبرگزاریها و رسانه‌های رسمی حذف کردند. این در صورتی است که وقتی موج یا پیک جدیدی از بیماری وارد شهر یا کشور میشود دیگر نمی‌‌توان پیشگیری اولیه از وقوع کرد بلکه باید به فکر تهیه اکسیژن و دارو و تجهیز بیمارستان‌ها و قرنطینه در حد حکومت نظامی و انجام بیماریابی فعال بود. اکنون باید به فکر پیک ششم بیماری کرونا در کشور بود زیرا که دیگر فرصتی برای پیشگیری از پیک پنجم بیماری و جلوگیری از ابتلای بیماران و مرگ و میرهای کرونایی نیست.
حذف اخبار واقعی و حقیقی مرتبط با کرونا از زبان کارشناسان و متخصصین مستقل و غیردولتی حوزه سلامت و بهداشت و درمان ایران در گذشته و طی بیش از یک سالی که از وجود بیماری کرونا در ایران می‌گذرد مسبوق به سابقه است و برای روزنامه‌های جهان صنعت، آفتاب یزد، همشهری، جام جم و تعدادی دیگر از خبرگزاری‌های دولتی بارها اتفاق افتاده است. درج اخبار حقیقی و واقعی کرونا در رسانه‌های کشور و اعمال زور و فشار برای حذف این اخبار در رسانه‌ها توأم با حمله و توهین علیه کارشناسان مستقل و بی اعتبار کردن این اشخاص در فضای جامعه یا رسانه‌های همسو و فضای مجازی بوده است و جالب اینکه اخبار و مطالب ارائه شده توسط کارشناسان غیردولتی در رسانه‌ها و حذف این اخبار در رسانه‌ها و تحت فشار قرار دادن خبرنگاران در عدم مصاحبه با کارشناسان و متخصصین مستقل غیردولتی و توهین و افترا زدن به این اشخاص درصورتی بارها تکرار شده است که یا مقامات بهداشت و درمان کشور و یا سازمان بهداشت جهانی در اخبار رسمی به این اخبار پرداخته‌اند و اظهارات کارشناسان و متخصصین حوزه مرتبط با بیماری کرونا را تأیید نموده‌اند. گردش آزاد اطلاعات لازمه مهار کرونا است. مدیریت و کنترل بیماری کرونا در کشور بدون نقد و نظارت موفق نخواهد بود و لازمه موفقیت برنامه‌های رییس جمهور فعلی و رییس جمهور جدید در مهار بیماری کرونا مبارزه با فساد و ناکارآمدی، مطبوعات و رسانه‌های آزاد و گردش آزاد اطلاعات در جامعه است. انحصار در اطلاع رسانی وضعیت یک بیماری پاندمی در کشور پذیرفتنی نیست.
بیش از یک سال و حدود ۱۸ ماه است که بیماری کرونا در سطح کشور همچنان در موج اول به سر می‌برد و تاکنون ۵ پیک از این بیماری در کشور مشاهده شده است. اطلاع رسانی درخصوص بیماری و آمار موجود در کشور و همچنین واکسیناسیون گروه‌های حساس و پرخطر جامعه تاکنون متناقض بوده است و موجب سردرگمی و بی اعتمادی مردم کشورمان درخصوص بیماری و روند درمانی و پیشگیری از آن در جامعه شده است. اعتماد شهروندان ایرانی به شفافیت مقامات بهداشت و درمان در زمینه رسیدگی به پاندمی کرونا در کشور مخدوش شده است و قابل اطمینان بودن اطلاعات رسمی و نحوه کنترل بیماری همه گیر کرونا در ایران را زیر سوال برده است. وزارت بهداشت و درمان درخصوص پول پاشی هایی که در صدا و سیما و خبرگزاریها انجام می‌دهد باید به افکار عمومی توضیح دهد و شفاف سازی کند که چرا آمار مبتلایان و مرگ و میرهای کرونایی در کشور ایران بیشتر از کل دنیا بوده است و علی رغم اینکه وزارت بهداشت و درمان تاکنون در سطح دنیا بیشترین مصاحبه‌ها را با خبرگزاریها و رسانه‌ها داشته است افزایش مرگ و میرهای بیماری کرونا در کشور و مشکلات واکسیناسیون در این وزارتخانه بیشتر از دیگر کشورها است؟ جمعی از پزشکان و کارشناسان حوزه تخصصی بهداشت و درمان در بیانیه ای اعلام کرده‌اند در اعتراض به نادیده گرفته شدن حقوق جامعه پزشکی، بی توجهی به سلامت مردم، گسترش فساد در بخش مرتبط با سلامت و تخلفات گسترده وزارت بهداشت و درمان در روز سه شنبه ۸ تیر ماه تمام گروه‌های پزشکی از دانشجویان تا پزشکان فوق تخصصی در سراسر کشور تجمع و اعتراض خواهند کرد. همچنین براساس گزارش‌های دریافتی از مجموعه‌های بهداشت و درمان مرتبط با بیماری کرونا، شکایت از مقصران اصلی فاجعه کرونا در کشور صورت گرفته است. این افراد باید به مردم معرفی شوند و مردم نیز باید همراهی کنند تا مقصران اصلی این فاجعه شناسایی شوند چرا که در کشور ایران نسبت به کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان واکسیناسیون انجام نشده است و این در صورتی است که بودجه هنگفتی درخصوص واکسیناسیون توسط وزارت بهداشت و درمان و ستاد ملی کرونا دریافت شده است و نهادهای مسئول تاکنون کارایی ضعیفی در برخورد با بیماری کرونا از خود بروز داده‌اند.
محمدرضا محبوب فر
عضو فعال و پیوسته مجامع علمی حوزه بهداشت و سلامت ایران
کارشناس حوزه سلامت و بحران‌های محیطی
ناهمره، مهران رفیعی
