پس از ورود آمریکا به افغانستان، دولت دست نشانده ی آمریکا در افغانستان وارد روابط استراتیژیک با هند شد تا حمایت پاکستان از طالبان را تلافی کند. هندی ها در نزدیکی با دولت افغانستان تا آنجا پیش رفتند که ساختمان پارلمان افغانستان را ساختند و در سراسر افغانستان پروژه های بزرگ و کوچک سد سازی و راه سازی و کتابخانه سازی را به راه انداختند. این اقدامات باعث خشم پاکستان شد . آنها به آمریکایی ها گفتند که برای اینکه ما با شما در افغانستان همکاری کنیم شما باید از هند که دشمن ماست دور شوید. اما آمریکا تصمیم خود را گرفته بود و آن اینکه هند را باهیچ چیز عوض نخواهیم کرد. در نتیجه پاکستان از طالبان حمایت بیشتری کرد. ضمن اینکه تنها راه ورود به افغانستان نیز پاکستان بود. راه دیگر ایران بود که سیاست فشار حداکثری آمریکا ، حتی همکاری هند و ایران را برای دسترسی به افغانستان ناممکن ساخته بود.

از سوی دیگر پاکستان با قطع امید از آمریکا وارد روابط استراتیژیک با چین شد که پروژه راه آهن چین - پاکستان و بندر گوادر، به معنای پایان رابطه ی استراتیژیک آمریکا و پاکستان بود. بنابراین از این پس ادامه ی حضور آمریکا در افغانستان ممکن نبود چرا که افغانستان یک کشور محصور در خشکی است و برای ورود به آن، آمریکا باید از یکی از چهارکشور ایران ، پاکستان، چین و روسیه بگذرد در حالیکه هیچ کدام از این کشور ها خواهان حضور آمریکا در افغانستان نیستند. بنابراین آمریکا راهی جز خروج از افغانستان نداشت. دیر یا زود باید این تصمیم را می گرفتند و دست خالی برمی گشتند. این در واقع تحلیل خروج آمریکا از افغانستان با نظریه واقع گرایی ساختاری والتز است که مهمترین نظریه ی تحلیل سیاست بین الملل است.

اما چیستی و بازگشت طالبان پیچیده تر از ورود و خروج آمریکا به این کشور است.

اکنون باید ببینیم طالبان کیستند و سپس چرا بازگشتند. افغانستان مجموعه ای از اقوام ایرانی با میزانی از آمیختگی با اقوام آسیای مرکزی و مسلمان هستند. پس از ورود اسلام به سرزمین های ساسانیان، افغانستان امروزین هم مسلمان شد. بنابراین از منظر رابطه با اسلام سرنوشت افغانستان و ایران تا آغاز سلسله ی صفوی یکی است. سپس در دوران صفویان، شیعه مذهب رسمی ایران امروزی شد در حالیکه افغانستان همچنان به مذهب اهل سنت باقی ماند. در حالیکه با شاه اسماعیل صفویه دوره ای تازه در تاریخ ایران آغاز شد، در افغانستان این دوره ی تازه با احمد شاه درانی آغاز می شود که یکی از فرماندهان نادرشاه افشار بود و در سال1747 میلادی در قندهارتاجگذاری کرد. این زمان ، همزمان با آغاز پادشاهی کریم خان زند است که در سال 1751 در شیراز سلسله ی زندیه را بنیاد می دهد.

احمد شاه درانی از قوم پشتون بود و در واقع تاجگذاری او مرحله ی مهمی در خوداگاهی قوم پشتون است. در این مرحله قوم پشتون به مرحله ی دولت می رسد.

در میانه ی قرن 16 میلادی الفبای زبان پشتون نوشته شد و شعر پشتون کمکم رونق گرفت و شاعرانی به پشتو سرود های خود را نوشتند.( با ورود ناسیونالیسم در منطقه ،در زمان حکومت امان الله خان (1926 -1929) زبان پشتو نماد ناسیونالیسم قوم پشتون و افغانها قرارگرفت و سرانجام زبان پشتون در سال 1936، در زمان ظاهر شاه به زبان رسمی افغانستان تبدیل شد. )

پس از درگذشت احمد شاه درانی درسال 1773 میلادی دوباره گورکانیان هند به افغانستان امروزی حمله کردند و بخش های زیادی از سرزمین های پشتون نشین به قلمرو گورکانیان (دولت مسلمان مغول هند ) درمیاید. در فاصله سال 1773 تا 1858 انگلیسی ها هر چه بیشتر در هند نفوذ می کنند و سلسله ی مغول های مسلمان در حال زوال است. سرانجام در دو سال 1857-1858 که مسلمانان هند با دولت استعماری انگلیس وارد جنگ می شوند و شکست می خورند از یک سو پایان حکومت مسلمانان بر هندوستان است و از سوی دیگر آغاز «رسمی » دولت استعماری انگلیس بر هندوستان است.

پس از پایان حکومت گورکانیان مسلمان در هند، دوره ای جدید در تاریخ مسلمانان هند آغاز می شود. مسلمانان هند که از این پس به وسیله علمای دینی خود رهبری می شوند با این پرسش روبه رو می شوند که هویت آنها در یک کشور تحت انقیاد انگلستان چیست و آنان چگونه باید با این موضوع کنار بیایند. اسلام شناسان غربی همچون آلبرت هورانی، قرن هیجدهم رو «قرن هندی» اسلام می دانند به دلیل بحرانی که با فروپاشی دولت گورکانی در بین مسلمانان هند به وجود آمد و پاسخ های متفاوتی که به این بحران ها داده شد و جنبش های پویایی که در رابطه با این بحران در بین مسلمانان شکل گرفت.

مذهب رسمی دولت گورکانی هند، اسلام سنی حنفی بود. با این حال گورکانیان اهل مدارا بودند و حتی آنها هندو ها را هم اهل کتاب می دانستند ونوعی سیاست مدارای مذهبی داشتند. پس از شکست و فروپاشی دولت گورکانی، اسلام حنفی در هند به چند شاخه تقسیم شد که مهمترین آنها مکتب دیوبندی، مکتب بَرِلوی (اسلام صوفی ) و مکتب اهل حدیث (نص گرایی) بود. تقابل اصلی میان دو مکتب دیوبندی و برلوی بود. این اختلافات که ریشه های متافیزیکی عمیقی داشت پس از استعمار انگلیس بر هند، هر چه بیشتر سیاسی و معطوف به عمل شد. در حالیکه دیو بندی ها خواهان مبارزه با استعمار انگلیس بودند و از جنگ سخن می گفتند ، برلوی ها بیشتر در پی مدارا و پذیرش وضع موجود بودند. مکتب برلوی که به آن اسلام صوفی هم می گویند ترکیبی از اسلام و هندویسم (و بودیسم) است. آنان اهل مدارا هستند، استعمار انگلیس را پذیرفتند، اهلِ روزه و ریاضت و مدیتیشن هستند، و هر سال روز تولد پیامبر اسلام را جشن می گیرند. دیوبندی ها همه ی این کارها حتی جشن تولد پیامبر را بدعت می دانند و نکوهش می کنند.

مکتب دیوبندی،که نام خود را از شهر دیوبند در شمال دهلی می گرفت و تمرکز آن بر مبارزه با استعمار انگلیس بود (چیزی شبیه جنبش تنباکو در ایران) و از این جهت خود را یک جنبش رفرمیستی و پیشرو می خواند، خواهان بازگشت به اسلام اصیل بود بنابراین همزمان با مبارزه با استعمار انگلیس در تدوین تئولوژی و ایدئولوژی خود به مذهب شیعه و همین طور مکتب برلوی می تاخت و آنان را بدعت در اسلام می دانست و خود را تنها نماینده ی حقیقیِ مذهبِ حنفی در هندوستان می دانست. بنا به گزارش باربارا مِتکَلف، در آن زمان تعداد زیادی از افغانها هم در هندوستان در اطراف دهلی ساکن بودند و آنها به مکتب دیوبندی پیوستند و حتی نیروی اصلی جنبش و مکتب دیوبندی بودند.

هر دو مذهب در بین مسلمانان هندوستان طرفدارانی داشتند تا آنکه در 1947 با جدایی هند و پاکستان از هم، دو مذهب دیوبندی و برلوی در دو سوی مرز راه خود را در پیش گرفتند. در هند هر چه بیشتر مکتب برلوی غالب و غالب تر شد چنانکه حتی کسانی هم که در خانواده ای دیوبندی زاده شده اند همانند برلوی ها اهل مدار هستند.( پس از جدایی هند و پاکستان، مسلمانان هند به حزب کنگره پیوستند که در مقابل ِحزب بهارتیا جاناتا - که یک حزب افراطی هندو است- قرار دارد. در دو آخرین انتخابات سراسری هند که بهاراتیا جاناتا به رهبری مودی قدرت را بدست گرفت، بسیاری از مسلمانان هند به بهاراتیا جاناتا رای داده بودند. )

در پاکستان نیز دو مکتب رقیب دیوبندی و برلوی در کنار هم در حال ترویج اندیشه های خود بودند تا آنکه در سال 1979 میلادی شوروی به افغانستان حمله کرد. حمله ی شوروی به افغانستان باعث تقویت قرائت دیوبندی از مذهب حنفی شد. چرا که این دیوبندی ها بودند که بر مبارزه با استعمار ، جهاد با کفار تاکید می کردند. با این حال در خود پاکستان مکتب برلوی بیشتر به سمت پنجاب و سند و مکتب دیوبندی بیشتر در میان پشتونها و کشمیری ها و اقوام نزدیکتر به این دو در حال گسترش بود.

در این سالهای مبارزه با اشغال شوروی، مدارس مذهبی که هدف آن تربیت مبارزان ایدئولوژیک بود در مناطق پشتون نشین پاکستان با حمایت پاکستان، آمریکا و عربستان گسترش یافت. به شاگردان این مدارس مذهبی، طالبان می گفتند. بنابراین طالبان، پشتون هایی بودند که برای ازادی کشورشان از اشغال شوروی می جنگیدند و اکنون وارثان مکتب دیوبندی بودند.

مکتبی که با فروپاشی سلسله ی مسلمان گورکانی هند و برای مبارزه با استعمار انگلیس تاسیس شده بود و در گذر زمان برای خود یک نظامی از اندیشه را سامان داده بود و اکنون با روح قومی پشتون ها آمیخته شده بود. پس از شکست و خروج شوروی از افغانستان، طالبان به عنوان نماینده قوم پشتون، خواهان تسلط بر افغانستان و تشکیل دولت متمرکز بودند که با مقاومت اقوام دیگر روبه رو شدند.

در این زمان دوباره افغانستان مورد هجوم آمریکا قرار گرفت. آمریکا و متحدانش افغانستان را اشغال کردند، برای این کشور یک قانون اساسی پیشرفته نوشتند و دولتی و ارتشی برای آن «جعل کردند» . طالبان دست از مبارزه نکشیدند و سرانجام پس از 20 سال جنگ، آمریکا را ناگزیر به ترک کشورشان کردند.

بنابراین طالبان ازیک سو از نظر دینی ریشه در اسلامِ حنفیِ دیوبندی دارد و از سوی دیگر ریشه در ناسیونالیسم قوم پشتون. اسلام حنفی یک اسلام نص گرا (ماتریدی) است که به طور تاریخی در مقابل خِرد گرایی متعزله دستگاه نظری خود را سامان داده است. ضمن آنکه از آسیای مرکزی به هند آمده است و با مکتب دیوبندی که اساس آن استعمار ستیزی و بنیادگرایی است آمیخته شده است.

از سوی دیگر طالبان خود را یک جنبش قومی پشتون می داند. و برای این گروه زبان پشتون نماد هویت خود و کشورشان -افغانستان- است. بنابراین خوداگاهی طالبان دو ستون دارد یکی اسلام سنی حنفی دیو بندی و دیگری پشتونیت و افغانستان.

طالبان تاکنون توانسته اند که در حوزه ی نظر در مدارس دینی خود ، ترکیبی از اصول کهن اسلام سنی حنفی دیوبندی را با ناسیونالیسم پشتون بیامیزند. این ترکیب نظری یک پیش فرض کهن در مورد قوم پشتون دارد-زمانی که افغانها در هندوستان بودند- و آن این است که پشتونها همانند سندی ها یا پنجابی ها، هندی مسلمان هستند. چرا که آنان در فقدان «آگاهی تاریخی»، در دوره ای چشمان خود را باز می کنند و خود را همراه با سندی ها و پنجابی ها و دیگر اقوام هندی تحت حاکمیت یک دولت مسلمان در هندوستان می ببینند و زبان آنها بیشتر به زبان اردو نزدیک است. ضمن آنکه افسانه هایی در میان آنان رواج داشته که آنان چون چشمانشان رنگین است از نسل اسکندر و یونانی ها هستند یا حتی به همین دلیل یهودی هستند که این نشانه ی «بحران در آگاهی قومی » است. این بحران ژرف در آگاهی قومی که پشتون ها نمی دانستند کیستند تاثیری بنیادین در تحولات خوداگاهی قومی پشتون ها داشته است. و همین باعث شد تا آنان خود را بیش از هر چیز مسلمان بدانند و در این راه با هیچ مانع مهمی روبه رو نباشند . با این حال در صد سال گذشته دو اتفاق در پژوهش بر روی تاریخ قوم پشتون اتفاق افتاده است که ضرورتا تاثیری مهم در خوداگاهی قوم پشتون و همین طور طالبان داشته است و در آینده که این پژوهش ها به خوداگاهی دراید این تاثیرات بنیادین و تعیین کننده خواهد بود.

نخست اینکه اکنون تاریخ افغانستان و قوم پشتون مستقل از افسانه ها و منابع محدود زبان پشتون با کمک دانش تاریخ نویسی در دسترس است و طالبان که اکنون مدعی قدرت و تشکیل دولت هستند باید این تاریخ را بیاموزند و دستگاه ایدئولوژیک خود را با آن سازگار کنند . این تاریخ هر گونه که قرائت شود، مستقل از هند مسلمان و سرنوشت هندوستان و البته پاکستان است. مساله ی دیگر این است که زبان پشتون یک شاخه از زبانهای ایرانی است و این از آن رو مهم است که تا کنون این ارتباط شناخته شده نبود، بلکه پشتون خود را همچون سندی یا پنجابی، هندی مسلمان می دانست. باتوجه به اینکه زبان پشتون نماد هویت قوم پشتون است گسترش خوداگاهی آنها به ریشه های این زبان، توابعی دارد که بسیار مهم است.

فهم این مساله که پشتون یک قوم ایرانی است خوداگاهی پشتون ها را به دوره ی اقوام هندو ایرانی می برد که اهوراپرستان و دیوپرستان در حال از هم جدا شدن هستند. می توان در اینجا دید که در دعوای دیوبندی و برلوی ها که افغانها در نهایت وارث دیوبندی شدند، در خوداگاهی پشتون این به «بند کشیدن دیو» ریشه های متافیزیکی دارد که حتی در ژرفنای بحران در خوداگاهی ملی این تصویر یکی از پایه های هویتی آنها بوده است.

همانگونه که گفته شد ترکیب اسلام سنی حنفی دیوبندی با پشتونیت ترکیبی در حوزه ی نظر و کهن بوده است . حال اگر طالبان در افغانستان بتواند دولت تشکیل دهند، همه ی آنچه در حوزه ی نظر یا ذهن ترکیب و سازگار کرده اند را باید به حوزه ی عمل یا عین بیاورند.

گذار از نظر به عمل یا گذار از ذهن به عین یک پیشرفت مهم در خوداگاهی و در نتیجه در متافیزیک یک قوم است. در عالم ذهن و نظر - به ویژه اگر دستگاه اندیشه آشکارا خود را خرد ستیز بداند (اسلام حنفی ماتریدی) می توان در حوزه ی نظر، واقعیت را تا حد زیادی نادیده گرفت. اما در حوزه ی عمل، جهان واقعیت در مقابل بسیاری از بازنمایی ها مقاومت می کند. بسیاری از اصول به ظاهر کاملا سازگار در حوزه ی نظر، در حوزه ی عمل با هم در تعارض قرار می گیرند و کنشگر ناگزیر باید در میان اصول بنیادین خود دست به گزینش بزند. اگر کنشگر موفق شود ذهن را به عین تبدیل کند، و از نظر به عمل برسد، - که این نیازمند اراده ای پولادین است چرا که در قلمرو عین، قلمرو موانع عینی است،- اکنون او خود در مقابل خود ایستاده است. او می تواند خود را ببیند و این به معنای به خویش اندیشیدن است. چرا که عین (دولت) اکنون همان ذهن (خوداگاهی :دین : و در مورد طالبان: مکتب دیوبندی ،از نظر پیشرفت : خوداگاهی اندوهبار یا وجدان نگونبخت) است. اگر طالبان موفق شود که دولتی تشکیل دهد، صرف نظر از ماهیت این دولت، گذار از ذهن به عین و از نظر به عمل در خوداگاهی افغان یا پشتون اتفاق افتاده است. صرف این گذار، پیشرفت مهمی در خوداگاهی پشتونها و افعانها است. آنان انچه را که در ذهن دارند (دین :ذهنیت) به دولت (عین ) تبدیل می کنند. و آنگاه که به دولت خود نگاه می کنند یا آنرا نقد می کنند در واقع خود را می بینند و خود را نقد می کنند . ضمن اینکه در این گذرا از ذهن به عین بسیار ی از اصولی که در ذهن به عنوان جزم یا دگما داشتند را ناگزیر در تقابل با واقعیت باید رها کنند.

اینکه بسیاری ازمردمان جهان، طالبان را یک هیولای زشت و خطرناک می بینند اما آنها و بسیاری از افغانها و به ویژه پشتونها آنها را ناجی خود می بینند به این دلیل است که آنچه دیگران می بینند را خود طالبان و افغانهای حامی انها نمی بینند و به عبارت دقیق تر نمی توانند ببینند. انچه طالبان می بینند در واقع آن چیزی است که می دانند. به عبارت دیگر آنها نوعی از حکومت اسلامی آرمانی در ذهن دارند و بر این بنیاد خود را قضاوت می کنند و افغانهای طرفدار طالبان هم نوعی حکومت آرمانی اسلامی در ذهن دارند و بر همین بنیاد طالبان را قضاوت می کنند. حال آنکه دیگران، بی خبر از این دولت آرمانی ذهنی ، طالبان را با صرف اقدامات آنها در گذشته قضاوت می کنند.

آگاهی اندوهبار یک مرحله از خوداگاهی بردگی است و معادل خوداگاهی مذهبی است، اساس آن انکار واقعیت یا جهان عین است. دلیل آن این است که از آنجا که برده در جستجوی آزادی است و این آزادی با مانعی عینی به نام ارباب روبه رو است برده تلاش می کند تا از جهان عین به جهان ذهن کوچ کند و در آنجا برای خود جهانی بسازد و آزادی را در آن جهان ذهن تجربه کند و این مستلزم فراموش کردن جهان عینی است که ارباب بر آن حاکم است و او را به زنجیر بردگی کشانده است.

خوداگاهی طالبان، که خوداگاهی قوم پشتون و در نتیجه دولت افغانستان است ،خوداگاهی اندوهبار یا وجدان نگون بخت است ، ارباب در اینجا کشور های اشغالگر است. اما این خوداگاهی توانسته است که این زنجیر بردگی را بگسلاند، و اکنون هنگام آن است که از جهان ذهن به جهان عین بیاید و در جستجوی آزادی در جهان عین باشد. و این یک گام بلند در پیشرفت خوداگاهی قوم پشتون، و افغان هاست.

اکنون طالبان باید دولتی تشکیل دهند و یک قانون اساسی بنویسند. هیچ کس از جمله خود طالبان نمی داند اصول این قانون اساسی چیست. تنها چیزی که آنان می دانند این است که این قانون اساسی باید مطابق با شریعت اسلام باشد. در حوزه ی عین (در عمل) این واقعیت و توازن نیروها است ، که ذهن ناگزیر باید خود را با آن تطبیق دهد. و از آنجا که طالبان یک جنبش دینی است و دین ژرف ترین لایه ی خوداگاهی قومی است ، در واقع فرایند تشکیل دولت طالبان رخنه ی واقعیت و در نتیجه عقلانیت به ژرفنای خوداگاهی قومی است. در این فرایند گذار از ذهن به عین پیشرفتی که در خوداگاهی قومی پشتون و افغانها اتفاق می افتد بیش از همه ی پیشرفتی است که در 20 سال گذشته بدست آورده اند و یک شبه از دست داده اند.

پیشرفت خوداگاهی افغانها، از همان منطق پیشرفت خوداگاهی ایرانی پیروی می کند و دلیل آن ریشه ی مشترک این دو خوداگاهی است. تحولات و پیشرفت خوداگاهی ایرانی، تاثیری مستقیم بر پیشرفت خوداگاهی افغانها داشته است. طالبان در تشکیل دولت، ناگزیر الگوی انقلاب اسلامی ایران و تجربه ی جمهوری اسلامی ایران را پیش رو دارند. (همین طور تحولات خوداگاهی آمریکا تاثیری مستقیم بر تحولات انگلیس و استرالیا دارد. رشد پوپولیسم در امریکا باعث رشد این جریان در این دو کشور شده است. جنبش ضد واکسن جمهوری خواهان در امریکا در استرالیا گسترش یافته است و به درگیری مردم با پلیس انجامیده است. همین طور تحولات بهار عربی در تونس به بسیاری از دیگر کشور های عرب گسترش یافت حال انکه در افریقای سیاه تاثیری نداشته است.)

شباهت اتفاقات اخیر در افعانستان (بازگشت طالبان) با انقلاب اسلامی و بازگشت خمینی تصادفی نیست. این شباهت را می توان از شباهت جنبش دیوبندی در مبارزه با کمپانی هند شرقی و سپس استعمار انگلیس با نهضت تنباکو و در همه ی دیگر اتفاقات مثل رضا شاه و امان الله خان، ظاهر شاه و محمد رضا شاه ، اصلاحات ارضی همزمان و رشد کمونیسم و بنیادگرایی دید.(ضمن اینکه هر دو از تنها 7 کشوری هستند که هرگز به طور رسمی مستعمره نشدند.) تنها اختلافات در جاهایی است که یک نیروی بیگانه در یکی مداخله ای کرده و مسیر تاریخ را منحرف کرده است.

دلیل این شباهتِ اتفاقاتِ تاریخی ایران و افغانستان این است چیزی به نام متافیزیک اقوام ایرانی و خوداگاهی اقوام ایرانی وجود دارد که منطق خاص خود را برای پیشرفت در تاریخ دارد که در این نوشتار نمی توان به آن پرداخت بلکه تنها به این اکتفا می کنیم که بازگشت طالبان به افغانستان همان بازگشت خمینی به ایران با همان منطق پیشرفت خوداگاهی ایرانی و همان توابع گوهرین متافیزیکی است.

طالبان این روزها می گویند که در 20 سال گذشته بسیار تغییر کرده اند اگر بخواهیم با تجربه ی ایران آنها را قضاوت کنیم این تغیرات ناگزیر است . خمینی در سال 1342 با الغای رژیم ارباب رعیتی مخالفت کرد، با اصلاحات ارضی به مخالفت برخواست و آن را غصب می دانست و به صراحت حق رای زنان را به فحشا کشیدن آنها می دانست اما در سال 1357 ناگزیر همه ی این اصول را پذیرفت و به آنها حتی رنگ دینی داد. طالبان در افغانستان همین کار را خواهند کرد یعنی ناگزیرند که چنین کنند به دلیل قوانین حاکم بر منطق پیشرفت خوداگاهی اقوام ایرانی .

مساله ی بسیار مهم دیگر که اساسا هدف این نوشتار بوده است این است که هم با توجه به تجربه انقلاب اسلامی ایران و هم با توجه به منطق پیشرفت خرد در تاریخ ایران، انقلاب اسلامی ایران در واقع «نیرنگِ خرد» بوده است. نیرنگ خرد به این معنا است که انچه خواستِ باطنیِ خرد است در تعارض با آن چیزی است که در ظاهر حوادث تاریخی، ما می بینیم . انقلاب اسلامی ایران به رهبری خمینی در واقع به این دلیل نیرنگ خرد بود/است، که این انقلاب در واقع در پی ریشه کن کردن اسلام در ایران بوده است. در انقلاب اسلامی ایران، اسلام از ذهن (دین ) به عین (دولت ) تبدیل شد. بنابراین گذار از ذهن به عین اتفاق افتاد و ایرانی ها توانستند در مقابل خویشتن خویش بایستند ، به خویش بیندیشند و با نقد عین راه را برای نقد ذهن هموار کنند و این گونه پیشرفت مهم در خوداگاهی قومی خود ایجاد کنند یا در تلاش برای ایجاد چنین پیشرفتی باشند. ظاهرا نقشه ی خِرد این است که اسلام را به عنوان یک مانع مهم آزادیِ ذهنیِ قومِ ایرانی و مانعِ رشدِ خود اگاهیِ قومی از میان بردارد. چراکه منطق پیشرفت خرد در تاریخ از یک سو گسترش آزادی و از سو ی دیگر پیشرفت یا ژرفنا یافتن خوداگاهی قومی است و این در مورد ایران، ناگزیر به معنای گذار از اسلام است چرا که خوداگاهی قومی ایرانی - از نظر تاریخی- بسیار ژرفتر از اسلام است.

بازگشت طالبان هم همین منطق را طی می کند و نیرنگِ خرد است . تنها نیروی ضد طالبان، خود طالبان است. چرا که طالبان خوداگاهی قومی است و ضد آن هنگامی تولید می شود، که طالبان ذهنی به طالبان عینی تبدیل شود. عین به جنگ ذهن برود ، فرایند به خویش اندیشی اتفاق بیافتد تا این تعارض (طالبان) حل شود.

حال پرسش این است که آیا برای پیشرفت خوداگاهی قومی ، افعانها باید حتما طالبان را تجربه کنند؟ آیا نمی توان در همین دولت دست نشانده این مراحل را به آرامی طی کرد و این هزینه را نپرداخت؟ پاسخ این است که ممکن است که راه دیگری هم باشد اما این راه قطعا دولت دست نشانده نیست. چرا که دولت دست نشانده در واقع روحِ قومیِ قوم بیگانه (ذهنِ بیرونی) است که در نیروهای های نظامی همچون ارتش یک کشور بیگانه به عینیت در آمده است و این ارتش بیگانه یا عینِ بیرونی است که دولت را در کشور تحت اشغال «جعل می کند». بنابراین در اینجا دولت عینیتی است که ذهنیت آن در جای دیگری است . این دولت (عینیت بیرونی) در تعارض با خوداگاهی قومی (ذهنیتِ درونی) است. همه ی تلاش خوداگاهی (روح قومی ) در اینجا معطوف به حل تعارض درون و بیرون است. مساله ی مهم در اینجا این است که این کشور اشغال شده است و نیروی بیگانه باید از ان خارج شود تا این تعارض حل نشود راه برای حل تعارضات دیگر هموار نمی شود. یکی از الزامات گوهرین هر دولتی مشروعیت است . دولت تنها هنگامی دولت است که مشروعیت داشته باشد. واژه ی مشروعیت برگردان لِتیجیمیسی انگلیسی است. این واژه در اصل به معنای فرزند حاصل از ازدواج قانونی و مشروع است و که در مقابل فرزند حاصل از روابط نامشروع قرار می گیرد و از این جا وارد علم سیاست شده است و یکی از شرایط گوهرین حکومت است. دولت دست نشانده (به وسیله ی اشغال بیگانه) همچون فرزند حاصل از روابط نامشروع در ذات خود مشروعیت ندارد، یعنی دولت به معنای دقیق و در شکل کامل آن نیست. بنابراین این دولت از یک سو عینتِ روح قومی نیست و از سوی دیگر اصلا دولت - به معنای متافیزیکی ان نیست که بتواند دیالکتیک ذهن و عین یا به عبارت بهتر پیشرفت از ذهن به عین را محقق کند. از سوی دیگر این دولت دست نشانده خود، تناقضی بنیادین در روح قومی است که همه ی پیشرفت روح قومی معطوف به حل این تعارض است.

از سوی دیگر اراده ی دولت دست نشانده، اراده ی کشور بیگانه است و دوام و بقای آن معطوف به اراده ی کشور دیگری است. اینچنین است که می بینیم با تصمیم آمریکا به خروج نیروهایش از افغانستان دولت بلافاصله فرومی پاشد. بنابران بازگشت طالبان همان قدر که واقعی است به همان میزان معقول است. «هر انچه واقعی است معقول است.»

مساله ی دیگر قانون اساسی دولت دست نشانده است. قانون اساسی را نمی توان بی توجه به تحولات خوداگاهی قومی نوشت. قانون اساسی باید بازتاب پیشرفت خوداگاهی قومی، اداب و رسوم و ارزش ها و معنای آزادی در هر کشور خاص باشد. «قانون اساسی در واقع باید اگاهی عقلانی تا جایی که این اگاهی در یک کشور خاص پیشرفت کرده است، باشد.» (فلسفه ی حق 247) هگل به طور مشخص تحمیل قانون اساسی از جانب ناپلئون به اسپانیایی ها را فاجعه بار می خواند چرا که « آنچه [ قانون اساسی ] ناپلئون به اسپانیای ها داد عقلانی تر از آنی بود که اسپانیایی ها خود پیشتر داشتند. بنابراین آنها این قانون اساسی را به عنوان چیزی بیگانه پس زدند، چرا که انها هنوز تا سطح این قانون اساسی آموزش ندیده بودند. قانون اساسی یک کشور باید در بردارنده ی عاطفه و احساس یک ملت به حقوق و موقعیتش باشد، در غیر این صورت ممکن است چیزی بیرونی به نام قانون اساسی وجود داشته باشد اما چیزی بی معنا و بی ارزش خواهد بود.» (هگل، فلسفه ی حق، پارا 247) *

قانون اساسی افعانستان به دلیل اینکه حاصل خوداگاهی یک قوم بیگانه و البته پیشرفته تر بود، همچون قانون اساسی ناپلئون برای اسپانیا بود و پس زده شد.

آغاز طالبان ، پایان طالبان است. اکنون طالبان از ذهن به عین آمده است و اکنون هنگام نبرد است . برای جنگ با طالبان باید به سنگری حمله کرد که طالبان در آن پناه گرفته است، شکست طالبان در جایی که او حضور ندارد، فایده ای ندارد. سنگر طالبان، اسلام است : اسلامِ سنیِ حنفیِ دیوبندیِ بنیادگرا. آیا منتقدان افغانی طالبان، این توانایی ،اراده ، آگاهی و دلیری را دارند که به این سنگر مستحکم حمله کنند. اسلامِ سنیِ حنفیِ دیوبندیِ بنیادگرا، نیرو و حقیقت خود را از مبارزه با استعمار و اشغال بیگانگان می گیرد. دیگر اکنون آنان این منبع نیرو را از دست داده اند. چراکه دیگر کشور در اشغال نیست و آنان این تعارض را با ایستادگی و مردانگی خود حل کرده اند و اوفتان و خیران خوداگاهی افغانی را به این غایت رسانده اند. بنابراین بدترین راه مبارزه با این مکتب و این گروه اتکا به یک نیروی بیگانه است چرا که در واقع این حمایت بیگانگان از مخالفان طالبان در واقع حمایت از طالبان و ایدئولوژی طالبان است . در مورد ایران و جمهوری اسلامی هم این مساله، همین قدر درست است.

پانوشت

*

"The state in its constitution must permeate all relationships within the state. Napoleon, for instance, wished to give the Spaniards a constitution a priori, but the project turned out badly enough. A constitution is not just something manufactured; it is the work of centuries, it is the Idea, the consciousness of rationality so far as that consciousness is developed in a particular nation. No constitution, therefore, is just the creation of its subjects. What Napoleon gave to the Spaniards was more rational than what they had before, and yet they recoiled from it as from something alien, because they were not yet educated up to its level. A nation's constitution must embody its feeling for its rights and its position, otherwise there may be a constitution there in an external way, but it is meaningless and valueless. Isolated individuals may often feel the need and the longing for a better constitution, but it is quite another thing, and one that does not arise till later, for the mass of the people to be animated by such an idea. The principle of morality, of the inner life of Socrates, was a necessary product of his age, but time was required before it could become part and parcel of the self-consciousness of everyone."

Hegel,G.W.F. Philosophy of Right, § 274.