آتش‌سوزی در ناو پشتیبانی خارک در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ سبب غرق شدن آن در نزدیکی بندر جاسک و لغو مأموریت ناوگروه ۷۶ که این ناو جزئی از آن بود شد. این امر سبب شد تا مأموریت ناوگروه ۷۷ لغو شده و ناوبندر مکران و ناوچه سهند در قالب ناوگروه ۷۵ ادامه مسیر دهند و مأموریت ناوگروه ۷۶ را به انجام برسانند.

***

ناوگروه ۷۷ نیروی دریایی ارتش در رژه روز نیروی دریایی روسیه در سنت پترزبورگ شرکت کردد. بر خلاف اطلاعات موجود در نقشه به نمایش درآمده در نشست خبری ستاد مشترک ارتش در رابطه با مأموریت ناوگروه ۷۷ نیروی دریایی ارتش و همچنین بر خلاف ادعای مقامات آمریکایی، ناوچه سهند و ناو بندر مکران در تاریخ ۳۱ تیر ۱۴۰۰ پس از عبور از کانال مانش وارد دریای بالتیک شدند.

پس از آن در صبح دوم مرداد به سن پترزبورگ رسیدند تا در رژه روز نیروی دریایی روسیه که به مناسبت سیصد و بیست و پنجمین سالگرد تشکیل ناوگان دریایی این کشور به طور گسترده‌تری در مقایسه با سال‌های گذشته برگزار می‌شد، شرکت کنند. رژه‌ای که دیگر مهمانان خارجی آن نیروی دریایی هند و پاکستان هستند که به ترتیب با ناوچه ذوالفقار و تبر در آن شرکت می‌کنند.

در رژه روز نیروی دریایی روسیه میان ۲۹ کشتی تاریخی، ناوچه و ناو متعلق به نیروی دریایی روسیه در رودخانه نوا رژه رفتند، در حالی که ۱۱ کشتی جنگی دیگر شامل ناوچه‌های نیروهای دریایی ایران، هند و پاکستان به همراه چهار زیردریایی نیروی دریایی روسیه در بندر کرانستات (Kronstadt) رژه رفتند.

۳۹ فروند هواپیما و ۹ فروند هلیکوپتر هوادریا (هواپیمایی نیروی دریایی) روسیه نیز از فراز سن پِترزبورگ در دسته‌های سه فروندی عبور کردند.

در حالی که ناوچه سهند از محل بندر سن پترزبورگ در رژه نیروی دریایی روسیه شرکت کرد، ناو بندر مکران به که علت وزن زیاد و ناتوانی ورود به محل رژه، در آب‌های کم‌عمق در فاصله ۲۵ مایلی از آن یعنی در دلتای ورودی رودخانه نوا مستقر شده بود، در رژه شرکت نداشت.

***

مأموریت ناوگروه ۷۶ چه بود و چرا ناو پشتیبانی خارک غرق شد؟

همانطور که در ابتدا ذکر شد پیشتر بنا بود ناوگروه ۷۶ نیروی دریایی ارتش متشکل از ناوچه البرز و ناو پشتیبانی خارک که در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ بندرعباس را به مقصد دریای مدیترانه ترک کرده بودند، در این رژه شرکت داشته باشند.

در میانه راه ناو خارک به علت انفجار یکی از دیگ‌های بخار و آتش‌سوزی در موتورخانه‌اش در تاریخ ۱۱ خرداد ماه پس از سرایت آتش به دیگر نقاط آن در دریای عمان غرق شد.

غرق شدن خارک منجر به بازگشت البرز به بندرعباس و منتفی شدن حضور نیروی دریایی ارتش در رژه نیروی دریایی روسیه شد. سرانجام نه روز پس از غرق شدن خارک، فرماندهان نیروی دریایی ارتش تصمیم گرفتند تا مأموریت شرکت در رژه روز نیروی دریایی روسیه را به ناوگروه ۷۷ منتقل کنند.

اخبار اعزام ناوگروه ۷۶ نیروی دریایی ارتش به آب‌های آزاد در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ در رسانه‌های حکومتی جمهوری اسلامی منتشر شد. خبری که در آن به مقصد نهایی و مأموریت ناوگروه اشاره‌ای نشد.

تنها مشخص بود که بیش از ۱۰۰ دانشجوی افسری از دانشگاه علوم و فنون دریایی نوشهر در ناو پشتیبانی خارک حضور داشتند و این ناوگروه بنا بود به دعوت وزارت دفاع روسیه در رژه روز نیروی دریایی این کشور در سن پترزبورگ شرکت کند.

بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط نیروی دریایی ارتش بنا بود ناوگروه ۷۶ پس از شرکت در رژه در یک رزمایش در دریای مدیترانه شرکت کنند.

***

تنها ۱۲ روز پس از ترک بندرعباس، ناوگروه ۷۶ به علت بروز یک سانحه مأموریت خود را لغو کرد. در این سانحه یکی از دیگ‌های بخار ساخت ایران که جهت استفاده یکی از دو موتور بخار ناو پشتیبانی خارک در آن تعبیه شده بود منفجر و در نتیجه آن آتش‌سوزی رخ می‌دهد. این آتش‌سوزی به علت ناتوانی در خاموش کردن آن، باعث غرق شدن ناو شد.

بسیاری از جمله ناخدا یکم حسین شتابی، فرمانده سابق ناو تیپ منطقه یکم دریایی در بندرعباس، غرق شدن ناو خارک، بزرگ‌ترین ناو تدارکاتی نیروی دریایی ارتش را ناشی از یک خراب‌کاری می‌دانند.

شتابی که در سال ۱۳۶۵ فرماندهی این ناو را بر عهده داشت، در مصاحبه‌ای با یکی از همکاران سابق خود، گفت که خارک به گونه‌ای طراحی شده بود که حتی در صورت سوراخ شدن بدنه و پر از آب شدن موتورخانه‌ هم شناور باقی بماند.

او همچنین اضافه کرد این ناو مجهز به یک سامانه اطفای حریق پیشرفته بود که به نظر می‌رسد پس از انفجار در موتورخانه کشتی دیگر عملیاتی نبوده تا به اطفای حریق پس از آن کمک کند.

چرا محموله ناوگروه تازه برای مقامات آمریکایی نگران‌کننده بود؟

ناوبندر مکران که بزرگترین شناور نیروی دریایی ارتش است، پنج فروند قایق موشک‌انداز کلاس ذوالفقار را بر روی عرشه‌اش به همراه داشت که نمونه تولید تحت لیسانس قایق‌های موشک‌انداز کلاس پیکاپ ۳ ساخته کره شمالی هستند.

بیش از دو دهه است که قایق‌های ذوالفقار با قابلیت حمل و استفاده موشک‌های ضد کشتی سی-۷۰۱ کوثر و سی-۷۰۴ نصر مورد استفاده نیروی دریایی سپاه پاسداران قرار دارند. به همین دلیل پس از مشاهده آنها بر روی عرشه ناوبندر مکران در تصاویر ماهواره‌ای این تصور در میان مقامات امنیتی و اطلاعاتی آمریکایی ایجاد شد که آنها جهت صادرات به ونزوئلا بر روی مکران حضور دارند.

این در حالی است که برخی از کارشناسان نظامی در تیرماه احتمال دادند که این قایق‌ها جهت محافظت از کشتی‌های نفتکش ایرانی در شرق دریای مدیترانه به سوریه اعزام می‌شوند.

علاوه بر قایق‌های تندرو و موشک‌انداز ذوالفقار، ناوبندر مکران یک فروند هلیکوپتر از نوع آگوستا بل ۲۱۲ به شماره سریال ۲۴۰۶-۶ به همراه داشت. هلیکوپتری مجهز به یک تیربار ۲۰ میلیمتری اِم۱۹۷ درون یک غلاف جی پی یو-۲ و یک راکت‌انداز هفت‌تایی مجهز به راکت‌های غیر هدایت‌شونده ۲.۷۵ اینچی هایدرا.

این هلیکوپتر در اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی توسط شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیموپترهای ایران (پنها) جهت استفاده از این تسلیحات تجهیز و آماده شد، اما برای نخستین بار است که در یک مأموریت عملیاتی از این تسلیحات استفاده می‌شود؛ مأموریتی در راستای محافظت از ناوگروه دربرابر شناورهای سبک و قایق‌های تندرو.

بسیاری از کارشناسان امنیتی و اطلاعاتی پیش‌بینی کرده‌اند که مکران علاوه بر قایق‌های تندرو کلاس ذوالفقار مستقر بر عرشه‌اش شماری دیگر از تسلیحات سبک و سنگین را نیز در اختیار داشته باشد که به علت نگهداری در بخش مسقف عرشه آن در تصاویر ماهواره‌ای و همچنین تصاویر هوایی تهیه‌شده توسط هواپیمای گشت دریایی نیروی هوایی دانمارک، دیده نمی‌شوند. این تسلیحات حتی آن طور که برخی از مقامات اطلاعاتی آمریکا نگرانی دارند، می‌تواند موشک‌های بالستیک باشد.

لغو مأموریت ناوگروه ۷۶ به علت غرق شدن ناو پشتیبانی خارک، باعث تغییرات بسیار زیادی در مأموریت‌های ناوگروه ۷۷ شد. ناوچه سهند و ناوبندر مکران مأموریت‌های انجام نشده ناو خارک و ناوچه البرز را در کنار مأموریتهای اصلی‌شان به انجام رساندند. امری که ممکن است سبب تغییر شماره ناوگروه از ۷۷ به ۷۵ در مرداد ماه باشد.

***

پیشتر بر اساس اطلاعات به نمایش درآمده در یک نشست خبری ستاد مشترک ارتش در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۴۰۰ مشخص شده بود که مأموریت ناوگروه ۷۷ به جای اعزام به ونزوئلا، اعزام به شرق دریای مدیترانه است، اما در نهایت مأموریت شرکت در رژه روز نیروی دریایی روسیه نیز به آنها اضافه شد.

پس از آن نیز، این ناوگروه بدون هیچ مشکلی اعم از مواجهه با نیروی دریایی اسرائیل از نزدیکی آب‌های سرزمینی این کشور عبور کرده و وارد کانال سوئز شدند تا به سمت ایران ادامه حرکت دهند.