اما در فصل دوم دایره خیال‌پردازی گسترده‌تر شده است و می‌توان گفت شخصیت اصلی منفی داستان دست‌کم تا این لحظه وجود خارجی ندارد و لذا داستان به رغم آنکه در صحنه‌ها و بخش‌هایی با واقعیت‌های حوادث این سال‌های ایران و به خصوص پرونده اتمی و برجام ارتباطاتی دارد، در آمیختن شخصیت‌های واقعی با شخصیت‌های خیالی مخاطب را تا حدی سردرگم کرده و حداقل ادعای دست‌اندرکاران سریال را که فیلمنامه بر اساس اسناد متقن ساخته شده‌ است، زیر سوال ‌برده است.

***

دیالوگ سانسور نشده‌ی سریال "گاندو" درصدا و سیما

مهم نیست که با چه خانمی شب به مهمونی میای، مهم اینه که آخرشب با کی میری...

***

البته شارلوت سفارت انگلستان در این سریال یک نمونه تاریخی دارد که به سال‌های دهه ۲۰ و ۳۰ ایران بازمی‌گردد؛ زمانی که آن لمبتون، مورخ شهیر انگلیسی، زیر عنوان وابسته مطبوعاتی سفارت فعالیت می‌کرد و بعدها مشخص شد که از ماموران برجسته نهادهای اطلاعاتی و امنیتی بریتانیا بوده است و وقتی در ۹۶ سالگی درگذشت، روزنامه تایمز درباره‌اش نوشت: «در دوران جنگ جهانی دوم و در وقایعی که به خلع رضاشاه از سلطنت منجر شد، نقش مهمی داشت و در رساندن خبرهای ایران به بخش فارسی بی‌بی‌سی فعال بود.»

اکنون در سریال گاندو نیز این خانم کاردار انگلیسی فارسی را بسیار روان صحبت می‌کند، رمان‌ها و داستان‌های فارسی می‌خواند، از ضرب‌المثل‌های ایرانی استفاده می‌کند، به گالری‌ نقاشان ایرانی سر می‌زند، به تئاتر و سینما می‌رود و با هنرمندان نیز رابطه‌هایی دارد. اما سوال این است که مابه‌‌‌ازای خارجی این شخصیت چه کسی است؟

در واقع اگر این شخصیت را از فیلم حذف کنیم، تقریبا سلسله تسبیح‌وار بقیه شخصیت‌هایی که نمونه‌های واقعی دارند و مدام با سفارت بریتانیا در رفت‌وآمد و تبادل اطلاعات‌اند، همانند حبابی روی آب می‌ترکند.

نکته مهمی که دست‌اندرکاران سریال به آن توجه نکرده‌اند، اشتیاق مردم برای دریافت ویزای انگلستان است که از نارضایتی مردم از وضعیت و هجوم برای مهاجرت حکایت دارد. ویزایی که در سال‌های قبل از انقلاب، اصولا به گذر از هفت‌خان پیچیده امروزی نیاز نداشت تا کارمندان سفارت از طریق آن بتوانند از افراد سطح بالای دولت بابت صدور آن امتیازاتی بگیرند؛ چرا که در آن سال‌ها، گذرنامه ایرانی از جمله معتبرترین گذرنامه‌های دنیا به شمار می‌آمد و هر فرد عادی ایرانی می‌توانست به بیش از ۷۰ کشور دنیا مسافرت کند.

ضعف شخصیت‌پردازی در فیلمنامه

در بخش دوم از فصل دوم، محل استقرار تیم اطلاعاتی ایرانی تالار شیشه‌ای دو طبقه‌ای است که تقریبا گرته‌برداری از سریال آمریکایی معروف ۲۴ است.

داستان با نفوذ یک تیم به ایران (خراسان در شرق) برای دامن زدن به دعواهای قومی و مذهبی آغاز می‌شود که با فرار مهره‌ اصلی به افغانستان به فاز دیگری وارد می‌شود که همانا نفوذ در برخی از مقام‌های ایرانی است و پس‌زمینه اصلی داستان بر درز اطلاعات از طرف مقام‌های ایرانی وزارت خارجه و دولت متمرکز می‌شود.

در این سریال، فردی به نام آقای رحمانی وجود دارد که به نوعی برادر معاون اول ریاست‌جمهوری است؛ اگرچه نشانه‌هایی از آن وجود دارد که امکان دارد برادر رئیس‌جمهور باشد که در مابه‌ازای خارجی آن، تقریبا کار هر دو این برادران (جهانگیری و روحانی) به دادگاه و زندان کشیده شد. آن‌ها به همراه فردی که در فیلم نقش مسئول بخش رسانه‌ای وزارت خارجه را دارد، و یک مسئول اصلی در بانک مرکزی سرحلقه‌های نفوذ به شمار می‌روند و جاسوسه انگلیسی به شبکه بانکی و اقتصادی کشور نفوذ می‌کند و با کسب اطلاعات در تلاش برای آشفته کردن فضای اقتصادی و افزایش قیمت ارز است.

سریال درمجموع و با استفاده از امکانات پشتیبانی فراوانی که دارد، برای مخاطب عادی سرگرم‌کننده است اما در شخصیت‌پردازی‌ها ضعف‌های اساسی دارد. برای نمونه از طرف سیستم امنیتی ایران دو فرد یکی در ام‌آی۶ انگلستان و دیگری در سفارت انگلستان به آن‌ها اطلاعاتی می‌دهند. طبیعی است که نفوذ در شبکه‌های جاسوسی و نقاط حساس هر کشور در زمره فعالیت‌های ضد جاسوسی کشور دیگر قرار می‌گیرد و سفارتخانه‌ها نیز عموما بسترهای مناسبی برای این گونه کارها به شمار می‌روند اما وقتی فیلمنامه‌نویس فردی را به‌عنوان مامور عالیرتبه نهاد امنیتی بریتانیا معرفی می‌کند، باید برای او اندک هوشی هم قائل باشد که دست‌کم اتاقش را به انواع دوربین‌های مخفی مجهز کند یا سیستم موبایلش را با ابزاری تجهیز کند که نفوذ به آن را بلافاصله به او اطلاع دهد.

اما در این سریال، در برخی از اتاق‌های حساس، گویی اصولا دوربینی وجود ندارد و جاسوس‌های ایرانی به‌راحتی در اتاق‌ها تردد می‌کنند، به کامپیوترها وارد می‌شوند و هرگونه اطلاعاتی که نیاز داشته باشند، به دست می‌آورند. طبیعی است که این گونه احمق پنداشتن یک نیروی امنیتی رده بالا اثر را کاریکاتوری و باسمه‌ای جلوه دهد.

از نکات جالب توجه سریال قسمت ۳۴ آن بود که تقریبا با تصرف و تسلط طالبان بر افغانستان هم‌زمان شده بود و دو مامور اطلاعاتی ایران درباره نفوذ ایران در منطقه از جمله عراق و سوریه و افغانستان صحبت می‌کنند؛ در حالی که سه هفته قبل از آن طالبان افغانستان را تصرف کرده‌اند.

گاندو ۳ هم در راه است؟

پخش سریال گاندو درست در روزهایی به پایان رسید و ترور قهرمان نقش مثبت آن (محمد-مامور عالیرتبه امنیتی ایران) تقریبا به ترور فخر‌ی‌زاده شبیه بود که موساد گزارش مفصل و با جزئیات آن را در روزنامه‌نیویورک تایمز منتشر کرد. نکته جالب توجه اینکه وقتی فصل دوم سریال گاندو پخش می‌شد، علی جنتی در توییتر نوشت: «پیشنهاد می‌کنم صداوسیما گاندو ۳ را به افشای شیوه‌های نفوذ جاسوسان اسرائیلی در نهادهای اطلاعاتی، امنیتی و نظامی کشور اختصاص دهد که مرکز مهم هسته‌ای نطنز را منفجر کردند، هزاران سند کاملا سری را سرقت کردند و در روز روشن شهید محسن فخری‌زاده را به شهادت رساندند و کمترین ردپایی از خود به جای نگذاشتند.»

ترور قهرمان سریال و تعلیق کشته یا زخمی شدن شدید او می‌تواند بسترسازی مناسبی برای احتمال ساخت سری سوم این سریال باشد. سریالی که با روی کارآمدن دولت جدید و احتمالا در صورت آغاز مجدد مذاکرات برجام، مشخص نیست حول چه موضوع محوری باید بچرخد؟