علاوه بر سامانه پدافندی اس-۴۰۰ مستقر در مصیاف و سامانه‌های پانتسیر اس۲ محافظ آن، نیروی هوافضای روسیه از یک آتشبار اس-۴۰۰ دیگر همراه با سامانه‌های پانتسیر اس۲، و همچنین تور ام۲ برای محافظت از پایگاه هوایی حمیمیم، استفاده می‌کند. تصاویر ماهواره‌ای حکایت از حضور دست‌کم چهار سامانه تور ام۲ در این پایگاه دارد، سامانه‌هایی که به علت غیرقابل اعتماد بودن پانتسیر اس۲ها در مقابله با خطر پهپادهای انتحاری و تهاجمی، در دو سال گذشته به این پایگاه اعزام شدند. این سامانه‌ها ضمن محافظت از پایگاه، از آتشبار اس-۴۰۰ مستقر در شرق باندهای پروازی این پایگاه نیز محافظت می‌کنند.

در جریان حمله‌های هوایی اسرائیل به سوریه، همه سامانه‌های پدافندی نیروی هوافضای روسیه از مقابله با جنگنده‌های اسرائیلی و موشک‌های کروز و بالستیک شلیک شده توسط این جنگنده‌ها خودداری کردند. جنگنده‌های سوخو-۳۵اِس نیز در صورتی که در حین این عملیات در حال پرواز بر فراز سوریه باشند، به منظور پرهیز از ساقط شدن ناخواسته توسط سایت‌های پدافند موشکی ارتش عربی سوریه، و همچنین برای اینکه مزاحم جنگنده‌های اسرائیلی نباشند، از محل حمله‌های هوایی دور نگاه داشته می‌شوند.

روسیه مانع استفاده اس-۳۰۰پی ام-۲های سوری علیه جنگنده‌های اسرائیلی شده است

فقط در فاصله ۱۳۰۰ متری در شمال غرب محل استقرار آتشبار اس-۴۰۰ نیروی هوافضای روسیه، یک آتشبار پدافند موشکی بُرد بلند اِس-۳۰۰پی اِم-۲ نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه در حالت آماده‌باش قرار دارد. در نزدیکی آن نیز یک آتشبار دیگر از همین نوع در حالت رزرو قرار دارد.

به دنبال ساقط شدن ناخواسته یک فروند هواپیمای شنود رادیویی ایلیوشین ۲۰اِم نیروی هوایی روسیه بر فراز دریای مدیترانه توسط یک آتشبار اس-۳۰۰وی‌ای (S-200VE) نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه در جریان حمله نیروی هوایی اسرائیل به لاذقیه در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۹۷، دولت روسیه تصمیم به واگذاری دو آتشبار اس-۳۰۰پی اِم-۲ (S-300PM-2) مازاد نیروی هوافضای خود به سوریه گرفت.

این دو آتشبار مازاد از هنگ ۵۸۳ام راکتی ضدهواپیمای نیروی هوافضای روسیه در مهر ۱۳۹۷ به سوریه منتقل و به نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه تحویل داده شدند. اگرچه آموزش خدمه سوری آن‌ها بیش از یک سال وقت برد، اما تحویل آن‌ها باعث توقف گسترده حمله‌های هوایی اسرائیل به سوریه شد. ولی در نهایت، این حمله‌ها از تاریخ چهارم دی ۱۳۹۷ آغاز و با چراغ سبز روسیه گسترش یافت.

آتشبارهای اس-۳۰۰پی اِم -۲ نیروی دفاع هوایی ارتش عربی سوریه تا کنون برای مقابله با جنگنده‌های اسرائیلی و موشک‌های کروز آن‌ها استفاده نشده‌اند، حتی در جریان حمله‌های هوایی آن‌ها به مهم‌ترین تاسیسات نظامی سوریه واقع در چندصد متری محل استقرار این سامانه‌ها در مصیاف؛ تاسیساتی شامل مرکز تحقیقات و توسعه موشک‌های بالستیک و همچنین کارخانه ساخت راکت و موشک‌های بالستیک وزارت دفاع سوریه، که توسط کارشناسان و مهندسان وزارت دفاع و پشتیبانی ایران و همچنین نیروی هوافضای سپاه پاسداران اداره می‌شود.

اگرچه دولت روسیه سامانه‌های اس-۳۰۰پی اِم-۲ را به عنوان کمک نظامی به سوریه تحویل داد، اما به‌جای تحویل موشک‌های زمین به هوای پیشرفته آن‌ها، یعنی ۵وی۵۵یو (5V55U) با بُرد ۱۵۰ کیلومتر و ۴۶اِن۶ای۲ (46N6E2) با حداکثر برد ۱۹۵کیلومتر، موشک‌های میان‌برد ۵وی۵۵آر (5V55R) با سنسور آشیانه‌یاب نیمه‌فعال راداری به نیروی دفاع هوایی ارتش عربی سوریه تحویل داد. این موشک‌ها فقط ۷۵ کیلومتر برد دارند و در برابر جنگ الکترونیک، مقاومت موشک‌های جدیدتر این سامانه را ندارند.

لازم به ذکر است که سامانه‌های اس-۳۰۰پی ام-۲ نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه نه‌تنها به موشک‌های ضعیفی مجهزند بلکه تحت نظارت نیروی هوافضای روسیه اداره می‌شوند، و به همین دلیل، خدمه آن‌ها حتی اجازه استفاده از موشک‌های ۵وی۵۵آر خود علیه جنگنده‌های اسرائیلی و موشک‌های کروز شلیک شده توسط آن‌ها را ندارند.

سود غیرمستقیم روسیه از حمله‌های هوایی اسرائیل به سوریه

اگرچه حمله‌های هوایی اسرائیل به سوریه در ماه‌های اخیر بر انهدام تاسیسات نظامی و تجهیزات دفاعی ارتش عربی سوریه تمرکز داشته است تا هدف‌های مربوط به سپاه قدس و نیروهای نیابتی آن، با وجود این، نیروهای نظامی روسیه مستقر در سوریه اجازه مقابله با این حمله‌ها را پیدا نکرده‌اند. نه‌تنها نیروی هوافضای روسیه مانع از انجام این حمله‌ها نمی‌شود، بلکه به نظر می‌رسد که دولت اسرائیل برای حمله به سایت‌های پدافند هوایی و راداری نیروی دفاع هوایی سوریه با شدت بیشتر از گذشته، چراغ سبزی از روسیه گرفته است.

دولت روسیه در سال‌های اخیر در راستای حفظ منافعش، شامل نفوذ در شرق دریای مدیترانه از طریق حضور نظامی در سوریه همواره راهگشای حمله‌های هوایی اسرائیل به سوریه بوده است. مقام‌های اسرائیلی ضمن تضمین حمایت کشورشان از حضور نظامی روسیه در سوریه، همواره وعده میانجیگری میان مسکو و واشنگتن را داده‌اند؛ میانجیگری‌ای که مقام‌های روس انتظار دارند منجر به لغو تحریم‌های وضع شده توسط ایالات متحده آمریکا علیه روسیه شود.

در روزهای گذشته، چند رادار کنترل آتش، هشدار زودهنگام، و همچنین پرتابگرهای موشک‌های زمین به هوای سامانه‌های پِچورا-۲اِم (Pechora-2M)، بوک ام۲ای (Buk M2E)، و پانتسیر اس۲ای (Pantsir S2E) در جریان حمله‌های هوایی اسرائیل به سوریه مورد حمله قرار گرفته‌اند. برای مثال، در جریان حمله هوایی اسرائیل به یک انبار سلاح مورد استفاده سپاه قدس در روستایی به نام قرى الأسد در شمال غرب دمشق، تعداد قابل‌توجهی از اقلام و سامانه‌های پدافند هوایی ارتش عربی سوریه نیز به این بهانه توسط جنگنده‌های اسرائیلی منهدم شد.

انهدام سامانه‌های پدافندی ارتش عربی سوریه، ضمن کاهش دادن توانایی این نیرو در محافظت از حریم هوایی خود در برابر حمله‌های هوایی کشورهای متخاصم، فرصت مناسبی برای دولت روسیه فراهم می‌کند تا با فروش تجهیزات جایگزین به سوریه، شامل رادارهای هشدار زودهنگام، منفعت مالی کسب کند. به طور قطع، همچون سال‌های گذشته، هزینه خریداری این رادارها برای نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه توسط جمهوری اسلامی ایران تامین می‌شود. حکومت ایران با استقرار سپاه قدس و نیروهای وابسته به آن در جنوب، مرکز، و شرق سوریه در سال‌های گذشته، بهانه مناسبی برای نیروی دفاعی اسرائیل فراهم کرده است تا با حمله‌های هوایی گسترده‌اش توان نظامی دشمن دیرینه‌اش، یعنی سوریه، را به‌شدت ضعیف کند؛ حمله‌هایی که به بهانه انهدام تسلیحات سپاه قدس صورت می‌گیرد، اما عمده هدفش زیرساخت‌های نظامی ارتش عربی سوریه است.