خط فارسی را نمی توان تغییر داد مگر آن که کلا خط دیگری مثل خط لاتین را جایگزین آن کرد.

اختیار کردن خط لاتین که جزو آرزوهای فرهنگی روشنفکران دوران مشروطه بود، و خوشبختانه رضا شاه پهلوی زیر بار آن نرفت، در دوره ی ما، با امتحان و تستی که به خاطر ضروریات کار با رایانه و اینترنت داد، نشان داد که امری قطعا شکست خورده است و حتی امروز کسانی که با رایانه و اینترنت کار می کنند، از دیگر کاربران می خواهند تا با خط فارسی مطالب شان را بنویسند.

علت این امر هم مشخص است: خواندن خط فارسی برای ما ایرانیان راحت تر از خواندن خط لاتین است.

ما کلمات را نه با چسباندن حروف به یکدیگر و تولید صوت حروف، بلکه به صورت «تصویر» کلمه می خوانیم و وقتی کلمه ای مثل «زندگی» را می بینیم، نه با چسباندن تک به تک حروف ز و ن و د و گ و ی به کلمه ی زندگی می رسیم بلکه با «دیدنِ یکجای» کلمه ی «زندگی» در کسری از ثانیه تلفظ زندگی بر ذهن و زبان مان جاری می شود.

تغییر زندگی به zendegi باعث می شود به خاطر نداشتن «تصویر» zendegi در ذهن ناچار شویم مثل بچه های مدرسه رو، حروف z و e و n و d و e و g و i را به هم بچسبانیم تا بفهمیم این کلمه چیست و این امر باعث خستگی چشم و ذهن می شود.

بچه های دبستانی هم بعد از کلاس سوم، با تصاویر کلمات فارسی آشنا می شوند و آن مشکلی که پدران مشروطه خواه ما برای باسواد شدن بچه ها نگران اش بودند، از کلاس سه به بعد از بین می رود و به همین خاطر است که همه ی ما امروز، هم می توانیم به فارسی بنویسیم، و هم متون فارسی را بخوانیم.

اما کسانی که دنبال فارسی خالص چه از نظر زبان و چه از نظر خط هستند، تقریبا ۹۹ درصدشان نمی دانند که پیش از تهاجم اعراب به ایران، خط و زبان ایرانیان چه بوده است!

برخی با سوادان حتی تصور می کنند در دوران پیش از تهاجم اسلام، ایرانیان چکش و قلم فلزی در دست داشته اند و روی سنگ به خط میخی حکاکی می کرده اند!

با سوادان دانشگاه رفته ی ادب دان ما هم به خاطر آموزش بسیار پیچیده و بی سر و ته استادان بی سواد، اغلب از زبان و خط دوران ساسانیان که دوران ماقبل اسلام و هجوم اعراب است بی اطلاع اند و اگر از آن ها سوال شود که خط و زبان ایرانیان در دوره ی ساسانیان چه بوده، محفوظات دانشگاهی شان را بر باد رفته می بینند.

باری زبان پهلوی میانه و خط پهلوی که پاسخ ساده شده ی زبان و خط دوران ساسانیان و دوران پیش از هجوم اعراب است به لحاظ فنی بودن متون نوشتاری و شیوه ی گفتاری اصلا برای اکثریت مردم ایران مشخص نیست که چیست و چگونه بوده است.

حال با پالایش زبان فارسی امروز از کلمات عربی، به چه زبانی می خواهیم دست پیدا کنیم خدا می داند و بس.

********

زنده یاد استاد آذرتاش آذرنوش، در بیسوادکده ی دانشگاه های ایران، استادی بودند مسلم در زبان عربی و البته زبان فارسی.

به قول جناب آقای کاظم موسوی بجنوردی، مدیرِ مدبّر مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، آذرتاش آذرنوش «ابن مقفع زمان ما بود».

ابن مقفع کسی بود که در قرن سوم آثاری را از فارسی به عربی ترجمه کرد و نقش بزرگی در معرفی زبان و ادب فارسی به جهان عرب داشت.

جناب استاد نه تنها کتاب هایی خواندنی و آموختنی مثل «چالش میان فارسی و عربی» و «فرهنگ معاصر عربی فارسی» در دوران حاضر نگاشتند بلکه در دوران پیش از انقلاب کتاب هایی مثل «فرهنگ ایران در برخورد با فرهنگ های دیگر» و «هنرهای ایرانی و آثار برجستۀ آن» به رشته تحریر در آوردند.

اگر جناب کاظم موسوی بجنوردی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را به راه نمی انداختند و عده ی زیادی از دانشمندان نامدار و بی نظیر دوران پهلوی را به کار در این مجموعه دعوت نمی کردند، احتمالا آذرتاش آذرنوش هم به خیل بیکاران دانشگاهی می پیوست تا اسلام سالم بماند!

روان اش شاد و یادش گرامی باد.