طی یکی دو هفته اخیر بر تعداد مبتلایان به اومیکرون- سویه غالب کرونا در سطح جهان- در کشور ایران افزوده شده است و همزمان روند تعداد مراجعات سرپایی و بستری در حال اوج گرفتن است به طوری که موج جدید بیماری در کشور شکل گرفته است و دو ماه بهمن و اسفند روزهای سختی برای مقامات سیاسی و سلامت و هموطنان ایرانی خواهد بود. در صورت تداوم شرایط فعلی بعید نیست که ترکش‌های موج اخیر کرونا و پیک ششم بیماری متوجه تعطیلات سال نوی پیش رو شود و ایرانیان مجبور به ماندن در خانه و تن دادن به تعطیلی و قرنطینه شوند. البته چنین روزهایی قابل پیش بینی بود، زمانی که کمیته علمی ستاد ملی کرونا به محض شناسایی اولین مورد اومیکرون نسبت به تاخیر در بازگشایی‌ها هشدار می‌داد و ضرب العجل ۱۴ روزه برای کنترل و مهار ویروس تعیین کرد. رشد انفجاری تعداد مبتلایان کرونا در کشور به معنای آن است که ایمنی جمعی از طریق واکسیناسیون پیدا نشده و انتظارات از تزریق واکسن در نوبت‌های اول تا سوم برآورده نشده است. البته از بدو پیدایش ویروس جدید تاکید می‌شد که واکسن‌های موجود روی آن فاقد تاثیر هستند و عادی انگاری بیماری و بازگشایی‌های حداکثری می‌رود که موج جدید را باعث شود و پیک ششم کرونا خانمان براندازتر از پیک‌های قبلی باشد.
روند کنونی تعداد مبتلایان به کرونا در حالی انفجاری افزایش می‌یابد، که اومیکرون کشنده است و عوارضش می‌تواند تا مدت‌ها باقی بماند. در پیک‌های قبلی بیماری، تعداد زیادی از بیماران در ماه‌‌های بعد از ابتلا به کرونا آمبولی کردند و با سکته ‌های قلبی و مغزی جان باختند و چنین آماری هیچگاه جزو آمار کووید در ایران محسوب نشد. با این وضعیت سرعت واکسیناسیون و شمار چند ده میلیون نفری که هرگز واکسینه نشده‌اند و همچنین فقدان کارایی لازم واکسن‌های سبد واکسیناسیون کشور به دلیل به روز نشدن، افت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و حجم بالای مراجعین به مراکز درمانی، میزان مرگ و میر و بدحالی طی روزها و هفته‌ها و ماه‌های آینده رشد چشمگیری قطعا خواهد داشت. دیگر جایی نیست که در کشور بازگشایی نشده باشد و این در حالی است که از خیابان‌های پایتخت گرفته تا دیگر شهرهای کشور با حجم عظیم تردد دانش آموزان و دانشجویان رو به رو شده‌اند و بر تعداد آن‌ها حتی در روزهای آینده افزوده خواهد شد. اکثر بزرگراه‌‌ها و معابر اصلی شهرها در ایران درگیر حجم پرتردد خودروها هستند. دیگر در مترو و اتوبوس‌های داخل شهری جای سوزن انداز نیست و حفظ فاصله اجتماعی و تهویه بیشتر به شوخی می‌ماند. کلاس‌های مدارس و دانشگاه‌ها این روزها با حضور حداکثری و اجبار دانش آموزان و دانشجویان در حال برگزاری است. سن ابتلا به کرونا و سویه جدید ویروس روز به روز به علت بازگشایی‌های اخیر در مراکز آموزشی کاهش یافته است. طی روزها و هفته‌های آینده، بستری شدن کووید-۱۹ برای کودکان و نوجوانان در بالاترین حد ممکن در ایران قرار می‌گیرد. آغاز واکسیناسیون گروه سنی ۹ تا ۱۲ سال با واکسن‌های سینوفارم و پاستوکووک نمی‌تواند با توجه به اینکه تاکنون واکسن مطمئنی برای گروه سنی زیر ۱۲ سال در جهان شناسایی نشده است و واکسن‌‌‌‏‌های معتبر حتی تاثیری در توقف کووید۱۹ در جهان نداشته‌اند موثر افتد. دیگر نمی‌توان به جامعه آدرس غلط داد و راه‌های کنترل بیماری را صرفا به تزریق دوز سوم واکسن و تهدید واکسینه نشده‌ها خلاصه کرد. تعداد مبتلایان کرونا به مراتب بالاتر است چرا که بسیاری از مبتلایان علایم ندارند یا برای انجام تست مراجعه نمی‌‌کنند. حتی امکانات آزمایشگاهی و تشخیصی ویروس کرونا در شهرها به قدری ضعیف است یا اصلا وجود ندارد که تعداد زیادی از مبتلایان کرونا با وجود ابتلا به علائم نوعی سرماخوردگی به بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها مراجعه می‌کنند و پس از انجام تست‌های پی سی آر و سرولوژی با نتایج منفی آزمایشات خود مواجه می‌شوند که خود گواه بر ابتلای جمعیت مبتلایان به سویه اومیکرون است.
در کشورهای متعددی از جهان که واکسیناسیون بالایی داشته ‌اند، آمار بستری روزانه اومیکرون به مراتب بالاتر از سویه‌‌های قبلی از جمله دلتا بوده است و این ماجرا اکنون در ایران هم اتفاق افتاده است. عمق نگاه مدیریت کرونا در کشور از ابتدای ورود ویروس به کشور در سال ۱۳۹۸ درمان محوری و نه پیشگیری محوری بوده است. کمیته علمی کرونا به محض شناسایی اولین مورد اومیکرون در ایران و اثبات ۵۰۰ درصدی سرایت پذیری ویروس جدید نسبت به ویروس‌های قبلی از جمله دلتا معتقد به اصلاح فرمول ملاک رنگ بندی کرونا در کشور بود. اما در وزارت بهداشت و درمان اعلام به آرامش در کشور می‌شد و گفته می‌شد فعلا بیمارستان‌ها از تخت خالی برای مبتلایان جدید برخوردار هستند. اکنون در موج ششم کرونا خبرها حاکی از آن است که تعداد مبتلایان به کرونا دست کم ۱۰ برابر شده است و تعداد بیشتری از مردم به طور روزانه مبتلا می‌شوند و مراجعات سرپایی بیماری افزایش یافته است و مبتلایان حتی نیاز مبرم به بستری پیدا می‌کنند و واکسن‌ها جلوی بستری شدن افراد را نگرفته‌اند. وضعیت نگران کننده است و پیش بینی می‌شود موج اخیر کرونا که درپی گسترش اومیکرون در کشور پدید آمده است بزرگ ترین موج کرونا در تاریخ کشور باشد.
رنگ بندی اخیر کرونایی در کشور نشان دهنده اوضاع تخت‌های بیمارستانی شهرها است نه وضعیت ابتلا. مراجعین سرپایی و گردش ویروس در جامعه و مدیریت کرونا در ایران اصرار دارد به مردم فقط وضعیت تخت‌های اشباع شده بیمارستانی را گزارش دهد. متاسفانه بخش آی ‌سی‌ یو بیمارستان‌های کشور از ده روز گذشته مجدد بازگشایی شده‌اند و بخش‌های مراقبت ویژه در حال تکمیل است. حتی بخش آی سی یو در تعدادی از بیمارستان‌ها در تهران و چندین شهر بزرگ کشور پر شده است و بیماران به بیمارستان‌های دیگر منتقل می‌شوند. آنچه مسلم است؛ درمان محوری در نوع نگاه مدیریت کرونا در دولت جدید نیز حاکم شده است و مثل گذشته همچنان ادامه دارد. سهم بهداشت از بودجه سلامت کشور تنها ۷ درصد بوده است و درخصوص کرونا و سویه جدید اومیکرون این رقم اندک حتی تقسیم شده است. واکسن‌های موجود در کشور به اندازه کافی در برابر اومیکرون محافظت ایجاد نمی‌کنند و باید تدابیر پیشگیری کننده بهداشتی برای بیماری در نظر گرفت. حرف از قرنطینه هوشمند و برخورد قهرآمیز و تهدیدآمیز با واکسینه نشده‌ها نیز شوخی با علم اپیدمیولوژی بیماری‌های واگیردار تنفسی از جمله کرونا است و نمی‌توان به این مدل مدیریتی دل بست. شاید بهترین راهکار مهار و کنترل بیماری را باید در اظهارات روز گذشته وزیر کشور دید. آنجا که او تلویحا تعطیلی و قرنطینه کوتاه مدت در سطح بالا یعنی حکومت نظامی را مطرح می‌کند. احمد وحیدی در پایان جلسه قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا از بازگشت محدودیت‌ها در صورت شدت اومیکرون خبر داده است. او البته اشاره نمی‌کند که چرا پس از حدود یک میلیارد دلاری که خرج واردات واکسن و تشویق مردم به تزریق شد در حال حاضر حرف از حکومت نظامی می‌شود؟! در دولت حسن روحانی هم به بهانه کرونا حکومت نظامی کرونایی در چندین مقطع زمانی اجرا می‌شد. تجربه کشورهای آلوده به ویروس کرونا از جمله چین و روسیه و انگلستان در گذشته نشان داده است حکومت نظامی کرونایی می‌تواند تاثیر معنادارای در کنترل بیماری داشته باشد. البته چنین اقدامی باید در زمانی که درست اعضای کمیته علمی کرونا نسبت به اومیکرون هشدار می‌دادند و مهلت زمانی محدودی برای مهار ویروس از بدو شناسایی تعیین کرده بودند صورت می‌گرفت. اینکه چرا دولت زیر بار محدودیت‌ها در زمان مقرر نداد هنوز مشخص نیست اما شاید دولت مصلحت می‌بیند در دو ماه آخر سال و حتی در تعطیلات سال نوی ایرانیان محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها را با طعم حکومت نظامی بازگرداند کمااینکه در گام نخست، از صبح امروز چهارشنبه ۶ بهمن ماه، جریمه‌‌های کرونایی به جاده ‌ها بازگشته است.

محمدرضا محبوب فر
کارشناس حوزه سلامت