واکنشها به کارزار #منوفارسی؛ تئوری توطئه یا حقوق بشر؟
العربیه - کارزار منوفارسی نقش رسانههای آزاد و قدرت شبکههای اجتماعی در مطرحکردن مفاهیم مسکوت گذاشته شده در سپهر سیاسی ایران را برجسته کرد
هشتگ «منوفارسی» که ابتدا با اشتراکگذاری خاطرات رنج کودکی کاربران شبکههای اجتماعی بهخاطر اجبار آموزش به زبان فارسی آغاز شد، پس از مدت کوتاهی ابعاد سیاسی گستردهای بهخود گرفت.
خبرگزاری «ایسنا» در گزارش مفصلی با عنوان «جنجال منوفارسی» نوشت: «بهنظر میرسد ماجرا پس از انتشار یک توییت توسط یک رسانه خارجی شدت گرفت؛ صفحه العربیه فارسی در توییتر چند روز پیش لینک کارزاری توییتری با عنوان رنج بهدلیل زبان مادری با هشتگ منوفارسی را به اشتراک گذاشت و انگار خاکستر ماجرایی کهنه بار دیگر شعلهور شد.»
ایسنا ضمن ارایه آماری از هشتگ «منوفارسی» و هشتگهای مشابه و مخالف آن از جمله «قند پارسی» پس از اشاره به گزارش «العربیه فارسی» نوشت: «از همینجا بود که واکنشها آغاز شد و بحثها شدت گرفت؛ عدهای در حمایت از زبان قومی خود مینوشتند و عدهای دیگر زبان فارسی را قندی میدانستند در کنار زبان قومیشان. چیزی نگذشت که پای بیبیسی فارسی هم به ماجرا باز شد.»
واکنشها به کارزار حقوق زبانی به وزارت خارجه ایران نیز کشیده شد. سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در واکنش به هشتگ «منوفارسی» آن را جنگی علیه هویت ملی ایرانیان و «دسیسهای» برای حمله به زبان فارسی معرفی کرد که توسط «خناسان» انجام شده و گفت، «آنان به جنگی وارد شدهاند که از قبل شکست خوردهاند.»
نظریه توطئه
در حالی مقامات و رسانههای جمهوری اسلامی ایران کارزار حقوق زبانی را حمله به زبان فارسی تلقی کردند که اغلب کاربران از تجربه رنج ناشی از «اجبار» زبان فارسی در دوره تحصیل و «حق زبان مادری» نوشتند و کمتر حمله یا تخریبی علیه زبان فارسی دیده شد.
قند پارسی و کامهای تلخ
-- BBC NEWS فارسی (@bbcpersian) February 2, 2022
روایت رنج اقلیتهای زبانی ایران با هشتگ #منوفارسی pic.twitter.com/UxpVUVSxpC
با این وجود عمادالدین باقی، فعال سیاسی طی مقالهای در روزنامه سازندگی نسبت به هشتگ «منوفارسی» واکنش نشان داد و نوشت: «مسئله اصلی، جریانی است که در پشت زبان مادری پنهان شده و آن را وسیله و بهانهای برای بهمریختگی اوضاع اجتماعی ایران میداند و زبانهای قومی را در مقام تضاد و دشمنی با زبان فارسی و فرهنگ فارسی و اقوام فارسی مینشاند.»
وبگاه «نواندیش» نیز با تکرار ترجیعبند «مطالبه تجزیهطلبانه و معاند»، خواسته حق تحصیل به زبان مادری را از اساس باطل و نادرست خواند و چنین مطالبهای را بدون ارجاع به واقعیت عینی جامعه امروز ایران در سطح توطئه رسانههای فارسی زبان خارجی کاهش داد.
رسانههای جریان قدرت در ایران مانند «جوان» و «فارس» نیز با تاکید بر شاخصهای ناسیونالیسم قومی و تکرار همان ادعاهایی که سبب حذف و ممنوعیت آموزش به زبان مادری در ایران شد ادعا کردند، تمدن ایرانی و زبان فارسی دو بازوی قدرتمند ایران بهشمار میروند.
این رسانهها با بیتوجهای کامل به ابعاد گسترده تمدنی و جریانساز زبانهایی چون عربی، ترکی، کردی و دیگر زبانهای حاضر در ایران، بر نظریه «یک ملت، یک زبان» اصرار و فارسی را نماد «یک» هویت و «یک» تمدن نامیدند و بر مخالفت خود با آموزش به زبان مادری تاکید کردند.
رسانههای رسمی حکومت ایران همچنین از طریق «ارتش سایبری» و حسابهای کاربری «فیک» از زبان اتنیکها و ملیتها به ستایش تک زبانی پرداختند تا ادعا کنند خود این شهروندان خواستار آموزش به زبان مادریشان نیستند.
تقابل قند پارسی با منوفارسی
در برابر هشتگ «منوفارسی» گروه دیگری از کاربران از هشتگهایی نظیر «قند پارسی» استفاده کردند تا مخالفت خود را با کارزار حقوق زبان مادری که توسط کمپین «پایان تکزبانی» آغاز شد، نشان دهند.
هشتگ «قند پارسی» پس از آن شروع شد که تلویزیون بیبیسی فارسی همراه با گزارشی با عنوان «قند پارسی و کامهای تلخ؛ روایت رنج اقلیتهای زبانی ایران با هشتگ منوفارسی» با مینا خانی، کارشناس اجتماعی گفتوگو کرد. در این گفتوگو خانی از تجربه زیست خود و آسیبهای حاصل از تحمیل زبان فارسی در برابر زبان مادری در خانواده سخن گفت.
واکنش کاربران
مجید توکلی فعال سیاسی در یک رشته توییت با هدف رد حق آموزش به زبان مادری، آن را باعث تبعیض بیشتر دانست و آن را مانعی برای توسعه و پیشرفت قلمداد کرد. او نوشت: «آموزش به زبان مادری به تبعیضها و فرودستی بیشتر منجر میشود. گرچه آموزشهای همگانی در دورههای ابتدایی بهتر است که دربردارندهی آموزشِ زبان مادری باشد، اما آموزش "به" زبان مادری دسترسی آنها به دانشگاهها، موقعیتهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را محدود میکند.»
بهروز بوچانی نویسنده کرد در پاسخ به مدافعان سیاست رسمی تکزبانی خطاب به فارسزبانان نوشت: «اگر فارس بودم مینوشتم: "از اینکه زبان زیبای من به ابزاری برای تبعیض، انکار و تحقیر زبانهای دیگر تبدیل شده عمیقا شرمسارم. از اینکه زبانها و هویتهای غیر فارسی در معرض سرکوب و حذف سیستماتیک هستند بسیار شرمسارم. در کنار شما و بر علیه این ذهنیت استعماری و نژادپرستانه میایستم".»
کارزار حقوق زبانی با هشتگ منوفارسی بحثهای زیادی را در شبکههای اجتماعی برانگیخت و به هشتگ برتر در زبان فارسی تبدیل شد. هزاران کاربر ایرانی نسبت به آن واکنش نشان دادند و در همراهی یا مخالفت با آن نظرات خود را بیان کردند.
برخی کاربران ایرانی در مخالفت با کارزار منوفارسی، زبان فارسی را مهترین میراث فرهنگی و تمدنی ایران نامیدند و آن را «زبان رابط» یا «زبان میانجی» محسوب کرده و تاکید کردند که زبان فارسی کماکان باید زبان رسمی ایران باشد.
موافقان کارزار منوفارسی نیز بر این نکته تاکید داشتند که زبان فارسی در صد سال اخیر زبان میانجی نبوده بلکه در نقش «زبان جانشین» تحمیل شده و باعث شده زبان مادری بخش بزرگی از مردم ایران مورد اجحاف و تبعیض قرار بگیرد.
این کارزار نقش رسانههای آزاد و قدرت شبکههای اجتماعی در مطرحکردن مفاهیم مسکوت گذاشته شده را برجسته کرد و نشان داد که حقوق اتنیکها و ملیتها در ایران امروز به یکی از مهمترین مفاهیم سیاسی تبدیل شده و از بحثهای فانتزی و انتخاباتی میان جناحهای حکومتی فراتر رفته است.