در خبرها آمده بود که به دلیل ورود از منابع غیرمجاز، ۸۲۰ هزار دوز واکسن کرونای آسترازنکا از ایران برگشت خورده است. اما ماجرا از این قرار است که بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نامه ای به رئیس کل گمرک ایران مدعی شده که تعداد ۸۲۰ هزار دوز از واکسن های اهدایی لهستان از منابع غیرمجاز بوده است. او در همین حال در این نامه ادامه داده که مذاکرات مفصلی با طرف لهستانی شده و سفیر آن کشور، ارسال واکسن مذکور را اشتباه آژانس تاییدکننده اروپایی دانسته است و اعلام نموده که واکسن مزبور را با تامین از منابع مجاز، جبران خواهد کرد و حاضر است در زمان ارسال محموله جدید، نسبت به بازگرداندن واکسن های غیرمجاز اقدام کند. بر همین اساس مقرر شده تا واکسن ارسالی در تاریخ ۱/۱۲/۱۴۰۰ ساعت ۲۱:۴۰ همزمان با دریافت محموله جدید شامل ۷۱۰ هزار دوز واکسن آسترازنکا عودت داده شود. گفته می‌شود واکسنهای اهدایی از لهستان به تعداد یک میلیون دوز قبلا دریافت شده بوده است و عین‌اللهی در این نامه منظور دقیق خود را از "منابع غیرمجاز" واکسن آسترازنکای اهدایی لهستان عنوان نکرده اما به نظر می‌‌رسد منظور آمریکایی بودن منبع این محموله باشد. این در حالی است که پیش تر رهبر جمهوری اسلامی طی فتوایی واردات هر نوع واکسن کرونا از مبدأ آمریکا و بریتانیا را ممنوع اعلام کرده بود.
گزارش‌ها حاکی است که محموله جدید واکسن آسترازنکا وارد کشور شده است و همزمان محموله غیرمجاز قبلی به کشور ارسال کننده مرجوع شده است. روح الله لطیفی، سخنگوی گمرک اذعان داشته است با ورود محموله نود و پنجم واکسن، ۷۱۰ هزار دوز واکسن آسترازنکا به صورت حمل یکسره از گمرک فرودگاه امام ترخیص شده است. با ورود این محموله ۷۱۰ دوزی واکسن، در شب گذشته که اهدایی کشور لهستان است، واکسنهای آسترازنکا به ۱۷میلیون و ۴۶۴ هزار و ۶۱۰ دوز و کل واکسنهای وارده از بهمن سال قبل تا کنون به ۱۵۶میلیون و ۶۸۵هزار و ۳۰۸ دوز رسیده است.
با افزایش دو برابری جان باختگان کرونا در ایران در دو هفته گذشته و اثبات و احراز کارآمدی واکسن آسترازنکا روی سویه اومیکرون و زیرسویه‌های آن در سرتاسر دنیا، این بار اولی نیست که وزیر بهداشت و درمان ایران خواهان عودت ۸۲۰ هزار دوز واکسن غیرمجاز شده است. در گذشته هم بیش از ۱۰ میلیون دوز واکسن با برند حیات واکس از مبدأ کشور امارات متحده عربی وارد کشور شده بود که پس از بررسی‌های داخلی مشخص شد که محل تولید واکسن‌ها اسرائیل بوده است و بر این اساس دستور جمع آوری و عودت محموله‌های واکسن توسط وزارت بهداشت و درمان از سطح مراکز واکسیناسیون صادر شد. پس از این محموله نیز، واکسنهای آسترازنکا با مبدأ اتریش و منبع تولید آمریکا پس از احراز منابع غیرمجاز، یکسره از فرودگاه و انبارهای گمرک ترخیص شد و توسط وزارت امور خارجه به کشورهای عربی همسایه ایران هدیه داده می‌شود.
واکسنهای آسترازنکا در حالی در ایران به اسم منابع غیرمعتبر برگشت داده می‌شود که درخصوص عوارض همین نوع واکسن که از منابع به اصطلاح معتبر وارد کشور شده است بارها سکوت شده و حتی پرونده‌های فوتی و عوارض واکسن‌ها که به بیمارستان‌ها و مراجع پزشکی در استان‌ها ارسال شده است مسکوت گذاشته شده‌اند و عوارض آن‌ها و مرگ و میر ناشی از آن‌ها تایید نشده است. در اقصی نقاط دنیا و در بیشتر کشورهای جهان مشاهده شده است که همزمان با موج اومیکرون، تزریق نوبت سوم واکسنهای آسترازنکا و مدرنا و فایزر در دستور کار قرار گرفت و اکنون کشورهای جهان در حال عبور از پیک اومیکرون هستند. پاسخ اینکه چرا واکسیناسیون در ایران تاکنون نتوانسته است مانع از تبدیل شدن اومیکرون به پیک جدید بیماری شود را باید در نوع انتخابی واکسنهای سبد واکسیناسیون کشور جستجو کرد. در حالی که در در کشورهای اروپایی عمدتاً از واکسنهای کارآمدتر و موثرتر استفاده شده است، واکسنهای چینی یا روسی که از اثربخشی پایین تری برخوردار هستند در ایران استفاده شده است. درباره واکسنهای تولید داخل کشور هم تاکنون مطالعات میزان اثربخشی آن‌ها منتشر نشده و اطلاعات موجود مرتبط با اظهار نظر اعضای هیئت علمی و مسئولان موسسات و شرکت‌های واکسن ساز بوده است که به علت مسئله تعارض منافع نمی‌توان به راحتی افکار عمومی را برای اثربخشی و بی عارضه بودن واکسن‌ها قانع کرد.
در حال حاضر در بین واکسنهای موجود در ایران، واکسن آسترازنکا بالاترین اثربخشی را داشته است، اما به دلیل تحریم‌های سیاسی و ایدئولوژیک که در کشور وجود داشته است، مردم ایران از بدو تولید و عرضه واکسن علیه کرونا، با منع واردات و مصرف واکسنهای انگلیسی و آمریکایی مواجه شده‌اند. در بحبوحه پیک پنجم بیماری که مردم گروه گروه مبتلا و تلف می‌شدند، کشور در دولت قبلی این توانایی را داشت که واکسنهای معتبر مزبور را از محل ساز و کار کوواکس سازمان بهداشت جهانی تهیه و در اختیار مردم گذارد و از تلفات گسترده مردم در پیک دلتا جلوگیری کند. برخلاف اظهارات مصطفی قانعی، عضو کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا که اخیرا بیان داشته است «غیر از چین کسی به ما واکسن نمی‌‌داد»، ایران می‌توانست از آمریکا و انگلستان مستقیما واکسن وارد کند، اما عده‌ای ترجیح دادند این اتفاق نیفتد.
در پایان، درخصوص واکسنهای ادعایی آسترازنکا که از منابع غیرمعتبر و غیرمجاز تهیه شده و بازگردانده شده‌اند، تاکید می‌گردد که ارائه اطلاعات نادرست توسط مقامات سیاسی و سلامت جمهوری اسلامی درخصوص واکسنهای معتبر جهانی که این روزها بر سویه‌های جهش یافته ویروس کرونا غلبه یافته‌اند، مهم ترین عامل واکسن گریزی علت کثیری از مردم ایران و ممانعت از تزریق دوزهای اول تا سوم واکسن و در نتیجه تبدیل اومیکرون به پیک ششم بیماری و مبتلای دست کم یک میلیون نفر در روز به بیماری کرونا و رشد آمار تعداد بستری شدگان و مرگ و میر بیماران محسوب می‌گردد. همچنین این پرسش مطرح است که اگر وزارت بهداشت و درمان معتقد به پذیرش واکسنهای آسترازنکا با محل تولید و مبدأ مجاز می‌باشد و صرفا این نوع واکسن‌ها اجازه توزیع در مراکز واکسیناسیون را پیدا می‌کنند، عوارض این نوع واکسن‌ها که اخیرا به صورت تشنج و اغما و مرگ در شرق و مرکز کشور پدیدار شده است، چگونه قابل توجیه است؟!
محمدرضا محبوب‌فر
