واقعا چه می توان گفت در پاسخ به چنین نظرهایی.

حکایت بواسیر که به میان آمد، به یاد یادداشت های روزانه ی محمد علی فروغی که به کوشش ایرج افشار در ۴۵۰ صفحه منتشر شده و یکی از خواندنی ترین و پر مایه ترین یادداشت های روزنوشت اهل فرهنگ ایرانی ست افتادم که در آن محمد علی فروغی، به صورت روزانه کارهایی را که انجام داده و اتفاقاتی را که شاهد بوده به رشته تحریر در آورده و از ریز ترین موضوعات شخصی مثل وضع مزاج و قضای حاجت خود نیز چشم پوشی نکرده است.

مفلسان فرهنگی لابد به فروغی و افشار خواهند خندید که در دوران مشروطه و تحولات اجتماعی چرا اولی به وضع مزاج خود و خوردن آبگوشت و ذکر چلوخورش ی که میل کرده پرداخته و دومی صد سال بعد این یادداشت ها را به شکل کتاب منتشر کرده است.

اما در میانه ی بحران اوکراین، کمی از محمدعلی فروغی بگوییم تا مفلسان فرهنگی حسابی به فریاد در آیند!

او نه تنها صاحب نثری روان و بی نظیر است، بلکه محققی ست همه سو نگر و عالِم به معنای واقعی کلمه.
من، علاوه بر گزیده ی اشعار حافظ او که با همراهی حبیب یغمایی منتشر کرده است و کتاب بالینی من است، کتاب سیر حکمت در اروپای اش را همیشه به همراه دارم و در شگفت ام از آگاهی و درک این مرد بزرگ فرهنگ ایران زمین که گویی فلسفه اروپایی را نزد بزرگ ترین فیلسوفان و فلسفه شناسان غربی آموخته و هر آن چه را که «واقعا و با تمام وجود» جذب کرده به شکل نوشته ی فارسی در آورده است.

می گویند فروغی برای نوشتن این کتاب از کتابی غربی استفاده کرده و نامی از آن کتاب به عنوان ماخذ نیاورده ولی من به یقین می گویم اگر فروغی از کتاب ی هم برای نوشتن کتاب خود استفاده کرده، هر آن چه را که نوشته، دقیقا فهمیده و «مطلقا» چیزی را که نفهمیده و با وجودش قرین نشده، به صورت مکانیکی و به شکل کلمه به کلمه ترجمه «نکرده است».

من شخصا مدیون محمد علی فروغی و دانش او هستم که به من آموخت کسی که چیزی می داند، برای ارائه آن چیز، نیازی به مغلق گویی و پیچیده نویسی ندارد و می تواند به زبان ساده -ساده و نه آسان از نظر نوشتن- آن چه را که فهمیده و درک کرده به زبان فارسی معیار بنویسد.

کتاب های فروغی از این نظر خواندنی ست. یعنی علاوه بر نثر سلیس، محتوای کتاب نیز دقایقی دارد که از درک و فهم نویسنده خبر می دهد.

پیچیده نویسان «اغلب» کسانی هستند که مطلبی را نفهمیده اند و با تمام وجود درک نکرده اند، و خواسته اند با پیچیده نویسی و ترجمه کلمه به کلمه، دانشی از خود بروز دهند.
محمدعلی فروغی یکی از افتخارات فرهنگی کشور ماست که علاوه بر خدمات سیاسی خدمات فرهنگی اش غیر قابل احصاست.