غضنفرها چه شکلی هستند؟
با چنین پیش‌آوردی است که یکی از سران اطلاعاتی جمهوری اسلامی از برخی از خودی‌ها‌ی جمهوری اسلامی ایران گلایه کرده است. به باور او این گروه‌ها با آن‌که در جمهوری اسلامی با هر متری خودی هستند، به جهت نادانی و بدانی به جمهوری اسلامی گل می‌زنند. خبر بد آن‌که غضنفرها فقط در میان هواداران و سربازان جمهوری اسلامی نیستند، در میان مخالفان آن هم غضنفر بسیار است. از اتفاق از آن‌جا که فرایند انتخاب طبیعی برای بالا آمدن و امتحان پس‌دادن در میان مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی چندان ممکن نیست، خطر رشد غضنفرها در اپوزسیون بیش‌تر است؛ تنها کافی است زرنگ باشی و همانند دموگاگ‌ها حرف بزنی، آن‌گاه امکان آن که گروهی شما را روی دست ببرند بسیار است. به همین دلیل ریخت‌شناسی غضنفرها برای پرهیز از آن‌ها و بیرون ماندن از دام‌شان بسیار اهمیت دارد.

پذیرفتن این نکته که هیچ‌کس برای باختن و ضررکردن به بازار یا حتا قمارخانه نمی‌رود، چندان دش‌وار نیست! با این همه می‌دانیم که در بازار بسیاری بازنده‌اند و در قمارخانه غالبن آدم‌ها می‌بازند! اما هیچ‌کس از بازار نمی‌گریزد، و تعطیل کردن قمار برای همیشه و همه‌جا ممکن نیست. راه حل استوار و بلند مدت مهندسی بازار برای رعایت حقوق مشتری و بالا‌بردن سطح دانش شهروندان و استانداردها‌ی آزادی است. اما تا رسیدن به آن‌جا باید غضنفرشناس بود؛ یعنی غضنفرشناسی "از اوجب واجبات است". تفاوت معناداری میان انتخاب‌ها‌ی ما در بازار، زنده‌گی روزمره و بازار سیاست وجود ندارد؛ آن که می‌بازد، هیچ‌گاه باخت را انتخاب نمی‌کند؛ و برای باخت نیامده اند؛ باخت همیشه به او و ما تحمیل می‌شود. باخت همیشه برآمد برآیند نیروها، تکاپوها، بردارها، دانایی‌ها و توانایی‌ها است. باخت در پایان برآمد بخت‌ و گذشته است. یعنی در هر لحظه برآیند اطلاعات گذشته است که تعیین کننده است؛ و آینده را رقم می‌زند. (۳)

با این همه وقتی پا‌ی سیاست و فرهنگ و ادیان در میان است، غضنفرشناسی چندان آسان نیست! و به آسوده‌گی پیش نمی‌رود. در سنت و نظام خانواده این دش‌واری‌ها بسیار بیش‌تر است. به زبان دیگر وقتی از دور نگاه می‌کنیم، چندان دش‌وار نیست که بسیاری از ادیان، ره‌بران، پدران و مادران را برای دیگران غضنفر و نمونه‌ی برجسته از غضنفرگری ارزیابی کنیم، اما وقتی پا‌ی سنت، دین، پدر و مادر خودمان و ره‌برانی که ما آن‌ها را ستایش می‌کنیم، در میان است، غضنفرها به آسانی از کمند تیزبینی ما می‌گریزند! و ما با آسوده‌گی گل‌ها‌ی آن‌ها را می‌پذیریم. زیرا ما برای این پیوندها‌ی زهرآگین (و در آن‌ها) سال‌ها و حتا سده‌ها آموزش دیده‌ایم یا بدآموزی کرده‌ایم. به آداب غذایی در سنت‌ها‌ی گوناگون نگاه کنید. چندان پیچیده، نظری و انتزاعی هم نیست که گیچ شویم! ما به غذاهایی که آشنا هستیم، وابسته می‌شویم. بیرون آمدن از این عادت‌ها کار چندان آسانی نیست.

غضنفرشناسی و دش‌واری‌ها‌ی آن
در اساس غضنفرشناسی کار آسانی نیست؛ در سطح گفتمان سیاسی تکاپوهایی که در پی توضیح حکم‌رانی خوب هستند، می‌خواهند خطر به قدرت رسیدن غضنفرها را محدود کنند؛ اساسن توسعه، دمکراسی، قانون اساسی، حقوق بشر و... ابزارها و سازوکارهایی هستند که امکان شناسایی غضنفرها، نقد آن‌ها و پس‌زدن آن‌ها را از پهنه‌ی سیاست فراهم می‌آورند. (۴)

غضنفرها در میان مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی در یک نگاه کلی کسانی هستند که به دلایل گوناگون شکست جمهوری اسلامی ایران را به شکست، اسلام، جمهوریت و ایران هم می‌کشانند. چه، در همه‌ی این رفتارها مردمان ایران دست‌کم دوپاره می‌شوند و در برابر هم قرار داده می‌شوند. آن‌ها نادانسته شکاف‌ها‌ی نالازمی را به جبهه‌ی ایستاده‌گان در برابر جمهوری اسلامی ایران وارد می‌کند و ناخواسته به جمهوری اسلامی ایران یاری می‌رسانند. آن‌ها به طور چیره افراد زخمی و آزرده‌ای هستند، که ایستاده‌گی مناسب در برابر آزارگر و آزارگری را نیاموخته‌اند. آن‌ها درک متفاوتی از پیوند زهرآگین دارند و نمی‌توانند میان آزارگر و فرایندهایی که به آن‌جا رسیده است، فاصله بگذارند. ایستاده‌گی پی‌وسته و استوار در برابر بی‌داد جمهوری اسلامی بسیار مهم است، اما اگر شکست جمهوری اسلامی ایران به رویارویی با اسلام، جمهوریت و ایران برسد، ما پی‌روز میدان نشده‌ایم؛ گذار دمکراتیک رقم نخورده است؛ و چندان عجیب نیست اگر ما از یک پیوند زهرآگین به پیوند زهرآگین دیگر پرتاب شویم. تنها پیش‌نیاز ضروری "دمکراسی" انسجام اجتماعی است؛ (۵) کسانی که گذار از جمهوری اسلامی را به گذار از ایران، جمهوریت یا اسلام پیوند می‌دهند، اهمیت ندارد از چه زخمی رنج می‌برند، آن‌ها بخشی از دش‌واری گذار هستند و برای زخم‌ها‌ی آینده و آزارگران تازه بی‌تابی می‌کنند.

غضنفرها‌ی درون ما
رابطه‌ی ایرانیان با خمینی از فراز تا فرود، نمونه‌ی برجسته‌ی یک پیوند زهرآگین و شکننده بود. بدون درک دقیق آن رابطه، تحلیل و نکته‌سنجی در آن نشانه‌ها و آسیب‌شناسی عمیق آن‌ها، همیشه احتمال افتادن دوباره در آن نوع رابطه و آغاز یک پیوند زهرآگین تازه در پهنه‌ی سیاست هست.

هرچند چنین هم‌سویی و هم‌پویی در اجتماعات پیشامدرن و پیشادمکراسی آسان‌تر از جوامع مدرن و دمکرات است، اما اگر بددانی و بدفهمی دمکراسی مجال دهد و این غضنفرها به قدرت برسند، برآمد کار چندان متفاوت نخواهد بود. نشان به آن نشان که آن‌ها همیشه می‌خواهند ما را به گذشته‌ای باشکوه ببرند؛ آرمان و آرمان‌شهری که همیشه به کابوس و شهرسوخته می‌رسد. (۶)

عجیب نیست اگر این دموگاگ‌ها به آسانی می‌توانند در قلب لایه‌هایی از مردم جا باز ‌کنند؛ چه، پیوند زهرآگین برآمد استدلال و مدنیت نیست، نتیجه‌ی هیجان‌ها، ترس‌ها، خشم‌ها و امیدها‌ی فروخورده است. هیجان‌ها، ترس‌ها، خشم‌ها و امیدهایی که به آسانی می‌تواند ابزار کار یک آزارگر تازه باشد. آزارگری که در هیبت یک ناجی و هیات یک قهرمان آزادی ظهور می‌کند. در ادعاها و ادها‌ی این قهرمانان‌ها‌ی پوشالی هزار و یک دلیل وجود دارد که نشان می‌دهد آن‌ها این‌کاره نیستند، اما قربانی‌ها برای دیدن آن نشانه‌ها چشمی و برای تحلیل آن‌ها مغزی ندارند! آن‌ها همانی را می‌شنوند که می‌خواهند و همانی را تحلیل می‌کنند که به جان زخمی‌ ی‌شان می‌نشیند. تنها وقتی زمان می‌گذرد، هیجان‌ها فروکش می‌کنند و زخم‌ها‌ی تازه می‌رسند، قربانی ممکن است به خود بیاید و اسارت تازه را بازیابد.

داستان یک غضنفر و بنیادها‌ی غضنفرشناسی
روح‌الله خمینی در مورد حفظ نظام جمهوری اسلامی ایران جمله‌ی درخشانی دارد که غالبن و قالبن به جهت بدفهمی مورد نقد و حتا لعن و نفرین قرار گرفته است. او می‌گوید: «حفظ نظام از اوجب واجبات است.» این ادعا اگر از زبان فقهی آن پوست‌گیری شود، در پهنه‌ی سیاست جمله‌ی بسیار درخشانی است و یکی از بنیادها‌ی سیاسی مدرن در جهان ام‌روز. (۷) هیچ سازه، نظام و نهادی در نبود امکانات و سازوکارها‌ی مناسب حفظ و ادامه‌ی حیات خود، نمی‌تواند ماندگار شود. به زبان دیگر سازه‌ها‌ی اجتماعی هم همانند سازه‌ها‌ی زیستی نیازمند بازخوردها‌ی مناسبی هستند که بتوانند دگرگونی‌ها، خطاها و دش‌واره‌ها‌ی خود را کشف و برطرف کنند؛ در غیبت این سازوکارها‌ی بازخوردی و اصلاحی هر سازه و نظامی فروپاشیدنی و افتادنی است. آن‌چه سازه‌ها‌ی زیستی را از گزند آنتروپی، دگرگونی‌ها، بی‌نظمی‌ها و فروپاشی در امان نگاه می‌دارد، هم‌ایستایی (هموستازی) است؛ و هم‌ایستایی همان چرخه‌ها و فرآیندها‌ی بازخوردی و اصلاحی است.

جمله‌ی بالا از خمینی که به زبان فقهی بیان شده است، بازتاب این درک حیاتی از حیات سازه‌‌ها، نهادها و نظام‌ها است؛ اصلن نظام در معنا‌ی دقیق خود مسلح شدن به همین سازوکارها و نظم‌ها است؛ این بازخوردها هستند که در حلقه‌ای از سازه‌ها‌ی حسی، پردازشی و اجرایی دگرگونی‌ها، اختلالات و انحرافات را کشف، پردازش و اصلاح می‌کنند. بدون سازوکارها‌ی بازخوردی و اصلاحی هیچ برساخته‌ای نظام نخواهد شد؛ و هیچ نظامی پایدار و هم‌ایستار نمی‌شود. اگر چنین است، چرا جمهوری اسلامی در چاه ویل بی‌نظامی، بی‌نظمی و ایستاده‌گی در برابر اصلاحات افتاده است؟

پاسخ ساده آن است که پیوندها‌ی زهرآگین جمهوری اسلامی ایران را به این‌جا کشانده است. وقتی در یک ساختار غضنفرها حاکم می‌شوند، سازه به جا‌ی حفظ نظام به حفظ نظامیان حاکم و غضنفر اعظم آن کشیده می‌شوند. به زبان دیگر نظام وقتی نظام می‌شود که از ساختاری شخصی و فردمحور به ساختاری سازه‌محور و فراشخصی دگردیسد. اصلن توسعه ملی تاحدی توضیح همین فرایند نظام‌شدن یک ملت است. توسعه، نظام شدن، ملت/دولت شدن و بازنشسته کردن غضنفرها و غضنفرگری در یک ساختار است. اما پاسخ پیچیده‌تر آن است که غضنفری که در درون خمینی بود در هم‌دستی با غضنفرها‌ی ما نگذاشت خمینی امکانات فربودی و واقعی حفظ خود و نظام را به درستی و تا پایان درک کند. او در جایی از حفظ نظام به حفظ خود و نظامیان حاکم کشیده شد. در چنین گیروداری بود که جمله‌ی درخشان "حفظ نظام از اوجب واجبات است. " به حفظ خود، نادانی‌ها‌ی خود و غضنفرها‌ی خود و خودی دگردیسید؛ و نظام را هر روز ناپایدارتر از دی‌روز کرد. به زبان دیگر آن غضنفرهایی که خمینی را در ماه دیدند، سرانجام خمینی را در پنجره‌ای تنگ و تاریک نشاندند که غضنفرها‌ی بسیار دیگری برای بوسیدن دست او صف کشیدند! و وقتی خمینی آن صف‌ها و شعارها و توهم را شنید و دید، چندان عجیب نبود که او هم متوهم شود و گرفتار درکی سنتی نظام؛ و نظام را خود و خود را نظام ببیند! غضنفرگری مسری است.

غضنفرها در شکل کلاسیک و سنتی خود توانا به تفکیک خود از ساختارها نیستند؛ آن‌ها منافع و مصالح خود را منافع و مصالح ساختاری و سازه‌ی سیاسی می‌بینند؛ و می‌دانند. غضنفرها همیشه ادا‌ی یک دیگری بزرگ و همه‌چیز دان را در می‌آورند و به همین دلیل خود را صالح‌تر به تشخیص مصالح دیگران از جمله نظام، مردم ‌و ملت می‌داند. غضنفرها همیشه گرفتار درک پیشینی ازراست و ناراست هستند و درکی پسینی از حق و حقوق ندارد. غضنفرها هم جهان و هم سیاست و هم آینده را بسیار ساده می‌بینند و ساده می‌کنند؛ به همین دلیل هم به آسانی و آسوده‌گی هواداران میلیونی پیدا می‌کنند. شاه‌نشان غضنفرها در جهان‌ها‌ی جدید آن است که آن‌ها هیچ‌گاه به کار حزبی و سیاسی حساب‌وکتاب‌دار تن نمی‌دهند! آن‌ها ممکن است، اگر لازم باشد به یک حزب، گروه یا نهاد سیاسی مشخص نزدیک شوند، اما هیچ‌گاه به کار حزبی و دمکراتیک در احزاب تن نمی‌دهند. آن‌ها هم‌کار نمی‌خواهند و نمی‌جویند؛ پی‌رو و نوچه می‌خواهند. به همین دلیل غضنفرها حتا اگر در زمانه‌ی خود پیش‌تاز و پیش‌رو باشند، به زودی از درک دگرگونی‌ها در می‌مانند و پس‌رو و وامانده می‌شوند.

غضنفر اعظم
در فایل صوتی لورفته از جلسه‌ی امنیتی‌ها‌‌ی جمهوری اسلامی ایران در یزد (۸) نکته‌ی مهمی است که در خور درنگ بسیار است؛ یکی از امنیتی‌ها در جایی در آسیب‌شناسی تحولات ملی اخیر و ارزیابی واکنش‌ها‌ی گسترده و ناباورانه به مرگ ژینا امینی از «غصنفرها»‌ی نظام یاد می‌کند که با اظهارات نامناسب و تحریک‌کننده بر روی آتش خشم مردم بنزین پاشیده و به نقدها و ایستاده‌گی‌ افزوده‌اند! این مقام امنیتی بلندپایه می‌گوید: «آنها که باید سکوت کنند، نمی‌کنند و آنها که باید حرف بزنند، ساکت می‌مانند ... و در مواقع آشوب، غضنفرهای ما بیش از ام‌آی۶ تاثیر منفی دارند و مردم را عصبانی‌تر می‌کنند.»

با هر متری که از این ادبیات بیرون بیاید علی خامنه‌ای را باید غضنفر اعظم نظام جمهوری اسلامی ایران نامید؛ او بیش از هر کسی در جمهوری اسلامی هم در رسیدن به این‌جا موثر بوده است، و هم بیش از هر کسی با اظهارات بی‌خردانه و واکنش‌ها‌ی توهین‌آمیز و تحقیرکننده، شرایط را پیچیده‌تر و مردم را عصبانی‌تر کرده است. او بی‌تردید رهبر اصلی این رستاخیز ملی و خیزش زن‌ستایانه است؛ بدون نادانی‌ها و ناتوانی‌ها‌ی انبوه او تصور یک انقلاب دیگر در ایران ام‌روز چندان آسان نبود.

علی خامنه‌ای تنها گرفتار توهم نیست؛ فشارها و نقدها هر روز بیش‌تر از دی‌روز می‌شود و خطاها‌ی او هم. سخن‌رانی تازه‌ی او که در آن منتقدان و مخالفان خود و نظام را حقیر می‌خو‌اند (۹) با همان متری که امنیتی‌ها پیش‌گذاشته‌اند، چیزی بیش از یک غضنفر اعظم در نظام از او باقی نمی‌گذارد. این غضنفر اعظم چه‌گونه ساخته شد؟

در به قدرت رسیدن علی خامنه‌ای از حسین‌علی منتظری تا اکبر هاشمی رفسنجانی که هر دو از قربانی‌ها‌ی پسین او بودند، نقش داشتند. هاشمی بیش از هر کس دیگری در جمهوری اسلامی توهم این‌همانی با نظام را داشت! من در جایی او را "یک سیاست‌ندار بزرگ" نامیده‌ام؛ کسی که سه دهه همه‌کاره‌ی یک نظام باشد، اما نظام سرانجام هم او، هم خانواده‌ی او و هم همه‌ی رویاها‌ی او را ببلعد، چیزی بیش از یک سیاست‌ندار بزرگ نیست. نظام جمهوری اسلامی به اکبر هاشمی رفسنجانی و هاشمی رفسنجانی به یک غضنفر دیگر که در درون او لانه داشت سنجاق شده‌اند. اگر آن غضنفر نبود، ام‌روز خامنه‌ای هم غضنفر اعظم جمهوری اسلامی ایران نبود. او بود که همه چیز را برای به قدرت رسیدن علی خامنه‌ای و تبدیل نظام به یک نظام یک‌نفره تدراک دید.

برای گذار دمکراتیک در هر دو طرف دعوا، نیازمند نوعی "غضنفرشناسی" عمیق هستیم. غضنفرها همان دوستان نادان ایران هستند که کار را برای توسعه، سازش، کاهش هزینه‌ها و گذار د‌ش‌وارتر می‌کنند. غضنفرها در یک طرف، گاهی چنان فرایند ایستاده‌گی در برابر بی‌داد جمهوری اسلامی ایران و غضنفر اعظم را آبکی و بی‌معنا می‌کنند، که هیچ ایستاده و معنایی از ایستاده‌گی نمی‌ماند و در طرف دیگر گاهی چنان ایستاده‌گی را به بی‌راه می‌کشند، که ایستاده‌گی به خودکشی و خودزنی همانند می‌شود. آشکار است که هیچ معیار پیشینی و سفت و سختی برای ایستاده‌گی و کم‌وکیف آن وجود ندارد. اما همه‌ی نکته همین است؛ گذار دمکراتیک هم راه و هم هدف ماست. یعنی باید راه‌ها‌ی ایستاده‌گی مناسب و کارآمد را در هر لحظه و هر رخ‌دادی بافرزانه‌گی دمکراتیک خود بیافرینم و بازبینی کنیم. باید به یک گفت‌وگو‌ی ملی و پی‌آمدها‌ی آن در جریان گذار تن دهیم. قدرت ملی و قانون ملی برآمد چنان گفت‌وگویی است. قدرت ملی و قانون ملی همان نهادینه شدن تعادلات دمکراتیک است.

یک انقلاب و این همه غضنفر
یک انقلاب و این همه غضنفر! آدم گاهی خوش‌خیالی می‌کند که پس از چهل و سه سال و این همه هزینه، بلا، کربلا و "گل‌به‌خودی" دیگر هیچ غضنفری از اقبال مردم و هم‌راهی و هم‌سویی لایه‌هایی از ملت بهره نخواهد برد؛ و همه چیز آماده است که گذاری دمکراتیک رقم بخورد؛ چرخه‌ی ناکارآمد پیوندها‌ی زهرآگین شکسته شود و قربانی‌ها‌ی زندان بزرگ ایران در بالابردن دیوارها‌ی زندان آینده هم‌راهی نداشته باشند! اما زهی خیال باطل. هر نسل غضنفرها و غضنفرگری‌ها‌ی خوداش را دارد؛ و بردن بازی‌ی توسعه چندان آسان نیست.

در قابی که یکی از مخالفان جمهوری اسلامی ایران را در خود جا داده است، در کنار نقل قولی از او که خواهان حمله‌ی ناتو به ایران است، کسی پرسیده است: واقعن در توصیف این آدم چه باید نوشت؟ پاسخ من بسیار ساده است. او یک غضنفر است؛ وی هرچند مدعی است ایران و مردمان آن را دوست دارد؛ اما در عمل می‌گوید: منافع مردم را به‌تر از خود مردم درک می‌کند! و این یک نشانه‌ی هشدار است. او هر کس را همانند خود نیست، دشمن و هم‌کار جمهوری اسلامی می‌خواند (یک نشانه‌ی دیگر)، و از آن‌جا که درک مناسبی از منافع ملی ندارد، به آسانی و با هیچ حساب‌وکتابی با برخی از دشمنان یا رقبا‌ی ایران نشست و برخاست می‌کند (یک نشانه‌ی دیگر). او یک غضنفر است و همه‌ی نشانه‌گان آن را دارد؛ و به ایران و مردمان آن گل و آسیب می‌زند؛ و خواهد زد. گیریم شما با او و داوری او هم‌راه و هم‌سو هستید، و شما هم خواهان حمله‌ی ناتو به ایران هستید؛ اصلن گیریم این داوری درست است و حمله‌ی ناتو به ایران می‌تواند به گذار دمکراتیک کمک کند، چه کسی به شما یا آن غضنفر حق داده است که از طرف مردم حرف بزند و خود را به جا‌ی مردم بگذارد. هسته‌ی سخت غضنفرها همین خودحق‌پنداری و خودملت‌بینی است. این "خودمحوری" ادامه کودکی و همان غضنفرگری است. ‎

در این قاب هرکس دیگری هم ممکن است بنشیند؛ هر چه باشد همه ما گاهی تجربه‌ی غضنفر بودن داشته‌ایم. یعنی هییچ کس از ظن و گمان ایمن نیست! اصلن دانش برآمد همین گمان‌ها و حدس‌ها است؛ و اصلن عجیب نیست اگر ما هم گاهی به خودمان گل زده باشیم. تفاوتی اگر هست در نبود ساختار و تاریخی است که بتواند بر این حدس‌ها و گمان‌ها‌ی تکراری و پرهزینه افسار بزند! اما غضنفر ملی شدن کار آسانی نیست و هر کس به آسانی به آن مرحله و موقعیت نمی‌رسد. غضنفر ملی شدن از هم‌دستی و هم‌پوشانی گسترده‌ی مردم و غضنفرها حکایت می‌کند. مردمی که تاریخ ندارند و نمی‌خوانند، و غضنفرهایی که تاریخ را نمی‌فهمند! وقتی غضنفریت اندمیک و بومی است، آن‌گاه خطر برخاستن غضنفرها‌ی ملی بسیار است.

غضنفرها شوربختانه در هر دو طرف پیوستار اپوزیسیون و‌ حتا در میان مردم عادی هم دیده می‌شوند. غضنفرها‌ی آن سر طیف هم بی‌کار نیستند؛ آن‌ها با استدلال‌ها‌ی آبکی می‌خواهند خیابان‌ها را خالی و خلوت کنند. غضنفرها‌ی رادیکال و محافطه‌کار ادامه‌ی یک‌دیگر هستند و به هم ‌نان غرض می‌دهند. آن کس از حمله‌ی ناتو (۱۰) یا موشک نقطه زن (۱۱) برای در هم کوبیدن بیت علی خامنه‌ای، پادگان‌ها و تاسیسات سپاه و همه‌ی تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌کند، به غضنفرها‌ی سر دیگر طیف کمک می‌کند تا آن‌ها بتوانند مواد خام لازم برای استدلال‌ها‌ی آبکی خود و خالی کردن میدان سیاست از ایستاده‌گی در برابر بی‌داد جمهوری اسلامی را فراهم بیاورند. هر گروه هم غضنفر، حامی و هوادار خود را دارد و می‌تواند چنان هم‌همه و توهم ایجاد کند، که برای کسانی که در حباب خوابیده‌اند تولید دش‌واره و دایلما کند!

غضنفرها‌ی ملی
از رسانه‌ها‌ی غربی گذشته (که گرفتار نزدیک‌بینی و ماشین‌ها‌ی جست‌وجوگر لوگاریتمی و دیجیتالی هستند و‌ هرزگاهی حتا خودشان را گرفتار دیوانه‌هایی همانند ترامپ می‌کنند)، هیچ کس در برآمدن این غضنفرها‌ی ملی بیش‌تر از غضنفر اعظم ایران و نادانی‌ها‌ی انبوه او دخالت ندارد. او است که این غضنفرها را همانند احمدی‌نژاد به مردم (حتا در میان اپوزیسیون) تحمیل می‌کند. علی خامنه‌ای و دم و دستگاه او گاهی با برکشیدن این غضنفرها و گاهی با سرکوب آن‌ها می‌خواهد از خود محافظت کند، اما غالبن کار خراب می‌شود و غضنفرها هم به او، هم به خودشان و هم به ملت گل می‌زنند.

محمود احمدی نژاد بی‌هیچ تردیددی یک غضنفر ملی بود. او همه‌ی نشانه‌گان غضنفریت را یک‌جا دارد. او برآمد، کارگزار و از برکشیده‌گان رانتی جمهوری اسلامی بود، اما به آسانی هم به مردم و هم به خود و هم حتا به جمهوری اسلامی گل زد؛ و هنوز می‌زند! اما در میان اپوزسیون هم احمدی نژاد کم نیست. اصلن غضنفرها هر جا که باشند همانند محمود احمدی‌نژاد هستند! و با هم‌کاری مردم و غضنفر اعظم ایران آفریده می‌شوند. نادانی‌ها و سیستم گزینش علی خامنه‌ای است که به بالا آمدن و بزرگ شدن این احمدی‌نژادها‌ی کمک می‌کند. احمد نژادها اهمیت ندارد در کدام طرف دعواها‌ی ملی باشند، همیشه کسانی پیدا می‌شوند که گرفتار قلاب او می‌شوند و به جمع سیاهی‌لشگر و عنوان "همیشه در صحنه" آراسته می‌گردند.

نقد غضنفرها هرچند برای بسیاری خوش‌آیند به نظر نمی‌رسد، اما برای خوش‌آیند ایران آینده بسیار ضروری است. در شرایط موجود نقد غضنفرهایی که در میان منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی قرار دارند، حتا گاهی ممکن است به سود علی خامنه‌ای تمام شود؛ با این همه، چه باک، نقد غصنفرها چه در داخل و چه در خارج اهمیت دارد؛ و می‌تواند امید به گذار دمکراتیک را پرزورتر و در نتیجه حضور طبقه‌ی متوسط را در خیابان‌ها و در کنار جنبش زن، زنده‌گی، آزادی گسترده‌تر کند.

نشانه‌گان غضنفرگری
در جهان‌ها‌ی جدید غضنفرها‌ی ملی غالبن و قالبن از میان سلبریتی‌ها‌ی رسانه‌ای (و رانتی رسانه‌ای) برمی‌خیزند. غضنفر شدن کار چندان شاقی نیست، اما تبدیل شدن به کسی همانند شعبان جعفری به مقدار متنابهی شانس و رخ‌دادها‌ی بسیار دیگر هم بسته‌گی دارد. همین احمدی‌نژاد یا احمدی‌نژادها‌ی اپوزیسیون، بدون رانت و چهره شدن در رسانه‌ها گوناگون هیچ کدام به طور شخصی در جای‌گاه این همه توجه و در نتیجه امکان و آسیب نبودند. روح‌الله خمینی هم به نوعی احمدی‌نژاد بود و همه‌ی بلاها و کربلاها در ایران ام‌روز در جایی به او و نادانی‌ها‌ی انبوه او می‌رسد. ممکن است در همانند‌ی با علی خامنه‌ای کم بیاورد، و برخی به همین دلیل بخواهند او را روی چشم بگذارند؛ اما او هرچه بود یک غضنفر ملی بود. کاری که با سرمایه‌ها‌ی گزاف ملی و دینی ایرانیان کرد بی‌مانند بود.

روح الله خمینی به آسانی به این مقام شامخ نرسید. تاریخ گسست در ایران، محمدرضا شاه و مردم ایران در ادامه‌ی آن گسست، انحطاط، توسعه‌نایافته‌گی، استبداد و جباریت در غضنفر شدن خمینی نقش داشتند. به زبان دیگر غضنفرها کوتوله‌هایی هستند همانند احمدی‌نژاد. آن‌ها تنها در رویاها، امیدها و توهم‌ها‌ی ما بزرگ به نظر می‌رسند؛ و روی شانه‌ها‌ی ما بزرگ می‌شوند.

غصنفرها‌ی برجسته‌ی در میان اپوزسیون هم کم نیستند. آن‌ها غالبن و قالبن سیاست‌مدار نیستند و نبوده‌اند و به همین دلیل هم ممکن است مورد اقبال اجتماعی قرار بگیرند. این هم صورتی از توسعه‌نایافته‌گی است که باید در جایی به آن پرداخت؛ چه، سیاست (هرچند در باور ما پلشت) تنها به وسیله‌ی سیاست‌مدارها و ابزارها و سازوکارها‌ی سیاسی قابل اصلاح است. هر انگاره‌ای که بخواهد سیاست را با وارد کردن سازوکارها‌ی دیگر (از جمله سازوکارها‌ی دینی، اخلاقی، علمی و...) و نیز بازی‌گران دیگر پهنه‌ها (ازجمله دین، دانشگاه، نیروها‌ی نظامی، خبرنگاران، سلبریتی‌ها و...) اصلاح کند و پیش ببرد، عمیقن غیرسیاسی، پادسیاسی و حتا غضنفرگری است و در پایان به آفرینش یک غضنفر تازه می‌انجامد.

غضنفرها همین‌گونه خلق می‌شوند. آن‌ها مانسترهایی هستند که ما آفریده‌ایم. آن‌ها از پهنه‌ی دین، دانش‌گاه، ورزش، زورخانه، روزنامه و رسانه و غالبن با هم کاری نادانسته و ناخواسته‌ی غضنفرها‌ی پیشین در پهنه‌ی سیاست (حتا گاهی به طور مشکوک) بالا می‌آیند و به مردم و پسند آن‌ها تحمیل می‌شوند. طبیعی است در جایی که نهادها‌ی مدنی سنتی به ضرب نادانی غضنفرها فروافتاده‌اند، و نهادها‌ی مدنی جدید هم به لطف غضنفرها در نطفه خفه می‌شوند، جایی برای پسندها‌ی بالاتر و والاتر ملی در پهنه‌ی سیاسی نمی‌ماند! در این نکبت‌کده است که پیوسته‌گی اجتماعی هم‌واره پاره می‌شود و با آمدن و رفتن غضنفرها‌ی گوناگون مردم خطاها‌ی خود را تکرار می‌کنند! و چرخه‌ی خشونت و تسلیم دوباره می‌شود. ملتی که قهرمانان خود را از و در رسانه‌ها انتخاب می‌کنند، جز انتخاب غضنفر چه می‌توانند بکنند؟

اگر غضنفرها‌ی دی‌روز و هواداران آن‌ها را با غضنفرها‌ی ام‌روز و هوادران آن‌ها دسته‌بندی کنیم با نمادها و نشانه‌ها‌ی همانند بسیاری روبه رو خواهیم بود؛ از اتفاق از آن‌جا که هنوز بسیاری غضنفرها‌ی ام‌روز را نمی‌شناسند و از امکانان کشف آن‌ها بی‌بهره هستند، باید به غضنفرها‌ی دی‌روز نگاه کنیم، تا امکانی برای کشف غضنفرها ام‌روز پیدا شود. به زبان دیگر برای آن که غضنفرها‌ی ام‌روز و آینده را بشناسیم و از آسیب آن‌ها تا حدی در امان بمانیم، باید پسند مردم را بررسی کنیم. مردم در انحطاط، توسعه‌نایافته‌گی، استبداد و ناپیوسته‌گی تاریخی که هنوز امکان سبز شدن نهادها‌ی مدنی میانه و میانجی را ندارند، چه کسانی را می‌پسندند؟

غضنفرها‌ی پیشین غالبن و قالبن تندخو، جنگ‌جو، همه‌فن حریف، سازش‌ناپذیر، در پهنه‌ی سیاسی بی‌شناسنامه، رویاباف، متوهم، دایی‌جان ناپلیون، هیستریک، بی‌سواد، خود‌حق‌پندار، خودملت‌پندار، پوپلیست و دموگاگ بوده‌اند. آن‌ها گوناگونی ملت و پرگونه‌گی اجتماعات و خواست‌ها‌ی ملی را نمی‌شناسند و از انگاره‌ها‌ی انسجام آفرین ملی بی‌بهره‌اند. آن‌ها مخالف هر کس هستند که همانند آن‌ها نیست؛ و همانند آن‌ها فکر نمی‌کند. آن‌ها هیچ‌گاه با مخالفان و‌ منتقدان خود وارد گفت‌وگوها‌ی نوشتاری دقیق یا سازش‌ها‌ی ملی مشخص نمی‌شوند؛ زیرا نه پهلوان این پهنه‌ها هستند و نه مشتری‌ها‌ی آن‌ها در آن جا حضور دارند! آن‌ها روضه‌خوان و در به‌ترین حالت سخن‌ران هستند! و در میدان‌ها‌ی بی‌حریف هم‌آورد می‌طلبند! و ترجیح می‌دهند با پهلوان‌ها‌ی پنبه‌ای دست‌وپنجه نرم کنند. هیچ حرف تازه‌ای هم برای گفتن ندارند، اما بسیار پرادعا، پرادا و پر سروصدا هستند.

با این همه غضنفرشناسی دش‌وارتر از این حرف‌ها است. هرچند در اجتماعات توسعه‌نایافته که لبریز از پیوندهای زهرآگین است، خشم و خشونت فراوان تر است؛ اما خشم، خشونت و ستیزه‌جویی که تصویر چیره‌ی این چهره‌ها می‌باشد، امری زیستمانی است و همه جا دیده می‌شود. تنها مدنیت است که می‌تواند بر آن چیره شود؛ و مدنیت امری فرادینی و حتا فراعلمی است. مدنیت برآمد صلح و دوستی و درک ضرورت آمیزش اجتماعی مسالمت‌آمیز است. مدنیت تاریخ سازش، صلح و اصلاحات است؛ مدنیت تاریخ سیاسی است؛ و به همین دلیل غضنفرها با سازش، صلح و اصلاح و سیاست و تاریخ آن بی‌گانه‌اند. اصلن غضنفرگری نوعی بی‌گانه‌گی با تاریخ و بی‌تاریخی است. همین بی‌گانه‌گی با تاریخ و بی‌تاریخی است که به آن‌ها جسارت تکرار تاریخ و امکان فره‌مندی سیاسی می‌دهد! غضنفرها در معنای دقیق کلمه سربازان تاریکی سنت هستند؛ آن‌ها با همه‌ی اداها و ادعاهایی که دارند بسیار سنتی‌اند و در پایان، کاری و باری بیش از باززایی سنت و پلشتی‌ها‌ی آن در شکلی تازه نخواهند داشت.

غضنفرها در هر جمع و جامعه‌ای یافت می‌شوند، با این تفاوت که غضنفرها‌ی دی‌روز را جمعیتی بزرگ می‌شناسد و غضنفرها‌ی ام‌روز و فردا را جمعیت‌ها‌ی بزرگی نمی‌شناسند. به قول احمد شاملو تنها روشن‌فکران هستند که می‌توانند و باید با شاخک‌ها‌ی حسی بلند خود از جامعه و زیرپوست شهر خبر بگیرند و از آینده خبر بدهند. این همه البته کار آسانی نیست؛ خرمگس بودن به تعبیری که در مورد سقراط به کار رفته است، کاری نیست که حتا از عهده‌ی هر روشن‌فکری برآید.

اگر این‌بار هم که به لطف جنبش زن، زنده‌گی، آزادی در آستانه‌ی یک بهار آزادی دیگر ایستاده‌ایم، به آوردن نیروها‌ی غیرسایسی به پهنه‌ی سیاسی خطر کنیم، هیچ اتفاق تازه‌ای رقم نخواهد خورد؛ و تنها یک غضنفر ملی می‌رود و یک غضنفر ملی دیگر به جا‌ی او خواهد نشست. اگر نهادها سیاسی و سیاست‌مدارها‌ی موجود را نمی‌پسندید باید نهادها و بازی‌گران سیاسی تازه بیافرینید و به میدان بیاورید؛ بازی‌کنان دیگر پهنه‌ها حتا اگر در میدان کار خود خبره باشند، در پهنه سیاست چیزی بیش از یک غضنفر نخواهند بود. اصلن چرا باید گمان کرد که با سازوکارها کهنه و انگاره‌ها‌ی تکراری نتیجه و برآمد کار غیرتکراری و تازه خواهد شد. کسانی که برخی از این غضنفرها را دوست دارند و سبک رفتار و‌ گفتار آن‌ها را در مبارزه با جمهوری اسلامی ایران می‌پسندند، برای آن که جمهوری وحشت اسلامی در شکلی تازه دوباره ‌و تکرار نشود، باید ترمز آن‌ها را بکشند.

غضنفرها هسته‌ی سخت "سیاست زهرآگین" هستند
در پهنه‌ی سیاست هر کجا که ایستاده باشیم غضنفرشناسی بخشی از مبارزه است؛ و از اتفاق بخش دش‌وار آن است. اگر در شناخت غضنفرها‌ی درون خودمان و در میان خودمان ناکام باشیم، مجبوریم برای همیشه این دوال‌پاها را روی شانه‌ها‌ی خود بکشیم؛ و چرخه‌ی ناکارآمدی تسلیم و خشم را تکرار کنیم. چرخه‌ای که داستان راستان یک سیاست زهرآگین کلاسیک است؛ و با آزارگر و آزاردیده خودنمایی می‌کند. در این داستان تکراری و حالا خنده‌دار تنها بارها و شانه‌ها تغییر می‌کنند.

به کسانی که هوادار حمله‌ی نظامی به جمهوری اسلامی ایران هستند، نگاه کنید. تحلیل‌ها‌ی آبکی کسانی را که از حمله‌ی ناتو یا حمله با موشک‌ها‌ی نقطه زن به تهران دفاع می‌کنند بخوانید؛ به ادعاهایی که در پس‌وپشت تحریم‌ها خوابیده است دقیق شوید؛ به درخواست‌ها‌ی حذف تیم‌ها‌ی ورزشی ایرانی از پهنه‌ها‌ی جهانی و بین‌المللی توجه کنید؛ به برخوردها‌ی اخیر با تیم ملی فوتبال خیره شوید؛ همه چیز حکایت از میدان داری غضنفرها‌ی تازه است. شناخت این غضنفرها برای کسانی که قربانی پیوندها‌ی زهرآگین در اجتماعات ایرانی و سیاست‌ها‌ی زهرآگین در جمهوری اسلامی ایران هستند و دل‌شان برای رفتن این نکبت لک زده است، چندان ساده نیست. آن‌ها کلاه‌بردارنی هستند که کلاه این قربانی‌ها‌ی زخمی را برمی‌دارند. از ترس این شارلاتان‌ها است که لایه‌هایی از قربانیان به ماندن بدخیمی جمهوری اسلامی ایران یا محافظه‌کاران نو (اصلاح‌طلبانی که به محافظه‌کاری کشیده شده‌اند.) تن می‌دهند و خیابان‌ها را خالی می‌خواهند و می‌کنند.

این غضنفرها‌ی جدید چنان به امر سیاسی و سیاست و سیاست‌ورزی نادان هستند، که اگر میدان پیدا کنند ایران و مردمان آن را به توپ خواهند بست. نادیده گرفتن آن‌ها و این خطاها ممکن است همانند نادیده گرفتن برخی از کنش‌گران سیاسی نادان دوران انقلاب بهمن ۵۷ غیرقابل جبران باشد. این جماعت چترباز هستند؛ چتربازانی که هم بسیار آسان به این‌جا رسیده‌اند و هم به آسانی می‌توانند الگویی برای غضنفرشدن ملی در ایران باشند. (۱۲) این آدم‌ها ممکن است هوادار ملت ایران باشند، اما درکی از منافع ملی و ایرانیان و پرگونه‌گی انان ندارد. آن‌ها با شقه‌شقه کردن مردمان ایران کار خود را پیش می‌برند. باید این جماعت چترباز، احمدی‌نژاد، و غضنفر را به انصاف نقد و با هوشیاری از ماشین‌ها‌ی لوگاریتم و دیجیتال پیاده کرد. این غضنفرها که ام‌روز دش‌من هستند، فردا دشمن خواهند شد.

پانویس‌ها
۱- غضنفر را در فرهنگ کوچه گاهی خاله‌خرسه‌ هم گفته‌اند؛ اما خاله‌خرسه همان‌ غضنفر نیست؛ زیرا خاله‌خرسه هرچند رفتاراش از سر دوستی است؛ اما دوستی او از سر نادانی نیست! خاله‌خرسه منافع خوداش و کسی را که دوست دارد به درستی درک می‌کند؛ او در عمل و در دفاع از منافع زیاده‌روی می‌کند و گاهی آسیب نالازم هم به‌بار می‌آورد. در نتیجه تفکیکی که میان این دو برساخته‌ی زبانی هست، از ضرورتی حکایت می‌کند که برساختن غضنفر را توجیه می‌کند. در واقع خاله‌خرسه نوعی غضنفر است (هرچند پوشیده در بدپندارها‌ی جنسی) اما هر غضنفری خاله خرسه نیست.
۲- در سال ۱۳۸۲ در نوشته‌ای با سرنام "به کاهن دست نزنید! " نگاهی همانندیاب (تطبیقی) داشته‌ام به قانون اساسی مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی و این ادعا را در آن جا به زبانی دیگر آورده و داوریده‌ام.
کرمی، اکبر، به کاهن دست نزنید!، تارنما‌ی اخبار روز، ۲۲ آذر ۱۳۸۲.
۳- یعنی حتا اگر خلاقیت و جهشی در مجموعه‌ی اطلاعات ما رقم بخورد، همه چیز برآمد برآیند گذشته ما است. و حتمن دلیل (شوند) یا علتی (بناری) برای آن هست. آن‌چه آمده است، آشکارا برآمد نوعی جبرانگاری است. هرچند جبر در اجتماعاتی همانند ایران به جهت بدانی‌ها‌ی بسیار چندان هوادار ندارد، اما هم پذیرفتنی است و هم پیش‌گذاشتنی. ادامه‌ی این نگاه را می‌توانید در سرنام "فراسو‌ی اختیار" پی‌بگیرید.
کرمی، اکبر، فراسو‌ی اختیار، تارنما‌ی اخبار روز، ۱۲ خرداد ۱۳۸۳.
۴- نادانی و بددانی دمکراسی و مفاهیم هم‌بسته‌ی آن خود از بنارها و شوندهایی است که غضنفرها‌ی جدید را آفریده است و در نتیجه به قدرت رسیدن غضنفرها در دموکراسی‌ها هم یکی از خطرها‌ی بر سر راه است.
۵- کوهن، کارل، دمکراسی، ت. فریبرز مجیدی، ا. خوارزمی، ۱۳۷۳.
۶- باید هوشیار بود که پیوندها‌ی سیاسی زهرآگین هم محدود به پیوندها‌ی شخصی نیست و هم محدود به اجتماعات توسعه‌نایافته. در کشورها‌ی توسعه‌یافته هم خطر برخاستن راست افراطی و برآمدن کسانی همانند خمینی بسیار است. هرچند مجموعه‌ی مختصات آن‌ها، چنان با ما متفاوت است، که این پیوندها‌ی زهرآگین گاهی به‌کلی متفاوت به نظر می‌رسد. با این همه اگر کسانی همانند دانالد ترامپ را بتوانیم از تاثیر متغییرها‌ی آمریکا، ایران و زمانه جدا کنیم، برآمد کار شگفت‌انگیز و همانند خواهد بود. دموگاگ‌هایی که تنها صدای نخراشیده و نتراشیده‌‌ی بلندتری دارند و به همین دلیل با صدا‌ی لایه‌هایی از مردم هم‌سویی و هم‌پویی داشته و بلندتر و پربازتاب‌تر می‌شوند. اگر برد موتورها‌ی جست‌وجوگر دیجیتالی و لوگاریتم‌ها‌ی حاکم بر آن‌ها را هم به معادله بیفزایم، دش‌واری کامل می‌شود. کافی است غضنفری بر سر زبان‌ها و روی موتورها‌ی جست‌وجوگر سوار شود، دیگر پیاده کردن آن چندان آسان نیست!
۷- کرمی، اکبر، نظام، حفظ نظام و اهمیت آن در تاریخ معاصر ما، تارنما‌ی اخبار روز، ۲۲ دی‌ماه ۱۳۹۰.
۸- فایل صوتی منسوب به مقام اطلاعاتی: «غضنفرهای ما بیش از ام‌آی‌۶ تاثیر منفی دارند»، تارنما‌ی بی‌بی‌سی ۲۳ آبان ۱۴۰۱.
۹- علی خامنه‌ای درباره معترضان: بسیار حقیرتر از آن هستند که به نظام آسیب بزنند»، تارنما‌ی بی‌بی‌سی، ۲۸ آبان ۱۴۹۱.
۱۰- مسیح علی‌نژاد در حواشی کنفرانس هالیفیکس آشکارا از حمله ناتو به ایران دفاع و کسانی را که مخالف حمله‌ی ناتو هستند نقد و مسخره می‌کند.
بر کسانی که نوشته‌ها‌ی مرا دنبال کرده‌اند، پنهان نیست که من چندان نظر مناسبی در مورد خانم مسیح علی‌نژاد ندارم و‌ نداشته‌ام. با این همه ادعاها و رفتارها و مصاحبه‌ها‌ی مسیح علی‌نژاد را در کنفرانس هالیفیکس دنبال کردم تا ارزیابی دوباره‌ای از او داشته‌ باشم؛ هرچه باشد ما آدم هستیم و لبریز از هیجان. او به باور من یک غضنفر تمام‌عیار در میان مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی ایران است؛ یک هخا‌ی خوش‌شانس و خوش‌رنگ. ادعاها و ادها‌ی او در کنفرانس و حواشی آن بسیار خام و نسنجیده بود و مرا در داوری خود استوارتر کرد. وی پهنه‌ی سیاست را نمی‌شناسد و همین او را برای گذار دمکراتیک در ایران بسیار خطرناک می‌کند. به نمونه‌ها‌ی زیر نگاه کنید.
الف- خبرنگاری از افغانستان با اشاره به رخ‌دادها‌ی آن‌جا از علی‌نژاد می‌پرسد: با توجه به سرنوشت غم‌بار سیاسی در افغانستان در عمل چه برنامه‌ای دارید که ایران به آن‌جا نرسد؟ ب- خبرنگار دیگری می‌پرسد، گروهی از مردم ایران نگران اعتبار کسانی هستند که از سوی غرب کمک و پشتی‌بانی می‌شوند، شما نگران این مساله نیستید؟ پاسخ‌ها‌ی او همانند احمدی‌نژاد است و یکی از دیگری ویران‌گرتر و عوامانه‌تر! اما او همانند محمود از ایستادن در برابر دوربین‌ها آشکارا لذت می‌برد و در چرندبافی و حرافی کم نمی‌گذار‌د. او می‌گوید: «غربی‌ها باید به ارتشی‌ها‌ی ایران و‌ کارکنان صنعت نفت حقوق بدهند.» و در پاسخ به چه خواهد شد؟ می‌گوید: «اگر زندانیان سیاسی از اوین آزاد شوند، می‌توانند حکومت را اداره کنند.» هم‌چنان که خبرنگاری به اشتباه او را احمدی‌نژاد خوانده است! باید پذیرفت که او احمدی‌نژاد اپوزیسیون است؛ و‌ پاسخ‌ها‌ی او چیزی بیش از نشانه‌ها‌ی یک پوپلیست و دموگاگ را ندارد. برای جنبش زن، زنده‌گی، آزادی هم شده باید این احمدی‌نژاد را همانند آن احمدی‌نژاد از میان‌ اپوزیسیون بیرون گذاشت.
۱۱- محمدی، مجید، چرا مدافع حمله‌ی موشکی نقطه زن به بیت خامنه‌ای، پادگان‌ها و تاسیسات سپاه و همه‌ی تاسیسات اتمی هستم؟، تارنمای گویانیوز، ۲۵ نوامبر ۲۰۲۲.
۱۲- هزینه‌ی سلبریتی شدن در ایران گاهی تنها یک تصمیم ساده برای هم‌کاری با یک دولت یا رسانه‌ی خارجی است! به همین آسانی و با آسوده‌گی می‌توان یک غضنفر ملی شد. وقتی مردم غضنفرپسند هستند، چه انتخابی پرسودتر از این؛ هم نان دارد و هم نام.