درسیستم مردم سالاری اهرمهای قدرت، چه مثبت و چه از نوع «نحسش»، هر کدام جای خود را دارند و درچهارچوب از قبل تعیین شده ای اعمال قدرت میکنند. قوای سه گانه، رسانه های عمومی، سندیکاها، احزاب، گروههای مدنی، خیابان( و نه مردم) وگروههای پول و قدرت این حلقه ها را تشکیل میدهند.
به دلایلی گاهی ممکن است یکی از این حلقه ها از بستر خود خارج شود و جای بیشتری بگیرد و یاامکان تصمیم گیری عمومی را به بخود انحصار دهد. دراین مرحله بحرانی، هر چقدر ساختمان دموکراسی قویتر باشد شدت و زمان این بحران کمتراست و برعکس.
وقتی که دولت ( قوه مجریه) کار تصمیم گیری پارلمان ( قوه مقننه) را خودش انجام میدهد، یعنی هم تصمیم میگیرد وهم اجرا میکند، معنیش اینست که در جایی تعرض شده است. این مورد مدت دو سال در بلژیک زمان بیماری همه گیر کووید اتفاق افتاد. دولت (قوه مجریه) که به خاطر موقعیت حساس اختیارات اضطراری به اوداده شده بود، به جای شش ماه، دو سال از این اختیارات بدون مجوز پارلمان استفاده کرد. چرخ دنده های سیستم به کار انداخته شدند و به این بحران پایان دادند.
وقتی دیگر ودر اجتماعی دیگر یعنی در فرانسه؛ شهروندان به کوچه و بازار می ریزند و به گرانی سوخت و زندگی معترضند. این اعتراضات تحمل میشود تا هنگامی که همین اهرم قدرت، یعنی خیابان، تصمیم گیری مشترک را زیر سوال میبرد و تصور اینکه هر چه خیابان گفت آن باید باشد شدت میگیرد. آنوقت است که اعتراضات را به هر روشی حتی خشونت به پایان میکشانند.
نکته ی بسیار مهم توجه به واژه ی «مردم» و تمایز آن با «خیابان» است. وقتی میگوییم اراده ی مردمی، در دمو کراسی یعنی شرکت سازمان یافته ی مردم در ارگانهای رسمی و غیر رسمی و تبلور حضورشان درتصمیم گیریها جمعی. اما ماهیت خیابان چیز دیگریست. یعنی حضور فیزیکی ساکنان یک اجتماع بدون در نظر گرفتن مکانیسمهای این سیستم.
مثال بارزاین تفاوت کارکرد سندیکاها است. برخاسته از اراده شهروندان در چهار چوب تعیین شده ای فعالیت دارند ولی اعتصابات و تظاهرات آنها به این معنی ست که بسیار چرخ دنده هایی که باید جواب گوی آنها باشند متوقف شده و یا کارآیی نداشته اند. آنوقت است که مردم تبدیل به خیابان میشود. حق به بیرون ریختن و تظاهرات دموکراتیک است اما در این مورد استفاده از آن به منزله ی زنگ خطر و وضعیت بحرانی ست و نا کارآیی چرخ دنده ها.
تشریح کارکردهایی که باعث می شوند سندیکاها برای هر خواستی دست به تظاهرات و اعتصابات نزنند و وقتی که این کار را میکنند چه و چه ها بدرستی عمل نکرده اند خالی ازمنفعت نیست که خود می تواند موضوع سخنی دیگرباشد.
تمایز بین خیابان و مردم حائز اهمیت است. در سیستم مردم سالاری اینیکی جهت دهی شده و نقش اولیه را بازی میکند در حالیکه خیابان بیان کننده ی بحرانهای پنهان است. وقتی که خیابانها شلوغ می شوند یعنی اینکه یکسری چیزها در مکانهایی غایب بوده اند و یا بدرستی کار نکرده اند. خیابان یکی از حلقه های پرقدرت دموکراسیست چون برخوردار از خصیصه های منحصر به خود و غیر قابل کنترل است همچون پر زور بودن، خود جوش بودن، بسختی قالب پذیربودن، خشونت، سبک اندیشی. اگر«دمو»ی آتن باستان وچند نمونه از دموکراسیهای مستقیم اکنون را وارد این تعریف نکنیم که نباید هم بکنیم بدلایل ذکر شده، تصور اینکه هر چه خیابان گفت آن باید باشد نه تنها دموکراتیک نیست بلکه نشاندهنده ی ابتدایی بودن این گفتمان است. باور اکنون ما بر گرفته ازفرهنگ مارکسیست لنینیستی بخشی از ایران است که به گفتار های سیاسی نشت کرده است.
حلقه های قدرت نحسی هم در سیستم مردم سالاری وجود دارند که حضورشان یا پنهانیست و یا آشکار. کلوبها و تجمع ها ی کوچک قدرتمندان سیاسی و اقتصادی جزو این گروه ازحلقه هایی هستند که در اتاقهای مخملین میتوانند سرنوشت یک اجتماع را رقم بزنند. اهمیت این گروههای پول و قدرت به اندازه ای زیاد است که بخشهایی ازآنها به صورت حتی قانونی تحت عنوان تشکیلات اعمال نفوذ آزادانه در کنارارگانهای بزرگ ملی و چند ملیتی مثل اتحادیه اروپا کار میکنند.
چند کلمه در مورد دلیل استفاده صفت نحس. این حلقه ها برای منافع عمومی خطرناکند اما به جای قلع و قمع کردنشان به رسم بدویها سعی می شود که آنها را کنترل کنند و بند و بست بزنند. واما یک مثال کوتاه برای بیان علت خطر ناکی آنها.
در بسیاری از تمدنها احتکار ارزاق عمومی همیشه کاری ناشایسته و حتی حکم مرگ داشته است چون خدشه ای در وظیفه حکمرانان برای سیر کردن شکم مردم به وجود می آورده است. اما در دهه های اخیر و سلطه ی اقتصاد آزاد جهانی این وظیفه توسط دولتها فراموش و زد وبند قیمتی ارزاق عمومی آزاد شده است. ژانویه 2022 گندم به مبلغ 265 یوروهرتن معامله میشد و چند ماه بعد یعنی در ماه مه همین سال قیمت آن به 430 یورودربورس شیگاگو که یکی از مهمترین مراکز معاملات جهانی غله جات است رسید. درحالیکه تمام رسانه ها ی گروهی امکان یک قحطی جهانی را پیش بینی میکردند، بانکها و مراکز سرمایه گذاری، قبل از شروع جنگ روسیه و اکراین، آزادانه با قیمت اولین نیاز مردمی بازی کردند. آمریکا، به رسم دیرین خود، دست این پولبازان را باز نگه داشت ولی اتحادیه ی اروپا، کمی انسانی تر از همتایان یانکی خود، محدودیتهایی برای اینگونه معاملات بورسی اتخاذ کرد که نتیجه هم داد. بنابراین صفت نحس را که به کار بردم بدین دلیل بود. هر چند برآمده از مردم امااین حلقه ها به فکر صرف منافع خود هستند.
توجه داشته اید که درعنوان حلقه های این سیستم حمکرانی قوای نظامی و ارتش آورده نشده است. ایندو وقتی که نقش اهرم قدرت را بخود میگیرند جزو آفتهای دموکراسی هستند که خود موضوع سخن دیگریست.
بر گرفته از گفتاری ویدیو ای با عنوان « ایران به زبان ساده» به نشانی زیر:
نکاتی دربارۀ تاریخ اجتماعیِ ایران، علی میرفطروس
