شیرکو بی‌که‌س این شعر را حدود ۲۰ سال پیش سروده است اما می‌شود از آن در مانیفیست جنبش «زن، زندگی، آزادی» بهره گرفت و به‌ یاری آن ریشه‌های این جنبش را مطالعه کرد. ولی بدون رعایتِ اصل چریتی می‌توان این سروده‌ی شیرکو بی‌کس را علیه این جنبش هم به‌کار گرفت و سخن او را حمل بر ستایش از جسم زن کرد، و بر او خُرده گرفت که چرا به‌جای دانش و هنرِ زن بر جسمِ او تأکید کرده است. حتی از اشاره‌ی او به زیبایی زن می‌توان سویه‌های جنسی را برداشت و او را نقد کرد که چرا جنس و جنسیت و زیبایی زنان را پیش کشیده و انسان بودن آنان را فراموش کرده است. (من بخش‌های‌ دیگری از این سروده را در پانوشت ۱ می‌آورم تا معلوم شود که این برداشت از سروده‌ی شیرکو بی‌که‌س تا چه‌اندازه مغالطه‌آمیز و بی‌ربط است اما بدون رعایتِ اصل چریتی ممکن می‌شود)

نمونه‌های واقعی و بهتر از عدمِ رعایت اصل چاریتی را می‌شود در نوشته‌‌ای اخیر عبدالکریم سروش با تیتر «وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم»مطالعه کرد. مثلا سروش در جایی از این نوشته در پاسخ به منتقدانش می‌گوید:

«می‌دانم بعضی از فمینیست‌ها بدن زن را قدرت زن انگاشته‌اند، و بدن‌نمایی و بی‌پروایی جنسی را از جنس قدرت‌نمایی شمرده‌اند (empowerment) اما این افسونی شیطانی است که باطلی را به حق می‌آمیزد و نشانی بهشت را از مسیر جهنم می‌دهد. قدرت زن در هنر و دانش اوست نه در نمایش شرمگاه او.» (عبدالکریم سروش)

در این جا اصل چاریتی را رعایت نشده است و نه‌تنها بهترین فهم از سخن «بعضی از فمنیست‌ها» نیامده بلکه بدترین و ضعیف‌ترین برداشتِ ممکن رپاست شده است. عبدالکریم سروش در این عبارات بدن‌نمایی را به برهنگی، و سپس برهنگی را به نمایش شرم‌گاه تخفیف می‌دهد. گویی کسی که برهنه می‌شود هدفش فقط نمایش شرم‌گاه است! این همان مغالطه «تخصیص نابه‌جا»ست. در این نوع مغالطه، یک امر یا قاعده کلی به یک حالت خاص و استثنایی محدود می‌شود تا به‌استناد به همان حالت خاص مردود اعلام شود. مثلا کسی که می‌گوید «فرزندتان را به مدرسه نفرستید چون ممکن است هنگام عبور از خیابان فرزندتان تصادف کند» از مغالطه تخصیص استفاده کرده چون تمام موضوع مدرسه رفتن و تحصیل و عبور و مرور و قوانین راهنمایی رانندگی را به یک تصادف خیابانی تخصیص و تخفیف می‌دهد. کسی هم که می‌گوید «فرزند دخترتان را به مدرسه نفرستید، یا زن‌ها نباید در بیرون خانه کار کنند چون در معرض نگاه نامحرم و خطر تعرض قرار می‌گیرند» باز هم از همین مغالطه بهره گرفته است.

خلاصه‌کردن تنانگی به برهنگی، و تخصیص برهنگی و بدن‌نمایی به یک نوع خاص از برهنه شدن و برهنگی جنسی، و در آن میان هم فقط شرم‌‌گاه را دیدن همان مغالطه تخصیص است و علتش را می‌توان ناشی آموزه‌ها و آموزش‌هاو برداشت‌های سنتی و فقهی و «مرد» بودن گوینده دانست؛ علتی که در میان قشر جوان امروز ایران هم نسبتا برافتاده است و به‌همین خاطر حساسیت جنسی و جنسیتی کمتری به نسبت نسل‌های پیس از خود دارند و با این پدیده‌ها عادی‌تر برخورد می‌کنند.

کشتی‌گرفتن سروش با ضعیف‌ترین روایت از برهنگی مصداق «مغالطه‌ی پهلوان پنبه» هم به‌شمار می‌رود. عبدالکریم سروش با منطق به‌خوبی آشناست و بارها گفته که این بلا را خیلی‌ها بر سر «آزادی» هم آورده‌اند، یعنی آزادی را به مثابه «اباحه» معرفی کرده‌اند تا منکرش بشمارند و به ستیز آن بروند. بلی اگر آزادی را هم تخصیص دهیم و فقط همان وضعیتی را از آزادی تصور کنیم که حریم دیگری را زیر پا می‌گذارد، می‌شود آن را هم «افسونی شیطانی» نامید. حتی «اختیار» آدمی را می‌شود افسونی شیطانی خواند از او گرفت.(با همین مغالطه تخصیص است که مخالفان سروش تمام کارنامه فکری و روشنفکری او را به حضور در ستاد انقلاب فرهنگی فرو می‌کاهند تا بزنندش).

سروش از کسی نام‌ نمی‌برد و مرجعِ سخن ناپیداست اما خلاصه این است که هیچ‌ آدم عاقلی مدعی نشده که «قدرت زن در شرمگاه اوست» بلکه عدولِ سروش از اصل چاریتی و افتادن به دام مغالطات تخصیص و پهلوان پنبه است که این گزاره را بر قلم او جاری ساخته که «قدرت زن در هنر و دانش اوست نه در نمایش شرمگاه او»

این رویکرد تقریبا در سراسر نوشته‌ی عبدالکریم سروش درباره منتقدانش در جنبش «زن، زندگی، آزادی» به‌چشم می‌خورد و بارها تکرار شده. در این‌جا نمی‌شود به همه‌ی‌ نمونه‌ها پرداخت اما مثلا این عبارت را هم ببینید که از قضا در «منطقی‌ترین» بخش آمده:

«دیگرجا می‌گویند زن مالک بدن خویش است و حقّ هر‌گونه تصرّفی در آن را دارد و نمی‌اندیشند که این حق مالکیت، همچون حقوق دیگرست و محدود به حدودی است. هیچ‌کس حق ندارد به دلیل مالکیت بر بدن خویش، خود را به فروش برساند و بَرده دیگری شود و یا چشم خود را درآورد، یا تن به ذلّت بدهد»(عبدالکریم سروش)

در این‌جا هم معلوم نیست سروش به چه کسی یا کسانی پاسخ می‌دهد! چون هیچ فرد عاقلی نگفته و نمی‌گوید که حق مالکیتِ بر خویش منجر به مجاز شدن بردگی و برده‌داری و صدمه به خویش و تن‌به‌ذلت دادن است. اما سروش ترجیح داده بدونِ ذکر مرجع با این روایتِ ضعیف کشتی بگیرد و خاکش کند! (مغالطه پهلوان‌پنبه و عدم رعایت اصل چاریتی)

و یا در جایی دیگر از همین نوشته عبدالکریم سروش می‌گوید:

«بدترین خیانت، آلودن نهضت پاکیزه «زن، زندگی، آزادی» به لوث تردامنی است و پیام غلط دادن به دختران و زنان میهن که گویا نهضتی می‌آید که به ‌نام تن‌مالکی و زنانگی و تنانگی ، شرم و حیا و خانواده و اخلاق را از میان برمی‌دارد، و برّان‌ترین تیغ را در دست حکّام مستبد ایران می‌گذارد تا با آن بستیزند.»(عبدالکریم سروش)

معلوم نیست چه‌ آدم عاقلی گفته (و یا می‌گوید) که «زن، زندگی، آزادی» برای برداشتن شرم و حیا و خانواده و اخلاق آمده است که سروش را واداشته چنین بنویسد؟ بلی! اگر اصل چاریتی را رعایت نکنیم و حداقلی از عقل و شعور برای «دیگری» قائل نشویم، می‌توانیم سخنان دیگران را چنین دریابیم و یا از آن چنین برداشتی به‌دست بدهیم و به‌نقد سخنی بنشینیم که گوینده‌ی آن معلوم نیست و بر نقدش فایده‌ای نمی‌نشیند و عقلانیتِ فضای تحلیلی پیرامون موضوع به سخن فحاشان و بدخواهان و سیاسی‌نویسان تخفیف داد.(پانوشت ۲)

بایستی در پایان یادآوری کنم که رعایتِ اصل چریتی در شرایطی که موضوع نظریه با شبکه‌ی باور صاحب نظریه و یا ناقدان گره خورده و پای متن‌ها و اشخاص مقدس و روایات تاریخی در میان است، دشوار و شاید گاه دست‌نیافتنی است؛ وضعیتی که هیچ متفکری را هم بی نمی‌گذارد.

*پانوشت ۱: بخش‌هایی از این سروده شیرکو بی‌که‌س:

پنجره کور است و خانه کور است و کوچه و خیابان کور است
بدون سهمِ زن
قانون سبدی خالی است
بدون دست زن
ترازوی دادگاه کج است و خالی
بدونِ رأی زن
دموکراسی سالنی پرهیاهو و خالی است
بدونِ حضور زنان
«آزادی» ابری است بدون باران
و «زندگی» درختی خشکیده است
بدون رقص و جسم و سیمای زیبای «زن» (شیرکو بی‌که‌س / ترجمه آزاد خودم)

*پانوشت ۲: چند جا دیده‌ام که عطالله مهاجرانی هم چنین برداشت‌هایی از «برهنگی» و «زن زندگی آزادی» به‌دست می‌دهد و سخن دیگران را چنین می‌فهمد. من او را در این نوشته نقد نکردم و نمونه‌هایش را نیاوردم چون رویکرد او را به این سخنان سیاسی می‌دانم و گمان می‌کنم او اهداف دیگری در ذهن دارد و موضوع دیگری را می‌پرورد که ارتباطی با بحث‌های منطقی و فکری ندارد. اصولا رویکرد منطقی به سخنان سال‌های اخیر مهاجرانی رویکردی «پرت» و بی‌جاست. مهاجرانی را باید با «منطقِ غیرصوری» و مشخصا منطقِ شبکه‌های اجتماعی خواند و فهمید. او اولین و تنها قربانی توییتر فارسی نیست. امیدوارم در ادامه‌ی سلسله نوشتارهای تفکر انتقادی و زمانی که به منطقِ غیرصوری پرداختم بتوانم به این موضوع بهتر و کامل‌تر بپردازم.