یازدهم- نابودی فلسطینی ها تنها راه حل: دولت اسرائیل راه حل دو کشوری که شامل تشکیل دولت مستقل فلسطینی در کنار دولت اسرائیل می شود را قبول ندارد. اساسنامه حزب لیکود اسرائیل، حزب بنجامین نتانیاهو، تاسیس کشور مستقل فلسطین را رد می‌کند. دولت اسرائیل راه حل تک دولتی به معنای ادغام کرانه باختری و غزه در اسرائیل و برخورداری کلیه فلسطینی ها از حق شهروندی- بدون آپارتاید - را هم قبول ندارد. چون می گوید رشد جمعیت فلسطینی ها بالاست و طی چند نسل از اسرائیلی ها پیش خواهند افتاد. اسرائیل تنها راه حلی که در برابر فلسطینی ها قرار داده، مرگ تدریجی و فراموشی آرمان تشکیل دولت مستقل فلسطینی، اخراج فلسطینی ها از خانه ها و سرزمین هایشان و نسل کُشی است. ریشه مشکلات این منطقه همین رویکرد است. این سیاستِ امتناع از پذیرش دو دولت یا یک دولت با حقوق شهروندی برابر به معنای ادامه ی محاصره،‌ نقض حقوق انسانی، مجازات جمعی یک ملت، جنگ های متعدد در آینده و محروم کردن همه مردم این منطقه از حق توسعه و در امنیت زیستن است. ریشه ی این جنگ ها به اشغال غیر قانونی سرزمین و امتناع از پذیرش حق مردم فلسطین به زیست دمکراتیک بر می گردد. تا وقتی این مساله حل نشود جنگ و منازعه اجتناب ناپذیر است.

ریشه این وضع هم به سیاست دولت های استعماری در این منطقه و بخصوص بریتانیا و مواضع آن در جنگ جهانی اول بر می گردد. اعلامیه بالفور در نوامبر ۱۹۱۷، نامه وزیر خارجه دولت استعماری بریتانیا است که بنا به ملاحظات سیاسی آن دولت در جنگ جهانی اول صادر شد. در آن نامه «وطن ملی» برای یهودیان به رسمیت شناخته شد اما اکثریت حدود ۹۰ درصدی جمعیت فلسطین فاقد چنین حقی قلمداد شدند. همین نامه توسط اولین رئیس دولت اسراییل در ۱۹۴۸ به عنوان سند مبنای حقِ تاسیسِ دولت، مورد استناد قرار گرفت. بنیاد همه مصیبت های بعدی در همین سیاست است که حق یهودیان را در تشکیل دولت و وطن به رسمیت می شناسد اما حق مردم فلسطین را به رسمیت نمی شناسد. دولت های غربی گهگاه از راه حل دو دولتی حرف می زنند اما در عمل همان سیاست استعماری را ادامه می دهند. لااقل تا امروز که چنین بوده است.

دوازدهم- چرخش جهانی: دولت های غربی پس از جنگ جهانی اول و به خصوص جنگ جهانی دوم نُرم هایی به عنوان قوانین جهانی به تصویب رساندند. اسرائیل تمامی آن نُرم ها و قوانین را نقض کرده و دولت های غربی هم پشتیبانی کامل از او کرده اند. مثلا وقتی از اسرائیلی ها و آمریکایی ها درباره هزاران بچه و زن و سالخورده که توسط بمبارانهای اسرائیل کشته شده اند سوال می شود، می گویند چاره ای وجود ندارد و این از ضروریات جنگ است. همان امری که توسط قوانین بین المللی جنایات جنگی، جنایت علیه بشریت، نقض حقوق بشر و غیره به شمار می رفت، اینک به ضرورت جنگ تبدیل شده است، منتهی وقتی اسرائیل مرتکب آن شود. همین اعمال در مورد تجاوز غیرقانونی روسیه به اوکراین جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت قلمداد می شد، اما در مورد غزه «تلفات جانبی تاسف بار» است! اگر فلسطینی ها مرتکب این اعمال شوند، جنایت، نسل کشی، تروریسم، وحشی گری، و همه عناوین کثیف دیگر است، نه تبعات تأسف بار جنگ در مناطقی که تراکم جمعیت غیر نظامی در آن زیاد است. این دنیای دبل استانداردِ لیبرال دموکراسی است که دیگر به هیچ ارزشی پایبند نیست. دوباره عصر مک کارتیسم برگشته و دولت های غربی اسرائیلیزه شده اند. جنگ در هر صورت با کُشته ی بسیار پایان خواهد یافت، اما قرن بیست و یکم که لااقل تاکنون نقض قوانین بین المللی، نرم های جهانی، حقوق جنگ و حقوق بشر را به سنت و رویه تبدیل کرد و قانون جنگل را جانشین آنها کرد، چه نام خواهد گرفت؟ تونی بلینکن در دیدار با محمود عباس از او خواسته است که شکایت از اسرائیل برای ارتکاب جنایات جنگی مربوط به جنگ ۲۰۱۴ غزه را پس بگیرد.

به رسانه های غربی، شبکه های اجتماعی غربی و دانشگاه های غربی بنگرید که با منتقدان اسرائیل چگونه برخورد کرده و می کنند. می گویند یا طرفدار اسرائیل هستی و یا طرفدار تروریسم، راه سومی وجود ندارد. از لیبرال دموکراسی ها چه باقی مانده است؟ غزه محصول دنیایی است که هیچ قانون و قاعده ای بر آن حاکم نیست. «لیبرال دموکراسی های واقعاً موجود»، نشان داده اند که خود و متحدانشان در روابط بین الملل تابع هیچ ارزشی نیستند.

سیزدهم- ضدیت با اشغالگری و استعمارگری: اسرائیل گفته است که هدفش نابودی حماس، اشغال مجدد غزه و به دست گیری امنیت غزه است. اگر فلسطینی ها مقاومت کنند، کشتار و نابودی بیشتری صورت خواهد گرفت. در بهترین حالت قصد اسرائیل تکرار داستان ۱۹۸۲ است که سازمان آزادیبخش فلسطین با ۲۰ هزار نیرو را از بیروت بیرون کرد و آواره جهان ساخت و نابودشان کرد. این بار اخراج فلسطینی ها به قطر، صحرای سینا یا الجزایر و یا کشورهای غربی مد نظر است. سناریوی دیگر اسرائیلی ها اداره غزه از سوی قطر یا مصر یا نهادهای بین المللی یا تشکیلات خودگردانِ بسیار فاسد و منفور محمود عباس است که عناصری در دستگاه های امنیتی اش با موساد و وزارت امنیت داخلی اسرائیل علیه مبارزان فلسطینی همکاری می کنند. اما نابودی حماس هم کار ساده ای نخواهد بود. اولاً: حماس یک ایده ی ضد اشغالگری و ضد استعماری است و این ایده نابود شدنی نیست. ثانیاً: حماس دستکم دارای ۵۰۰ کیلومتر تونل است و سلاح هایش نسبت به گذشته پیشرفت کرده اند. ثالثاً: اگرچه حماس در برابر جنگنده های بسیار مدرن اسرائیل ناتوان مطلق است، اما در جنگ شهری در یک جغرافیای بسیار کوچک با جمعیت بیش از ۲ میلیون نفر، می تواند مدتها بجنگد. رابعاً: نیروهایی که خود را در عراق، یمن، لبنان، سوریه و فلسطین «جبهه مقاومت» می نامند، در تعارض با آمریکا و اسرائیل وحدت منافع دارند و نوعی هماهنگی کلی بین خود ایجاد کرده اند. اسرائیل برای نابودی حماس باید چندین برابر کشته ها و زخمی های کنونی را کشته و زخمی سازد و در عین حال به نحو آخرالزمانی کل غزه را نابود کند. دستکم ۱۰ سال طول می کشد تا ویرانی های کنونی غزه به حالت قبل از بمباران های اسرائیل در آید.

چهاردهم- صنعت خشونت و ناامن سازی: متأسفانه در آمریکا و غرب یک صنعتِ خشونت و جنگ که دارای منافع بسیار است ساخته شده است. این صنعتِ تولید و بازتولیدِ خشونت و مدیریتِ خشونت می کند. کمپانی های اسلحه سازی و شرکتهای حوزه ی نظارت و رصد و «امنیت» از این صنعت بسیار سود برده و می برند.

نتانیاهو که دارای سه پرونده فساد است و در اسرائیل اکثریت بالایی اینک او را عامل حمله ۷ اکتبر حماس به شمار می آورند، برای نجات خود قصد دارد تا جنگ را گسترش دهد و پای آمریکا را هم به جنگ با ایران باز کند. اگر جنگ ادامه پیدا کند، ممکن است گسترش یابد و منطقه ای شود. اگر جنگ منطقه ای شود، تأثیر خود را بر اقتصاد جهانی، همه طرح های منطقه ای از جمله جاده ابریشم خواهد گذاشت. چین مهمترین کشوری است که از امنیتِ خاورمیانه سود می برد و آمریکا هم کشوری است که تا کنون نشان داده در عمل از ناامنی منطقه سود می برد. یکی از پیامدهای جنگ منطقه ای رکود و به هم ریختن اقتصادی بسیاری از کشورهای منطقه خواهد بود.

از سوی دیگر، به نظامیان بازگشته از جنگ های آمریکا در خاورمیانه بنگرید که بسیاری از آنها گرفتار بیمارهای روحی و روانی می شوند و برخی از آنها نیز با اسلحه دست به کشتارهای جمعی شهروندان عادی می زنند. در این فضا، وقتی فرد نمی تواند به آینده فکر کند، دولت ها و کمپانی های بزرگ چگونه می توانند روی سرمایه گذاری های بزرگ در منطقه متمرکز شوند. همه این مسائل ناشی از دولت اسرائیل است که با حمایت تمام عیار آمریکا زیر بار هیچ قانون و قاعده ای نمی رود. کُشته ها و زخمی های بسیار جنگ های خاورمیانه، و تظاهرات جهانی بسیار گسترده در جنگ عراق هم نشان داد که این عوامل تأثیر تعیین کننده ای در پایان بخشی به جنگ ندارند. تا وقتی که دولت آمریکا به این نتیجه برسد که جنگ های منطقه خاور میانه پروژه ای شکست خورده است. اکنون نیز تظاهرات و اعتراض جهانی علیه حملات اسرائیل به غزه و برای آتش بس صورت می گیرد، اما تاکنون نتیجه بخش نبوده است. مگر اینکه بسیار گسترده شود و آمریکا و اروپا و کانادا را مجبور به تغییر سیاست کند.

آمریکا و دیگر دولت های غربی می گویند آتش بس خوب و مفید نیست و اسرائیل باید به حملات خود ادامه دهد و همان کاری را با غزه صورت دهد که آمریکا در فلوچه و موصل انجام داد. نتیجه ی شیوه های جنگی آمریکا در فلوچه، زاده شدن داعش بود. اینک نیز اگر اسرائیل موفق به نابودی کامل گروه های فلسطینی در غزه شود، گروه های رادیکالتر از حماس و جهاد اسلامی ظهور خواهند کرد و هر از چند سالی، فاجعه ی غیر قابل انتظار دیگری رخ خواهد داد. مسئله فلسطین راه حل نظامی ندارد. اما اسرائیل زیر بار هیچ طرح صلحی که به تشکیل دولت فلسطینی یا رفع آپارتاید منجر شود، نمی رود.

متغیرهای دیگری را هم می توان و باید به این متغیر ها اضافه کرد تا فهم و تبیین فاجعه ی کنونی غزه امکان پذیر شود. وقتی فلسطینی ها فاقدِ آینده و درمانده ی مطلق شده اند، در این بافتار چه واکنش یا واکنش هایی نشان خواهند داد؟ وقتی گلوی کسی را گرفته اید و در حال خفه کردن او هستید، او در آن زیر دست و پایی می زند تا بلکه زنده بماند و رها شود. استفاده ی از مفهوم حقوقی «دفاع مشروع»[ii] اگر در این مورد کاربرد داشته باشد، بیش از اینکه شامل اسرائیلی ها شود، شامل فلسطینی ها می شود.

پانویس‌ها:

[۱] - آرای فیلسوفان و متکلمان و مورخان یهودی و مسیحی درباره این داستان و داستان‌هایی شبیه آن که در کتاب مقدس آمده قابل تأمل است.

کتاب مقدس مسیحیان دارای دو بخش «عهد عتیق» - کتاب‌های یهودیان- و «عهد جدید» - کتاب‌های مسیحیان- است. «عهد عتیق» نامیدن کتاب‌های یهودیان برگرفته از یکی از رساله‌های پولُس است. او می‌نویسد: «پس چون چنین امید داریم با کمال دلیری سخن می‌گوییم و نه همچون موسی که نقابی بر چهره خود کشید تا بنی اسرائیل تمام شدن این فانی[جلال] را نظر نکنند. بلکه ذهن ایشان غلیظ شد زیرا که تا امروز همان نقاب در خواندن عهد عتیق باقیست و کشف نشده است زیرا که فقط در مسیح باطل می‌گردد.» (کتاب مقدس، رساله دوم پولس رسول به قرنتیان، ۳:۱۲-۱۴). «عهد جدید» نامیدن کتاب‌های مسیحیان برگرفته‌ی از سخن عیسی در شام آخر است که می‌گوید: «همچنین بعد از شام پیاله را گرفت و گفت این پیاله عهد جدید است در خون من که بر شما ریخته می‌شود.» (کتاب مقدس، انجیل لوقا، ۲۲:۲۰). و همچنین سخن پولُس است که نوشت: «که او[خدا] ما را هم کفایت داد تا عهد جدید را خادم شویم نه حرف را بلکه روح را زیرا که حرف میکُشد لیکن روح زنده می‌کند.» (کتاب مقدس، رساله دوم به قرنتیان، ۶:۳).

اما یهودیان کتاب‌های خودشان را «تَنَخ» [TANAK] می‌نامند، نه «عهد عتیق». تَنَخ نام اختصاری سه بخش توراه (شریعت)، نِبیئیم (پیامبران) و کِتوبیم (مکتوبات) است. درباره داستان‌های این متون:

اولاً: کتاب مقدس، کتاب تاریخ نیست، بلکه از اسطوره‌ها و افسانه‌های تاریخی برای عبرت گیری‌های اخلاقی و هدایت استفاده کرده است. کارل یوزف کوشل این مدعا را درباره حضرت ابراهیم دارد. او می‌نویسد: «هر کسی که می‌خواهد ابراهیم را به شیوه صرفاً تاریخی "درک کند" هیچ چیزی را درباره‌ی او نخواهد فهمید...داستان‌های مربوط به ابراهیم داستان‌های ایمان قومی است که رابطه‌ی خداوند را با آن از طریق این داستان‌ها توضیح می‌دهد...داستان‌های ابراهیم در کتاب مقدس عبری... «اعلام‌های دینی» هستند، نه "تاریخ نگاری".»

جان هیک هم ابراهیم را «شخصیتی تاریخی» به شمار نمی‌آورد، بلکه او را «نیای اساطیری مشترک یهودیت، مسیحیت و اسلام» می‌داند که می‌تواند به عنوان «نماد نیرومند خویشاوندی و مشوق گفت و گو؛ بین این سه دین عمل کند. (جان هیک، بُعد پنجم، کاوشی در قلمرو روحانی، ترجمه بهزاد سالکی، قصیده سرا، چاپ اول: ۱۳۸۲، ص ۳۹۴).

جان هیک (۲۰۱۲.۱۹۲۲) تقریباً تمامی داستان‌های تاریخی را افسانه و اسطوره به شمار آورده و در مورد همین داستان مورد استناد نتانیاهو نوشته است که اگر معنای ظاهری این قصه‌ها را واقعی و حقیقت به شمار آوریم:

«یهودیان باید بر این عقیده باشند که خداوند بارها و بارها خانواده‌های بی‌گناه مصری را مبتلا به طاعون نمود، همه کودکان نخست زاده آن‌ها را از دم تیغ گذراند، با این وحشت مضاعف که خداوند عامدانه باعث شده بود که فرعون اجازه ندهد که عبرانیان بروند برای این که هم او و هم اتباع او را به کیفر برساند: «ای موسی نزد فرعون باز گرد. من قلب او و درباریانش را سخت کرده‌ام تا این معجزات را در میان آن‌ها ظاهر سازم، و تو بتوانی این معجزات را که من در مصر انجام داده‌ام برای فرزندان و نوه‌های خود تعریف کنی تا همه شما بدانید که من خداوند هستم.» [سفر خروج، ۱۰: ۱-۲]. چنین خدایی سرمشقی برای جباران ستمگر و بی‌رحم است اما نه «نوری برای روشنی بخشیدن به امت ها»، سپس این داستان به قتل عام بی‌رحمانه‌ی ساکنان فلسطین اشاره می‌کند. خداوند به شائول فرمان می‌دهد: «حال برو و مردم عمالیق را قتل عام کن. بر آن‌ها رحم نکن، بلکه زن و مرد و طفل شیرخواره، گاو و گوسفند، شتر و الاغ، همه را نابود کن.» [اول سموئیل، ۳:۱۵]. و موجب می‌شود که آفتاب یک روز تمام از حرکت باز ایستد تا به اسرائیلیان فرصت بیشتری بدهد با فراغ بال به کُشتار دشمنان خود بپردازند. "[یوشع، ۱۰: ۱۳-۱۴]. » (جان هیک، بُعد پنجم، کاوشی در قلمرو روحانی، ترجمه بهزاد سالکی، قصیده سرا، چاپ اول: ۱۳۸۲، ص ۳۹۷).

ثانیاً: هابز و اسپینواز و دیگران با تحلیل درون متنی نشان داده‌اند که قرنهای طولانی پس از موسی و پادشاهان اسرائیلی، تورات و دیگر کتاب‌های عهد عتیق توسط یک فرد (عَزرا) نوشته شده است.

الف- توماس هابز (۱۶۷۹.۱۵۸۸) در لویایان به تک تک کتاب‌های عهد عتیق پرداخته و نشان می‌دهد که آن‌ها قرن‌ها بعد از موسی و افرادی که درباره آن‌ها سخن می‌گویند نوشته شده است. او در پایان نظر خود را این گونه جمع‌بندی می‌کند:

«کل کتاب مقدس عهد عتیق به شکلی که اینک در دست ماست، بعد از بازگشت یهودیان از اسارت بابلی و پیش از دوران بطلمیوس فیلادلفوس تدوین شده بود، یعنی پیش از آنکه بطلمیوس هفتاد تن را بر ترجمه آن گماشت و آن هفتاد تن به همان منظور از یهودیه نزد او اعزام شدند...کتاب مقدس به همین شکلی که در دست ماست، به وسیله‌ی عزرا تدوین شده است؛ چنانکه از گفته وی در کتاب دوم، فصل ۱۴، آیات ۲۱.۲۲ و غیره بر می‌آید که در آن وی به هنگام سخن گفتن درباره‌ی خدا چنین می‌آورد: «قانون تو سوخته است؛ پس هیچکس بر آنچه که تو انجام داده‌ای و یا آنچه انجام خواهد شد، واقف نیست. اما اگر من از لطف و مرحمت در نزد تو برخوردارم، پس روح القدس را به من نازل کن و من کل آنچه را که در جهان انجام شده است از همان آغاز که در قانون تو نوشته شدند، خواهم نوشت، تا آنکه مردم راه تو را بجویند و آنان که در روزگار بعد زندگی خواهند کرد، زندگی کنند.» و آیه ۴۵ می‌گوید: «و چنین واقع شد که وقتی چهل روز تکمیل شد، خداوند متعال گفت، نخستین مکتوبی را که نوشته ای، آشکارا منتشر کن تا آنکه مردم با ارزش و بی‌ارزش آن را بخوانند؛ اما آخرین هفتاد مکتوب را نگهدار و تنها به کسانی که در بین مردم عاقل‌اند بسپار.» و درباره نگارش کتب عهد عتیق همین قدر کافی است. » (توماس هابز، لویاتان، ترجمه حسین بشریه، نشر نی، چاپ دوم: ۱۳۸۱، ص ۳۳۸).

ب- اسپینوزا (۱۶۷۷-۱۶۳۲) فصل‌های هشتم و نهم رساله‌ی الهی-سیاسی را به این امر اختصاص داده است. او در پایان چنین نتیجه می‌گیرد: «بنابراین، این سه چیز، اگر با هم در نظر گرفته شوند، یعنی وحدت مضمون در جملگی کتاب ها، پیوندشان به یکدیگر، و دیگری نوشت بودن و نوشته شدنشان قرن‌ها پس از وقایع، ما را به آنجا می‌رساند که نتیجه بگیریم که، چنانکه در بالا گفتیم، که جملگی توسط یک مورخ واحد تصنیف شده اند. او چه کسی بوده است، چیزی است که من نمی‌توانم به نحو قاطعی ثابت کنم، گرچه گمان من آن است که این شخص کسی جز خودِ عَزرا نبوده است. چندین ملاحظه‌ی وزین دست به دست هم می‌دهند تا مرا به این فکر بیاندازند. مورخ (که اینک می‌دانیم تنها یک تن بوده است) روایتِ خود را تا رهایی اورشلیم ادامه می‌دهد، و می‌افزاید که وی در تمامی «عمرش» (یعنی عمر یِهویاکین[پادشاه یهودا] یا پسر نَبُوکدنَضَّر[پادشاه بابل]، چون منظور متن به کل ناروشن است[و نه عمر راوی]) همیشه در حضور پادشاه «نان می‌خورد» [کتاب دوم پادشاهان، باب ۲۵، آیه ۲۹]. نتیجه می‌شود که هیچ کس که پیش از عزرا می‌زیسته است نمی‌تواند این مورخ بوده باشد. اما کتاب مقدس از کسی جز عزرا که در آن روزگار می‌زیسته (بنگرید به عَزرا باب ۷، آیه ۱۰)، و همّ و غم خود را مصروف کشف قانون خدا کرده، آن را تجلیل نموده باشد نام نمی‌برد؛ و نیز می‌گوید که وی کاتبی بود متبحر (کتاب عَزرا باب ۷، آیه ۶) در شریعت موسی. پس من نمی‌توانم فکر کنم که کسی جز عَزرا این کتاب‌ها را نوشته است. » (بندیکت اسپینوزا، رساله‌ی الهی-سیاسی، برگردان علی فردوسی، شرکت سهامی انتشار، چاپ ششم: ۱۴۰۱، ص ۲۹۵).

پ- هانس کونگ (۲۰۲۱.۱۹۲۸)، الهی‌دان برجسته‌ی کاتولیک سوئیسی، براین باور است که فقط کتاب پیدایش- اولین کتاب عهد عتیق- در یک دوره ۵۰۰ساله تدوین شده است. می‌گوید:

«مشخصات داستان‌های قدیمی کوتاه بودن، سادگی و محور قراردادن چند شخصیت است. به عنوان یک قاعده، آن‌ها دارای یک هسته‌ی تاریخی‌اند گرچه این هسته تاریخ معینی ندارد. آن‌ها همچنین یک بنیاد تاریخی دارند. اما به ویژه در داستان‌های کتاب مقدس درباره‌ی آباء، شرایط اجتماعی و فرهنگی اندک نشانه‌ای دیده می‌شود. می‌توانیم از نوع زندگی که در فلسطین در یک دوره‌ی پانصدساله بین ۱۹۰۰ و ۱۴۰۰ پیش از میلاد جریان داشت تصویری داشته باشیم. ما اینک درباره‌ی این دوره، از طریق منابع بیرون از کتاب مقدس مانند سینوهه‌ی مصری، که (در قرن بیستم پیش از میلاد) در میان نیمه چادرنشینان آنجا می‌زیست، اطلاعاتی در اختیار داریم. این داستان‌های قدیمی که شخصیت‌هایشان معمولاً اسامی سامیِ غربی دارند، سرانجام در نخستین کتاب از کتاب مقدس یعنی کتاب پیدایش ثبت شدند. این کتاب در طی فرآیندی حدود پنج قرن، از منابع شفاهی گوناگون تدوین شد.» (هانس کونگ، ساحت‌های معنوی ادیان جهان، نشانه‌ی راه، ترجمه حسن قنبری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۸۷، ص ۲۷۶).

[۲] - در مورد معنای «دفاع مشروع» در حقوق بین الملل و اینکه حمله اسرائیل به غزه مصداق «دفاع مشروع» نیست، به دو شاهد زیر بنگرید:

الف- دکتر سعید محمودی ــ استاد برجسته حقوق بین الملل در دانشگاه استکهلم سوئد ــ در مصاحبه با رادیو همسبتگی سوئد می گوید که مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۴ از دیوان بین المللی لاهه خواستاررأی مشورتی در مورد این پرسش شده بود: آیا ساختن دیوار حائل از سوی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین «دفاع مشروع» در برابر تروریسم به شمار می‌رود و مطابق حقوق بین الملل حکم آن چیست؟ پاسخ دیوان لاهه این بود که ساختن دیوار حائل در سرزمین‌های خود اشکالی ندارد، اما در سرزمین‌های اشغالی خلاف حقوق بین الملل است و ماده‌ی ۵۱ منشور سازمان ملل درباره «دفاع مشروع» فقط منحصر به حمله یک کشور به کشور دیگر است. اما اولاً اسرائیل کشوری به نام فلسطین را به رسمیت نمی‌شناسد و ثانیاً کرانه باختری و نوار غزه هم عملاً سرزمین‌های اشغالی به شمار می‌روند. بنابراین بمباران غزه توسط اسرائیل دفاع مشروع به شمار نمی‌رود. «دفاع مشروع» حق دفاع یک کشور در برابر حمله نظامی یک کشور دیگر است، نه به راه انداختن یک جنگ تمام عیار هوایی و دریایی و زمینی در واکنش به حمله یک گروه مسلح که از دیدگاه اسرائیل یک گروه تروریستی به شمار می‌روند. دکتر سعید محمودی هم در مصاحبه با «بی بی‌سی» و هم در این مصاحبه به صراحت می‌گوید که براساس مبانی حقوقی، حماس را گروه تروریستی نمی‌توان قلمداد کرد و او هم نمی‌داند.

ب- فرانچسکا آلبانیز، گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد اراضی اشغالی فلسطین، در ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳ گفته است که اسرائیل نمی‌تواند بر اساس قوانین بین المللی ادعای حق دفاع از خود داشته باشد، زیرا حق دفاع از خود وقتی قابل قبول است که یک دولت علیه دولت دیگر اقدام به حمله کند. او می‌گوید حماس یک دولت نیست و غزه سرزمینی است که اسراییل آن را اشغال کرده است.