در یک فایل صوتی که به طور اختصاصی به «ایران وایر» رسیده است، «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه سابق جمهوری اسلامی ایران می گوید اصلاح طلبان در سال ۱۳۷۸ پروژه حذف علی خامنه‌ای را آغاز کردند و خامنه‌ای هم در واکنش، بقای آن‌ها را تهدید کرد.
***
ظریف گفته است: «جریان اصلاحات در سال ۱۳۷۸ رفت به سراغ حذف؛ یعنی میگفت من می‌خواهم قانون اساسی را عوض کنم. بعد از انتخابات مجلس ششم معلوم است که در حذف -این‌جا دیگر قواعد رئالیستی حاکم است- وقتی شما بقای طرفی را تهدید می‌کنید، آن هم می‌آید بقای شما را تهدید می‌کند. اگر نه، بین ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸ واقعا زمینه برای پیشرفت بود.»
او سپس به روی آوردن خامنه‌ای به انداختن «چفیه» اشاره کرده و گفته است: «رهبری در سال ۱۳۷۸ چفیه انداخت. چرا چفیه انداختند؟ به دلیل این که جریان اصلاحات رفت سراغ حذف رهبری.»
ظریف در این فایل صوتی خطاب به افراد حاضر که به صورت تلویحی خامنه‌ای را عامل ناامیدی ایرانیان از صندوق رای و ایجاد تحول و نقض حق اعمال تعیین سرنوشت می‌خوانند، اصلاح‌طلبان را عامل این وضعیت توصیف می‌کند و می‌گوید: «اشتباهات خودمان را به پای اشتباه دموکراسی نگذاریم.»
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
او در این فایل صوتی می‌گوید مشارکت بالا در انتخابات برای خامنه‌ای مهم است و سپس از رای دادن در انتخابات ۱۱ اسفند گفته است و در نهایت با حمایت تلویحی از اقدامات خامنه‌ای می‌گوید: «ما با هسته اصلی قدرت طرفیم که مشارکت برایش مهم نیست، نه با رهبری. بالاخره رهبری هم در داخل چارچوب نظام قدرت کار می‌کند.»
در این اظهارات، ظریف دو موضوع اصلی را درباره خامنه‌ای بیان کرده است:
اول این که نقطه شروع ایستادن خامنه‌ای در برابر خواست عمومی در ایران را به سال ۱۳۷۸ تقلیل می‌دهد و رهبر کنونی را از خطاهای پی در پی و کشاندن ایران به ورطه هولناک فعلی مبرا و تقصیر را متوجه اصلاح‌طلبان دهه ۷۰ خورشیدی می‌کند که به دنبال مهار قدرت بی‌حد و حصر و غیرپاسخ‌گوی خامنه‌ای بودند.
دوم این که خامنه‌ای را فردی توصیف می‌کند که قدرت او در حاشیه هسته سخت قدرت قرار دارد و توضیح می‌دهد منظور او از این هسته، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مشخصا، «محمدعلی جعفری» و «حسین طائب»، به ترتیب فرمانده کل سابق سپاه پاسداران و رییس پیشین سازمان اطلاعات سپاه است که در انتخابات ۱۱ اسفند به تعبیر او «همه کاره» بودند.
بر خلاف اظهارات ظریف، ایستادن تمام قد خامنه‌ای و منصوبانش، از جمله «علی لاریجانی» رییس سازمان صداوسیما و «محمد یزدی» رییس قوه قضاییه در برابر خواست عمومی در ایران از همان آغاز به کار «محمد خاتمی» در سال ۱۳۷۶ بود؛ زمانی که اصلاح‌طلبان هنوز عظمت مانع بزرگ و سد غیرقابل تغییر خامنه‌ای در برابر حق تعیین سرنوشت ایرانیان را از نزدیک درک و لمس نکرده بودند.
دستگیری اطرافیان خاتمی، از جمله «غلامحسین کرباسچی» شهردار وقت تهران که نقش اساسی در پیروزی خاتمی در انتخابات خرداد ۷۶ داشت، تعطیلی روزنامه‌های پرتیراژ وقت مثل روزنامه محبوب «جامعه» و سپس تعطیلی پی در پی روزنامه‌های جایگزین آن، دستگیری روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی نوگرا و حامی تحولات وعده داده شده از سوی خاتمی مانند دستگیری دسته‌جمعی ملی-مذهبی‌ها، از وقایع ماه‌های اول ریاست جمهوری خاتمی بودند که هنوز سه سال با شروع به کار مجلس ششم فاصله داشت.
در خاطرات سال ۱۳۷۷ «اکبر هاشمی رفسنجانی»، یعنی بازه‌ای که ظریف درباره آن می‌گوید «واقعا زمینه برای پیشرفت بود» و به تعبیر او، اصلاح‌طلبان آن را از بین بردند، اصلی‌ترین و پُرتکرارترین موضوعاتی که در خاطرات این سال بازتاب دارند، دلخوری و کلافگی تا مرز پشیمانی خاتمی از شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری هستند.
به غیر از دستگیری کرباسچی در این سال و سپس استیضاح «عبدالله نوری»، وزیر کشور و همراهی خامنه‌ای با برکناری او توسط مجلس پنجم و نیز زیر فشار گذاشتن سیاست‌های فرهنگی دولت از طریق تذکرهای پی در پی به وزیر وقت فرهنگ و ارشاد، تلاش بیت رهبری برای تجدید ریاست «علی‌اکبر ناطق نوری» بر ریاست مجلس پنجم هم بر قرار بود.
ناطق نوری در سال ۱۳۷۶ رقیب انتخاباتی خاتمی بود و به نوشته خاطرات سال ۱۳۷۶ هاشمی رفسنجانی، تصور خامنه‌ای و علاقه‌اش به پیروزی او بود.
ناطق سپس با طراحی دفتر رهبری، در مقام رییس مجلس پنجم تا سال پایانی آن در سال ۱۳۷۹ ابقا شد و به ریاست بازرسی ویژه دفتر رهبری هم رسید. اما خود او هم که یک سیاستمدار کاملا معتمد خامنه‌ای بود، در سال‌های بعد به جمع حذف شدگان پیوست و اینک در یک وضعیت انزوای سیاسی قرار دارد.
از مهم‌ترین اتفاقاتی که پیش از سال ۱۳۷۸ و مقطعی که ظریف آن را «مناسب پیشرفت» می‌خواند، رخ داد، قتل‌های زنجیرهای در سال ۱۳۷۷ بودند که رابطه خاتمی و خامنه‌ای را دگرگون کردند. خاتمی خواهان تحقیقات مستقلی از طرف نمایندگان خود در این وزارتخانه و برکناری «قربانعلی دری نجف‌آبادی»، وزیر وقت اطلاعات و سرپرستی سه ماهه رییس جمهوری بر آن وزارتخانه بود اما خامنه‌ای عملا مانع آن می‌شد. در یک سخنرانی عمومی، خامنه‌ای قتل‌ها را کار «دشمن خارجی» خواند؛ اظهاراتی که راه تحقیقات داخلی را برای خاتمی بسیار دشوار کردند.
هاشمی رفسنجانی در یکی از یادداشت‌های خود در دیدار با خاتمی در سال ۷۷ نوشته است: «بسیار از حوادث اخیر ناراحت و کلافه است و گفت اگر می‌دانستم وضع چنین می‌شود، در انتخابات شرکت نمی‌کردم.»
هم‌زمان، اقدامات خامنه‌ای از طریق صداوسیما با مباشرت علی لاریجانی علیه خاتمی و دولت او در جریان بود؛ از جمله پخش برنامه‌ای با عنوان «چراغ».
«روح‌الله حسینیان»، از چهره‌های امنیتی و مدیران قبلی وزارت اطلاعات در این برنامه اطرافیان خاتمی را به دست داشتن در قتل‌های زنجیرهای متهم کرده بود.
این اقدام باعث دلخوری شدید رییس‌جمهوری وقت شد، به نحوی که حتی از این وضع در حضور دیگران به خامنه‌ای انتقاد کرده بود.
روایت هاشمی رفسنجانی از این موضوع نشان می‌دهد که بر خلاف اظهارات ظریف، خامنه‌ای به هیچ‌وجه روی صلح و همکاری با دولت نشان نمی‌داده است: «ساعت سه و نیم (روز ۲۲ دی ۱۳۷۷) به دفتر رهبری رفتم. جمع زیادی از مسوولان کشور را به عنوان افطاری دعوت کرده بودند. آقای خاتمی صحبت کرد ... از برنامه چراغ دیشب و اظهارات آقای حسینیان با حضور رهبری به تلخی انتقاد کرد. با توجه به این که صداوسیما در اختیار رهبری است، حتما به ایشان هم برخورده است؛ ولی رهبری بعد از صحبت عکس‌العمل نشان ندادند... به رهبری گفته است که حداقل جبران این است که آقای لاریجانی عزل شود. انصافا ضربه محکمی است.»
محمدجواد ظریف در اظهارات اخیر خود گفته است شانس اول ریاست جمهوری را در میان نامزدهای اصلاح‌طلبان در سال ۱۴۰۰ داشته است اما نمی‌خواهد حتی در آینده نامزد شود. در عین حال، بلندپروازی‌های سیاسی خود را هم انکار نمی‌کند و خود را محبوب افکار عمومی می‌داند. هم‌زمان، تلاش می‌کند خامنه‌ای را از خود خشنود نگه دارد و مسوولیت عملکرد پر هزینه‌اش در ۳۴ سال اخیر را متوجه اصلاح‌طلبان کند.
ظریف پس از لو رفتن فایل صوتی در فروردین ۱۴۰۰ که در آن از هزینه‌سازی‌های سپاه برای سیاست خارجی ایران انتقاد کرده بود، با شدیدترین واکنش خامنه‌ای روبه‌رو شد که گفته بود اظهارات دشمن از دهان او بیرون آمده است.
ظریف اکنون تحت تحریم ایالات متحده است و نمی‌تواند به این کشور سفر کند یا اعضای خانواده درجه یک او به امریکا بروند. مبنای تحریم ظریف، تحریم خامنه‌ای و بیت رهبری است و ایالات متحده در دوره ریاست جمهوری «ترامپ»، ظریف را به دلیل ارتباطش با دفتر خامنه‌ای، در فهرست تحریم قرار داده است. وزیر خارجه دولت ترامپ او را «توجیه‌گر» جنایات حکومت ایران توصیف کرده بود.
ظریف در اظهارات عمومی خود از خامنه‌ای تمجید می‌کند و بابت این همراهی، هزینه‌هایی، از جمله تحریم امریکا و سقوط محبوبیتش نزد شهروندان ایرانی را تجربه کرده اما اعتماد خامنه‌ای را از دست داده است. رویه خامنه‌ای و به تعبیر ظریف، هسته سخت قدرت، بعید است با این روش‌ها مجدد جذب او شود.
