بعد از این که دلار در مدت نسبتا کوتاهی، کانال‌های بالای ۶۰ هزار تومان را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت، امروز اسکناس آمریکایی در کانال ۶۴هزارتومان در نوسان است.

یورو مرز ۶۹ هزار و ۵۰۰ تومان و پوند انگلیس مرز ۸۱ هزار تومان را پشت سر گذاشت و سکه امامی هم در رده های بالایی کانال ۴۵ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود.

منشا جهش‌های پی در پی نرخ دلار سیاسی است یا اقتصادی

در واکنش به این جهش‌های پی‌در‌پی، تعدادی از رسانه‌ها و کارشناسان داخلی در تلاشند منشا تحولات اخیر در بازار کشور را سیاسی جلوه دهند. این افراد باور دارند، دلیل گرانی کم‌سابقه دلار شدت گرفتن درگیری اسراییل با لبنان و یمن و انتخابات آمریکا و البته تنش‌های داخلی است.

اما به اعتقاد من، تنش‌های سیاسی و حتی یورش‌های نظامی تنها زمانی می‌توانند در اقتصاد یک کشور چنین اثر عمیقی داشته باشند که اقتصاد آن کشور به لحاظ منابع ارزی و مشکلات تورمی در وضعیت نامناسبی باشند.

به عنوان مثال، در آغاز جنگ اسراییل در هفتم اکتبر، تنش در بورس و ارزش پول ملی ایران، به مراتب بیش از اسراییلی بود که خود مستقیما درگیر جنگ بود.

نرخ تورم و میزان منابع ارزی، از فاکتورهای اصلی اثرگذار بر ارزش پول ملی هستند.

یکی از ابتدایی‌ترین و ساده‌ترین روش‌ها در اقتصاد برای محاسبه ارزش پول ملی یک کشور در برابر کشور دیگر، مقایسه از نرخ تورم آن دو است.

از طرفی علی‌رغم ادعای پایگاه‌های داده‌ای حکومت که با استفاده از نرخ‌های مصوب سعی در اعلام کاهش نرخ تورم دارند، نشانه‌ها حاکی از افزایش گرانی‌هاست.

بهمن‌ماه سال گذشته، مجلس به بهانه کمبود منابع ارزی، اقدام به حذف ارز ترجیحی از ۲۱ قلم کالای اساسی کرد.

روشن است این اقدام نه تنها گرانی مضاعف را برای این ۲۱ قلم کالا در پی خواهد داشت، بلکه به صورت غیرمستقیم و زنجیره‌ای بر روی تورم در سایر اجناس و حتی خدمات در بازار اثر تورمی دارد. وضعیتی که از همان بهمن‌ماه آغاز شد و حالا به‌وضوح در گزارش‌ها و شکایات مردم از گرانی روزانه اجناس ضروری قابل رویت است.

اما افزایش نجومی بهای خودرو در سال جدید تا شدت‌گرفتن گرانی لبنیات، گوشت، تخم‌‌مرغ و... همگی در حالی‌ست که پایگاه‌های داده‌ای حکومت با محاسبه نرخ مصوب اجناس، همچنان بر طبل کاهش نرخ تورم می‌کوبند.

کاهش منابع ارزی در پی تراز منفی تجاری

بر اساس آمارهای گمرکی که البته به صورت قطره‌چکانی منتشر می‌شوند، تراز تجاری غیرنفتی به رقم بی‌سابقه منفی ۱۵میلیارد دلار رسیده است . این یعنی در صادرات و واردات محصولات غیرنفتی، نه تنها ارزی وارد کشور نشده، بلکه با ۱۵میلیارد دلار خروج ارز مواجه هستیم.

اما نرخ واقعی دلار و کاهش ارزش پول ملی چگونه پنهان و سرکوب می‌شود؟

با وجود افزایش تورم و کاهش منابع ارزی، در مواردی به صورت مقطعی نرخ واقعی دلار پنهان و در واقع سرکوب می‌شود.

به‌عنوان مثال، آزادسازی منابع ارزی ۱۰میلیارد دلاری توسط دولت بایدن در اواخر اسفندماه یا برداشت از صندوق ذخیره ارزی در آذرماه و ارز پاشی بازارساز تا حدود زیادی بازار ارز ایران را در مقاطعی کنترل کرد. کنترلی که واقعی نبوده و به‌دلیل تورم و منابع پایین ارزی، یک تنش بین‌المللی یا یک سیگنال خارجی دوباره نرخ واقعی دلار را نمایان و آشکار می‌کند.

پیش‌بینی نرخ ارز در ماه‌های آتی

در شرایطی که نرخ ارز در مدت‌زمان نسبتا طولانی و به‌طور متناوب بالا می‌رود، به لحاظ اقتصادی و حتی بدون دخالت بازارساز دچار یک نوع واگرایی ریاضی و اقتصادی شده و رشد آن نسبت به گذشته برای مقطعی کوتاه، کند و یا متوقف خواهد شد اما این همه ماجرا نیست.

به دلیل شرایط اقتصادی ایران که در این گزارش توضیح داده و بدون اصلاحات اساسی همچنان پابرجا خواهد بود، کاهش ارزش ریال دوباره شروع خواهد شد، مگر این‌که بازارساز دوباره اقدام به ارزپاشی کند و یا مشابه اسفند ماه ۱۴۰۲ منابع مالی در خارج از کشور، به آن تزریق شود.