اول دفاع مشروع از خود در برابر حمله نظامی که در این حالت کشوری که مورد حمله قرار گرفته است، می‌تواند از زور استفاده کند تا جلوی تداوم حمله را بگیرد یا آن را خنثی کند. حالت دوم، با مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد است. در این حالت، شورای امنیت می‌تواند برای حفظ یا بازگرداندن صلح و امنیت بین‌المللی، استفاده از زور را مجاز کند و چنین اجازه‌ای را به اعضای خود بدهد.

در وضعیت کنونی، جمهوری اسلامی برای دوبار حمله موشکی به اسراییل به حالت اول، یعنی «دفاع مشروع» استناد کرده و اسراییل هم گفته مشابه همین تصمیم را برای حمله به ایران دارد.

تشدید تنش نظامی و تبدیل درگیری مسلحانه به جنگ

پیش از شروع جنگ، ممکن است درگیری‌های اولیه یا محلی شامل استفاده محدود از قدرت نظامی در میان باشد که گرچه استفاده از زور در آن رخ داده، اما نمی‌توان نام جنگ به آن داد. مثلا در دی۱۴۰۲، پاکستان پس از شلیک موشک از سوی جمهوری اسلامی به عمق خاک آن کشور، دست به عمل مشابهی زد. دو کشور در عرض چند ساعت خاک یکدیگر را مورد تجاوز نظامی قرار دادند، اما این تنش مسلحانه جنگ نیست و به آستانه آن نرسید.

اگر دیپلماسی ناکام بماند، این درگیری‌ها می‌توانند گسترش یابند و استفاده گسترده‌تری از نیروهای مسلح را شامل شوند. در برخی از مواقع هم جامعه بین‌المللی یا شورای امنیت سازمان ملل متحد ممکن است درگیری نظامی را به‌عنوان «جنگ» به رسمیت بشناسد.

در این حالت، شدت خصومت‌ها به یک آستانه خاص می‌رسد که در آن «عملیات نظامی سازمان‌یافته» و« پایدار» وجود خواهد داشت. یعنی دو طرف به‌طور مداوم از زور نظامی علیه یکدیگر استفاده می‌کنند. اگر شرایط تنش نظامی میان دو طرف به چنین وضعیتی برسد، حالت جنگی آغاز شده است، ولو اینکه دو طرف یا یکی از آن‌ها اعلامیه شروع جنگ صادر نکرده باشد.

اگر تنش‌های نظامی و مخاصمات مسلحانه بین دو یا چند کشور به آستانه جنگ برسد، مقررات حقوقی صلح به مقررات حقوق بشردوستانه بین‌المللی تغییر می‌کند. اصطلاح لاتین آن، «‌Jus in Bello» است.

درگیری مسلحانه که از آستانه جنگ عبور کرد، حقوق بشردوستانه بین‌المللی، خصوصا کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو، قابل اجرا می‌شود. این قوانین بین‌المللی نحوه جنگیدن بین نظامیان را تنظیم می‌کنند، از غیرنظامیان در برابر جنگ محافظت می‌کند و استفاده از ابزارهای جنگی را محدود و قاعده‌مند می‌کنند.

هدف این قوانین، محدود و محدودتر کردن رنج رساندن به دیگران است. وقتی این مقررات نقض شود، مثلا غیرنظامیان هدف قرار بگیرند و یا حتی نظامیان بدون ضرورت هدف حمله مرگبار یا آسیب‌های جسمی و روانی قرار گیرند، جنایت جنگی رخ می‌دهد که می‌تواند باعث تشدید درگیری شود و احتمالا به مداخله بین‌المللی با تعقیب بین‌المللی فرماندهان نظامی و مدیران سیاسی منجر شود. به‌طور مثال «ولادیمیر پوتین»، رهبر روسیه، با اتهام جنایت جنگی در حمله نظامی به اوکراین رو‌به‌رو است و دستور جلب او از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی صادر شده است.

در زمان رخ دادن مخاصمات مسلحانه و تداوم پیدا کردن آن، هم کشورهای ذینفع و هم سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد یا نهادهای منطقه‌ای مانند اتحادیه اروپا و اتحادیه آفریقا، به‌طور معمول تلاش می‌کنند تا با میانجی‌گری مانع جنگ شوند، یا اگر این تلاش‌ها ناکام ماند و یک درگیری مسلحانه به یک جنگ شد، آن را به آتش‌بس و سپس صلح پایدار برسانند.

جمهوری اسلامی ایران و اسراییل اکنون مخاصمه مسلحانه را کم‌وبیش تجربه کرده‌اند. اگر تحولات نظامی احتمالی در روزهای آینده منجر به تشدید درگیری‌های نظامی شود و از آستانه‌های قانونی عبور کند و تلاش‌های دیپلماتیک ناکام بمانند، ممکن است وضعیت شکننده کنونی وارد مرحله جنگ شود که پس از تیر۱۳۶۷ و پذیرش قطعنامه ۵۸۹ شورای امنیت از سوی ایران، تاکنون درباره این کشور وجود نداشته است.