امروز اوکراین، فردا تایوان، آیا امریکا پشت متحدانش را خالی میکند؟
یورونیوز - نخستوزیر ژاپن و نخستوزیر هند جزء نخستین میهمانان آقای ترامپ در کاخ سفید بودند. از این موضوع چنین میتوان برداشت کرد که تمرکز واشنگتن بر منطقه اقیانوس هند و آرام ادامهدار باشد، مخصوصا اینکه زبان نرم و دیپلماتیک آمریکا در مورد قوه قهریه چین علیه تایوان به نظر میرسد که صریحالهجهتر شده است.
از نظر اروپاییها، صحبتهایی که در «کنفرانس امنیتی مونیخ» در تاریخ ۱۴ تا ۱۶ فوریه (۲۶ تا ۲۸ بهمن) مطرح شد، بیشتر رنگ و بوی خیانت و «سازش» داشت. تصمیم قریبالوقوع دونالد ترامپ، رئیسجمهوری جدید آمریکا برای رها کردن اوکراین، نگرانیهایی ایجاد کرده بود که واشنگتن در حال کنار گذاشتن نقش خود بهعنوان ضامن امنیت اروپا است.
رهبران اروپایی روز شنبه ۱۵ فوریه (۲۷ بهمن) در برابر سیاستهای جدید واشنگتن تحت هدایت و راهبری دونالد ترامپ قد علم کردند. از یک طرف، رئیس جمهوری اوکراین خواستار تشکیل «نیروهای مسلح اروپا» شد، و از طرف دیگر، صدر اعظم آلمان هرگونه مداخله خارجی در دموکراسی اروپا را محکوم کرد.
با این حال، به نظر میرسد که این زلزله بزرگ در روابط کشورهای دو سوی اقیانوس اطلس به نظر فقط یک پسلرزه جزئی در روابط دو سوی اقیانوس آرام ایجاد کرده است.
بطوریکه در آن سوی اقیانوس آرام، ژنرالها و مقامات امنیتی آمریکا در «فروم دفاعی هونولولو» در تاریخ ۱۲ تا ۱۴ فوریه (۲۴ تا ۲۶ بهمن) به اهمیت تقویت همکاری با متحدان آسیایی خود پرداختند.
یکی از شرکتکنندگان کرهای در این نشست اینگونه برداشت کرد که شاید توافق واشنگتن با مسکو این امکان را به آمریکا بدهد که بیشتر بر بازدارندگی قدرت چین تمرکز کند.
این آرامش ظاهری تا حدی نتیجه سیاستهای چراغ خاموش دولتهای آسیایی است که یا به مشکلات اروپا بیتوجهاند، یا امیدوارند که نظر ترامپ را جلب کرده و از خشم او در امان بمانند و همچنان از او انتظار داشته باشند که امنیت آسیا را تضمین کند.
تایوان، نگران از چین
در واقع، کشورهایی که بیشترین تهدید را از ناحیه چین احساس میکنند، دلایل بیشتری دارند که مبادا پیروزی روسیه در اوکراین باعث تقویت روحیه جنگاوری چین شود.
مثلا همین تایوان را نگاه کنید. دولتهای پیدرپی در تایوان بر این باور بودهاند که جلوگیری از پیروزی روسیه در اوکراین برای منصرف کردن چین از حمله به این جزیره خودگردان ضروری است.
اکنون این مفهوم که «عاقبت تایوان، بازتاب وضعیت امروز اوکراین» است، بیش از پیش در این کشور نگرانکننده به نظر میرسد. یکی از روزنامههای مخالف در تایوان، یعنی «یو.دی.ان» هشدار داد که اگر تایوان همچنان به آمریکا بچسبد، ممکن است به یک «مهره شطرنج رها شده» در بازی چین و آمریکا تبدیل شود.
در ژاپن نیز، روزنامه «نیکِی»در سرمقالهای نوشت: «اجازه ندهید آمریکا سرنوشت اوکراین را تعیین کند.» این مقاله تاکید داشت که بیتوجهی ترامپ به حفظ نظم جهانی لیبرال «بسیار تاسفبار است، زیرا تنها به تضعیف اعتماد به ایالات متحده منجر میشود.»
هند، الگوی حفظ سیاستهای چندجانبه
در این میان، کشور هند یک سیاست خارجی «چندجانبه» را دنبال کرده است، بهطوری که همزمان روابط نزدیکی با آمریکا برقرار کرده و همچنان ارتباطات خود با روسیه را حفظ کرده و اخیراً روابطش را با چین نیز بهبود بخشیده است.
حالا ممکن است هند در یک توافق ناپایدار اوکراین، فرصتهایی ببیند، نه فقط به این دلیل که میتواند به راحتی نفت روسیه وارد کند، بلکه چون یک نظم جهانی در حال تجزیه، میتواند به آن قدرت بیشتری برای تاثیرگذاری بدهد.
اکثر کشورهای جنوبشرق آسیا در عین حال که نسبت به آمریکا مردد هستند و به سمت چین گرایش پیدا کردهاند، اما نسبت به رویکرد «معاملهگری» ترامپ نیز حس منفی ندارند. از نظر وزیر دفاع سنگاپور، آمریکا از یک نیروی محرکه برای «مشروعیتهای اخلاقی» به چیزی شبیه «یک صاحبخانه که اجارهاش را میخواهد» تبدیل شده است.
فضای کنفرانس هونولولو و تهدیدات چین
فضای حاکم بر کنفرانس هونولولو بدون شک تاریک بود، اما دلایل آن کاملاً متفاوت از فضای کنفرانس مونیخ بود. بسیاری در آمریکا، روسیه را بهعنوان دشمنی میبینند که متحدان اروپایی خودشان باید قادر به مقابله با آن باشند؛ اما چین، رقیبی قدرتمند است که تنها با کمک دستهجمعی متحدان میتوان آن را مهار کرد.
دریابد ساموئل پاپارو، فرمانده نیروی فرماندهی اقیانوس هند و آرام آمریکا هشدار داد که چین در حال پیمودن «مسیر خطرناکی» است. چرا که از نظر او، رزمایشهای نظامی بزرگ و روزافزون چین در اطراف تایوان صرفاً تمرین نظامی نبوده، بلکه «تمرینهایی» برای حمله به این جزیره بهشمار میروند و میتوانند پوششی برای پنهان کردن آمادگیهای جنگی باشند.
در عین حال، او نسبت به آمادگی نیروهای آمریکایی نیز هشدار داد که «زاغههای مهمات ما به سرعت در حال خالی شدن هستند. پشتیبانیهای فنی هر ماه با تاخیر بیشتری انجام میشود و اجزاء حیاتی نیروهای مشترک [...] شامل سکوهای هوایی، موشکی، دریایی و فضایی ما سریعتر از توان جایگزینی ما، فرسوده میشوند و ما با حاشیههای بسیار کمی برای خطا کار میکنیم.»
وی افزود که همکاری فزاینده چین با روسیه و کره شمالی مثلثی از مشکلات ایجاد کرده و منطقه را از «آزاد و رها» کرده است.
واکنش آمریکا به امنیت اروپا و تأثیر آن بر آسیا: «عمو سام احمق نیست»
پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا در سخنرانی خود در بروکسل به متحدان اروپایی گفت که باید مسئولیت اصلی امنیت خود را بر عهده بگیرند. به گفته او، آمریکا از این پس اولویت خود را به مقابله با چین میدهد، کشوری که «توانایی و اراده تهدید به وطن و منافع ملی اصلی ما در هند و اقیانوس آرام را دارد.» افزون بر این، آقای ترامپ «اجازه نخواهد داد کسی عمو سام (استعاره از آمریکا) را عمویی احمق فرض کند.»
با احساس اینکه چنین لحظهای ممکن است فرا برسد، متحدان ناتو در سالهای اخیر سعی کردهاند نشان دهند که میتوانند به آمریکا در حفظ تعادل قدرت در اقیانوس آرام کمک کنند.
یک کشتی جنگی کانادایی در ۱۶ فوریه (۲۸ بهمن) از تنگه تایوان عبور کرد و با این کار خشم چین را برانگیخت. ناو هواپیمابر فرانسوی شارل دوگل نیز در این منطقه در حال برگزاری تمرینات با نیروی دریایی آمریکا و شرکای منطقهای است. یک ناو ایتالیایی نیز سال گذشته از این مسیر عبور کرد. ناو بریتانیایی دیگری نیز در اواخر سال جاری میلادی به این منطقه باز خواهد گشت.
به نظر میرسد دولت ترامپ این تلاشها را بهعنوان اقداماتی بیثمر و نمایشی تلقی کند و آنها را کنار بگذارد. هگست به طور خصوصی به متحدان اروپایی خود گفته است که باید به دفاع از منطقه خودشان محدود شوند.
چرخش به آسیا یا خالی کردن پشت همه متحدان
در نشست هونولولو، میان سیاستمداران هوادار مقابله با چین، بر سر تغییر ناگهانی سیاستهای دولت ترامپ در اروپا اختلاف نظر وجود داشت. برخی بر این باور بودند که «بازدارندگی را نمیتوان تقسیم کرد.» اگر آمریکا اعتبار خود را بهعنوان یک متحد در اروپا از دست دهد، اعتبار خود را در آسیا نیز از دست خواهد داد.
اما برخی دیگر معتقد بودند که انجام اقدامات کمتر در اروپا منجر به انجام اقدامات بیشتر در آسیا خواهد شد، بهطوریکه در نهایت «چرخش به آسیا» که مدتها منتظر آن بودند، محقق خواهد شد. در عین حال، برخی نگران بودند که آمریکا در نهایت در همه جا دست از کار بکشد و کمتر وارد عمل شود.
تا به امروز، آقای ترامپ نشانههای زیادی از استراتژی خود در فراسوی اقیانوس هند و آرام نشان نداده است. او بر چین تعرفههایی وضع کرده است، اما تلاش کرده تا رهبر این کشور، شی جینپینگ، را شاید به امید عقد یک توافق تجاری بزرگ جذب کند.
اولویتهای نظامی آمریکا در آسیا
استراتژیستها ممکن است درباره «همپوشانی» صحنههای اروپا و آسیا صحبت کنند، اما با کاهش ذخایر تسلیحاتی آمریکا، انتخابهای نظامی واضحتر میشود. کمبود مهمات آمریکا در آسیا تا حدی ناشی از حمایت این کشور از اروپا، بهویژه در سیستمهای دفاع هوایی است.
ارسال این سامانهها به اوکراین به این معنا بود که تعداد کمتری برای دفاع از پایگاههای اقیانوس آرام باقی میماند.
اگر آمریکا مجبور به اتخاذ انتخابهای دشوار باشد، آدمیرال پاپارو به طور روشن اعلام کرد که اولویتهای آمریکا باید کجا قرار گیرد. وی گفت «اگر قرار میبود که شما مرکز ثقل جهان را ۱۰۰ سال پیش انتخاب کنید، این مرکز در جایی در اروپای مرکزی شرقی قرار میگرفت. اما امروز، این مرکز به وضوح در هند و اقیانوس آرام قرار دارد.»

لنگش کن!