این روزها بازار پیش بینی موفیقت یا شکست مذاکرات ایران و امریکا داغ است. سالهای متوالی زیادی است که جمهوری اسلامی به واسطه تنش ها با غرب و قطع روابط دیپلماتیک با امریکا و تحریم های گسترده عملا از بازار مالی جهان حذف شده است و ائتلافی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به اضافه عربستان و ترکیه نقش ایران را در مناسبات تجاری و امنیتی منطقه پر کرده اند.اجازه صدور همین میزان نفت صادراتی حدود یک میلیون بشکه هم برای رهایی از قحطی و گرسنگی است که پیامدهای مستقیم و غیر مستقیمی برای غرب دارد و الا چنانچه بخواهند مانع شوند همان خواهند کرد که آیت ا... خامنه ای در جریان کمک برای جلوگیری از سقوط اسد در سوریه گفت زمین، آسمان و دریا را با هم می‌بندند.
باز دارندگی از طریق دستیابی به سلاح هسته ای بدون تردید بخش پنهان راهبرد جمهوری اسلامی برای تضمین بقا بوده است . نظامی که حفظ آن اوجب واجبات است و اگر مصلحت باشد نماز و روزه نیز باید تعطیل شود باور به ممنوعیت ساخت سلاح هسته ای بر پایه فتوا،بیش از اندازه حماقت لازم دارد . به همین دلیل هیات حاکمه کاملا آگاه بوده که ایالات متحده و اروپا هرگز اجازه دست یابی ایران به بمب اتم را نخواهند داد.اما چرا به غنی سازی ادامه داده است؟ برای اینکه با شل و سفت کردن روند غنی سازی برای ادامه حیات خود امتیازات امنیتی و اقتصادی بگیرد.
چرا باید امتیازات اقتصادی و امنیتی را درتعامل با غرب با چنین مشقتی گرفت؟ چرا ترکیه ، مالزی ، اعراب و.. به راحتی و بدون هزینه هنگفت تحریمها تعامل می‌کنند.آیا چنان که جمهوری اسلامی مدعی است این کشورها استقلال سیاسی ندارند؟ پاسخ سوال نخست این است که این مشقت ریشه در سیاست غرب ستیزی و ایدئو لوژی شیعی حاکمان ایران و منافع طبقه حاکم دارد و پاسخ سوال دوم اینکه اگر پیش نیاز استقلال سیاسی را قدرت اقتصادی بدانیم بدیهی است که جی دی پی بیشتر مترادف با استقلال سیاسی بیشتر هم هست. غیر از این هر چه مطرح می شود استدلال هایی در توجیه شرایط اسفبار کنونی است و اعتبار علمی ندارد.
جمهوری اسلامی بیش از دو دهه است با تراکمی از تقاضا ها برای تغیر در شیوه حکمرانی ، «دموکراسی و آزادی در داخل و عادی سازی روابط با خارج » روبه روست . رهبری و نهادهای زیر نظر وی ، مهمترین آنها سپاه پاسدران با چنین تقاضاهایی مخالفت کرده و همه تلاش ها در این مسیر از جمله برجام را ناکام گذاشته اند. فشارهای اقتصادی و تغیر شرایط جامعه پس از جنبش زن، زندگی آزادی به عنوان مولفه های داخلی از یک سو و از دست رفتن نیروها نیابتی و سقوط اسد در سوریه پس از هفتم اکتبر و تغیر شرایط منطقه به عنوان مولفه خارجی از سوی دیگر شرایط بی سابقه ای را طی سه دهه گذشته فراهم کرده است. این مختصات درپرتو تهدید معتبر حمله نظامی که قادر است شرایط داخلی و خارجی را به مراتب بدتر از امروز و به ویژه غیر قابل پیش بینی کند هیات حاکمه را تحت فشار شدیدی برای دست یابی به توافق با امریکا قرار داده است.
مهمترین ویژگی شخصیتی آیت ا.. خامنه ای روحیه کینه جویی متجلی در نحوه برخورد وی با مخالفان سیاسی اش است. برای درک میزان فشار باید توجه داشت عقب نشینی از موضع عدم مذاکره به مذاکره از سر باز تعریفی از منافع ملی نیست بلکه به دلیل ترس شدید از پیامدهای عدم مذاکره است. مذاکره با ترامپ، قاتل قاسم سلیمانی و پشتیبان اصلی مجتبی خامنه‌ای در سپاه دست کمی از جام زهر ندارد.توافق مورد انتظار ترامپ چنانکه توسط کاظمی قمی از فرماندهان سابق سپاه و سفیر اسبق ایران در عراق نیز مورد تاکید قرار گرفت فراتر از خلاصی غرب و امریکا از دغدغه سلاح هسته ای دردست ملاهاست.
تحقق اراده آنها در توافق منجر به استحاله نظام سیاسی خواهد شد که هم خط قرمز هیات حاکمه و هم خلاف منافع مالی و اقتصادی آنهاست بنابراین از این منظر شانصی برای توافق وجود ندارد. اما از سوی دیگر چنانچه جایگزین توافق حمله سنگین نه تنها به مراکز هسته ای و نظامی که به سکوهای نفتی نیز باشد آن وقت ماجرا کاملا متفاوت خواهد بود. مصیبت پس از آن باعث می شود مخالفان اختلافات را کنار گذاشته و برای سرنگونی جمهوری اسلامی متحد و متشکل شوند و این هم خط قرمز دیگر نظام است.در نتیجه ابهام در حد و اندازه حملات احتمالی نظامی احتمال توافق را بالا می برد واگرنه جمهوری اسلامی حاضر و شاید بیشتر مایل است زیر میز مذاکرات بزند و پیامدهایش را مدیریت کند اگر شرط بقا را چنین ارزیابی کند.
حامد آئینه وند (پژوهشگر روابط بین الملل و عضو همبستگی جمهوری خواهان)
ششلول بندها، گیله مرد
