
اختلاف از مدتی پیش آغاز شد؛ ماسک، که مدت کوتاهی بهعنوان مشاور غیررسمی در حلقه داخلی کاخ سفید ایفای نقش میکرد، لایحه مالیاتی جدید ترامپ را "افتضاح و منزجرکننده" خواند. لحنی صریح، بیپروا و در تضاد با سیاست رسمی دولت ترامپ. آنچه در ظاهر یک انتقاد اقتصادی بود، ناگهان رنگ سیاسی به خود گرفت و به تقابلی مستقیم میان دو نماد تبدیل شد. ترامپ در واکنش، تهدید کرد که معافیتهای مالیاتی شرکتهای ماسک، از جمله تسلا و اسپیسایکس، را لغو خواهد کرد. تهدیدی که لحنش دیگر سیاسی نبود؛ انگار فرماندهای بود که خائنی را در صفوف نظامی خود تهدید میکرد.
چند ماه پیش در مقاله ای از ایلان ماسک با عنوان "اسب تروای" گلوبالیزاسیون در دولت ترامپ نام بردم ،ولی گویا اسب و سرنشینانش لو رفته اند ولی خسارت ها برای دولت ترامپ تقریبا غیر قابل جبرانند،در آخرین توئیت ماسک خواستار بر کناری ترامپ و به روی کار آمدن معاونش "جی دی ونس" شده.
اما این نزاع، تنها پردهای از یک نمایش بزرگتر است: نمایشی به وسعت نظم جهانی قرن بیست و یکم. دونالد ترامپ، در قامت رهبر جنبش "آمریکا اول"، در تلاش است مرزها را احیا کند، تعرفهها را برگرداند، و دولت را دوباره در رأس هرم اقتصاد قرار دهد. در سوی دیگر، ایلان ماسک , مردی با جاهطلبیهای بینسیارهای , خواهان جهانیست بدون مرز، با حکمرانی مبتنی بر داده و نوآوری، نه قانون و سیاست سنتی.
نبرد آنها، تنها نزاع دو چهره نیست؛ جدال دو جهان است. جهانی که ترامپ نمایندگی میکند، تکیهاش بر ملت، ارتش، تولید داخلی و قبیلهگرایی اقتصادیست. در مقابل، جهان ماسک، دنیای تسلا، استارلینک، هوش مصنوعی و سکونت در مریخ است؛ جهانی که در آن پرچمها رنگ میبازند و سرورهای ابری جای خاک را میگیرند.
به نظر می رسد که تقابل امروز ترامپ و ماسک، حاصل شکستی در اتحاد اولیهایست که میان برخی میلیاردرهای سیلیکونولی و دولت ترامپ در آغاز دورهاش شکل گرفت و اینک ماه عسلش به پایان رسیده. در آن زمان، میلیاردرها فرصت را مغتنم شمردند تا با کاهش مقررات و مالیاتها، پروژههای خود را شتاب بخشند. اما با چرخش سیاستها و افزایش تنشهای تجاری، بهویژه با چین، آرامآرام مسیرها از هم جدا شد.
ترامپ به آهستگی با پیچیدگی سیاست و دیپلوماسی در عرصه جهانی آشنا شد و ماسک که دیروز ترامپ را یک فرصت میدید، امروز او را تهدیدی علیه آینده می بیند.
و این آینده، تنها در آمریکا رقم نمیخورد. هر ضربهای که به ماسک وارد شود، بر زنجیره تأمین جهانی، سرمایهگذاریهای بینالمللی و حتی برنامههای فضایی ناسا تأثیر خواهد گذاشت. نهادهایی چون سازمان فضایی آمریکا، که با اسپیسایکس همکاری استراتژیک دارند، به ناگاه خود را در میانه میدان جنگی مییابند که از جنس سیاست نیست، اما تبعاتی عمیقاً سیاسی دارد.
در این میان، نگاهها به سوی دمکراتها و بنیادهایی متعلق به جرج سوروس دوباره گرم شده است. اگرچه با انتخاب ترامپ، میلیاردرهای فناوری در نزدیکی با جمهوریخواهان، منافع کوتاهمدت خود را دنبال کردند، امروز بهنظر میرسد جهتگیری جدیدی در راه است. بازی قدرت میان نخبگان جهانیگرا و محافظهکاران ملیگرا، دوباره به میدان انتخابات و اتاقهای فکر بنیادهای جهانی بازگشته است.
آیا ماسک، با تکیه بر قدرت اقتصادی و نفوذ رسانهای خود، میتواند در برابر ماشین عظیم دولت ترامپ ایستادگی کند؟ آیا ائتلافی نانوشته میان غولهای فناوری و جریانهای لیبرال شکل خواهد گرفت تا مانع بازگشت یکجانبهگرایی ترامپی شود و در انتخابات میان دوره ای بعدی نشان داده خواهد شد؟ پرسشهاییست که پاسخ آنها آینده نظم جهانی را رقم خواهد زد.
سادهانگاریست اگر تصور کنیم این نبرد فقط بر سر مالیات یا تعرفه است. آنچه در حال وقوع است، شاید آغاز آخرین فصل نبرد میان دولتها و شرکتها باشد. نبردی که در آن، رؤسای جمهور تنها یکی از طرفها هستند، و در طرف دیگر، میلیاردرهایی ایستادهاند که توان تأثیرگذاریشان از برخی دولتها نیز فراتر رفته است.
آیا دولتها میتوانند حاکمیت خود را حفظ کنند، یا در برابر سرمایههای چندهزار میلیارد دلاری شرکتها، سر تعظیم فرود خواهند آورد؟ آیا نظام سنتی قانونگذاری و مالیات، میتواند نوآورانی را مهار کند که در چند ثانیه، میلیونها انسان را از طریق شبکههای اجتماعی و اینترنت ماهوارهای با خود همراه میکنند؟
پاسخ این پرسشها، تنها در جلسات کنگره یا هیأتمدیره تسلا داده نمیشود. درک این نبرد، نیازمند بازنگری در خود مفهوم قدرت است. قدرت دیگر صرفاً در کاخ سفید یا پنتاگون نیست؛ در مقر گوگل، تسلا، آمازون و دفاتر سیلیکونولی نیز توزیع شده است.
و شاید اینجاست که تاریخ، یکبار دیگر خود را بازآفرینی میکند. اکنون شاید در آستانه عصری باشیم که قدرت، بهجای تمرکز در دولتها، به شبکههای توزیعشده تکنولوژیک منتقل میشود. و در این میان، ترامپ و ماسک تنها دو بازیگر اصلی این تراژدی هستند؛ تراژدیای که پایانش، میتواند سرنوشت قرن را تغییر دهد.
باور کنید یا نه، این نبرد تازه آغاز شده. و هیچکس، حتی ترامپ یا ماسک، نمیداند که برنده نهایی کیست.