سبد معیشت حداقلی کارگران

این سبد جامع، تمام هزینه‌های ضروری (خوراک، مسکن، حمل‌ونقل و غیره) را در بر می‌گیرد. تا تیر ۱۴۰۴، ارزش آن ۴۸ میلیون تومان گزارش شده که از ۲۸ میلیون تومان در اسفند ۱۴۰۳ جهش چشمگیری داشته است. با اعمال تورم ۴۵.۳ درصدی شهریور، برآورد مهر ۱۴۰۴ حدود ۵۰-۵۲ میلیون تومان است. مسکن با سهمی ۸۰-۸۵ درصدی، عامل اصلی این افزایش بوده و نشان‌دهنده بحران در دسترسی به مسکن است.

متوسط هزینه ماهانه خانوار شهری

برای خانوارهای شهری، متوسط هزینه ماهانه در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۲-۲۵ میلیون تومان (معادل ۲۶۹ میلیون تومان سالانه) بوده است. با افزودن تورم ۴۵.۳ درصدی، این رقم در مهر ۱۴۰۴ به حدود ۳۲-۳۵ میلیون تومان رسیده است. مسکن با سهم ۴۲ درصدی، بزرگ‌ترین بخش این هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد، به‌ویژه با افزایش اجاره‌بها و قیمت خرید.

سبد غذایی مطلوب برای جلوگیری از سوءتغذیه

این سبد بر اقلام مغذی (پروتئین‌ها و ویتامین‌ها) تمرکز دارد و ارزش آن در شهریور ۱۴۰۴ حدود ۱۵-۱۸ میلیون تومان بوده است. این رقم نسبت به سال گذشته افزایش یافته و نشان‌دهنده تأثیر تورم بر کیفیت تغذیه خانوارها است.

روند کلی نشان می‌دهد که رشد هزینه‌های معیشت (۵۶ درصد در مرداد) از تورم رسمی (۳۵.۴ درصد در تیر) پیشی گرفته و فشار اقتصادی را به‌ویژه بر دهک‌های پایین افزایش داده است.

متوسط قدرت خرید خانوار

قدرت خرید، توانایی خانوارها برای تأمین هزینه‌های معیشت از طریق درآمد را نشان می‌دهد. این بخش، شاخص‌های کلیدی قدرت خرید را بر اساس داده‌های موجود بررسی می‌کند.

قدرت خرید حداقل دستمزد نسبت به سال ۱۳۹۰

حداقل دستمزد در سال ۱۴۰۴ حدود ۱۰-۱۲ میلیون تومان است که تنها نیمی از سبد معیشت ۴۸ میلیونی را پوشش می‌دهد. نسبت به سال ۱۳۹۰، قدرت خرید دستمزد ۵۰-۶۰ درصد کاهش یافته که نشان‌دهنده فرسایش طولانی‌مدت رفاه خانوارها است.

درآمد سرانه برابری قدرت خرید (PPP)

بر اساس تخمین صندوق بین‌المللی پول برای سال ۲۰۲۴، درآمد سرانه PPP ایران ۱۶,۲۲۴ دلار در سال بوده است. با توجه به تورم ۱۴۰۴، این رقم به‌صورت واقعی به حدود ۱۴,۰۰۰-۱۵,۰۰۰ دلار در سال کاهش یافته است. رشد ۲-۳ درصدی درآمد سرانه در برابر تورم ۳۵ درصدی، به کاهش قدرت خرید بیش از یک سوم کل قدرت خرید منجر شده است.

شاخص استطاعت(Affordability Index) خرید در ۱۰ سال اخیر

این شاخص در دهه گذشته ۳.۵ برابر بدتر شده و ارزش واقعی ریال ۹ برابر کاهش یافته است. خانوارهای شهری حدود ۴۰ درصد درآمد خود را به مسکن اختصاص می‌دهند که استطاعت خرید را به شدت محدود کرده است.

کاهش قدرت خرید کلی در مهر ۱۴۰۴

نسبت به سال ۱۴۰۳، قدرت خرید خانوارها ۲۰-۲۵ درصد کاهش یافته است. تورم خزنده و کسری بودجه، سفره خانوار را ۲۳-۲۵ درصد کوچک‌تر کرده و نارضایتی اجتماعی را افزایش داده است. روند کلی قدرت خرید نشان‌دهنده افت مداوم است، به‌طوری که تورم میانگین ۲۰-۳۰ درصدی در سه دهه اخیر، رشد درآمد سرانه (۵-۷ درصد) را خنثی کرده و رفاه را ۳۰-۴۰ درصد کاهش داده است.

نتیجه‌گیری

ارزش ریالی متوسط سبد معیشت خانوار شهری در مهر ۱۴۰۴ حدود ۳۰-۳۵ میلیون تومان برآورد می‌شود، در حالی که قدرت خرید متوسط تنها ۵۰-۶۰ درصد این هزینه‌ها را پوشش می‌دهد. این شکاف، ناشی از تورم ۴۵.۳ درصدی و رشد کند درآمد، به گسترش و تعمیق فقر، نابرابری اقتصادی و فشارهای اجتماعی دامن زده است. برای بهبود، سیاست‌های ضدتورمی، مانند کنترل نقدینگی و یارانه‌های هدفمند، ضروری است. برای اطلاعات دقیق‌تر، گزارش‌های ماهانه مرکز آمار ایران (amar.org.ir) پیشنهاد می‌شود. پیش‌بینی‌ها حاکی از تداوم این روند تا پایان ۱۴۰۴ بدون مداخله سیاستی است.

منابع

این گزارش بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، شورای عالی کار و تحلیل‌های اقتصادی، از جمله گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول، تدوین شده است. ارجاعات درون‌متنی به منابع معتبر (گزارش‌های شهریور و مهر ۱۴۰۴) ارائه شده و برای جزئیات بیشتر، به منابع داده رسمی مراجعه شود.