درگذشت فريدون هويدا، روشنفکر و ديپلمات ايرانی، عباس ميلانی، بی بی سی

فريدون هويدا، نويسنده و روشنفکر ايرانی و نماينده ايران در سازمان ملل در دوران پهلوی، روز جمعه ۳ نوامبر (۱۲ آبان ماه) در سن هشتاد و چهار سالگی در خانه اش در حومه واشنگتن در آمريکا درگذشت.

فريدون هويدا در زمينه های مختلفی فعاليت می کرد. او منتقد فيلم، و يکی از اولين نويسندگان نشريه فرانسوی کايه دو سينما بود که از معتبرترين نشريات سينمايی فرانسه به شمار می رود. او همچنين رمان نويس، مقاله نويس و يک ديپلمات کارکشته بود.

فراتر از اين همه، اما، او يک هنرشناس بود. از دنيای شرلوک هولمز گرفته تا اشعار بودلر و داستان های کوتاه صادق هدايت، بر طيف وسيعی از گونه ها و آثار هنری تسلط داشت. زندگی او سراسر تلاش خستگی ناپذير بود به دنبال زيبايی در عالم هنر، و حقيقت در عرصه اجتماع.

فريدون هويدا خود نيز به طور غيرحرفه ای تفنن نقاشی می کرد. نوشته های او در باب تفسير فرويدی از تاريخ ايران، و نظرياتش در مورد پديده 'پسر کشی' به عنوان عنصری تکرار شونده در تاريخ و فرهنگ ايران، در زمان خود پيشرو بود.

پس از انقلاب اسلامی، وی تفسير مشابه فرويدی از انقلاب و جايگزين شدن يک پدر سختگير و خودکامه با ديگری ارايه داد. بنا به تحليل او، تا زمانی که ايران و ايرانيان ميل به پدرسالاری و پدرسالاران را کنار نگذارند، تنها سرنوشت محتمل کشور همان تکرار چرخه خودکامگی است.

از پازولينی تا هدايت

اشتياق سيری ناپذير فريدون هويدا به يادگيری و نگاه چند-فرهنگی وی به زمينه های گوناگون هنری، در کنار شخصيت پرمهر او، برايش دوستان بسياری از برخی برجسته ترين هنرمندان قرن بيستم به ارمغان آورده بود: از اندی وارهول گرفته، که پرتره ای از هويدا نيز کشيده بود؛ تا پازولينی، فيلمساز سرشناس ايتاليايی که زيبايی شناختی هويدا را ارج می نهاد.

در ميان هنزمندان ايرانی نيز از صادق هدايت گرفته تا ابراهيم گلستان، همه او را دوست خود می دانستند.

فريدون هويدا در سال ۱۹۶۵ ميلادی (۱۳۴۴ خورشيدی)، زمانی که برادر بزرگش امير عباس هويدا به مقام نخست وزيری ايران رسيد، از دنيای هنر به عالم سياست کشيده شد و پاريس را ترک کرد تا در نيويورک نماينده ايران در سازمان ملل متحده باشد.

بسياری نزديکان او، سال های فعاليت ديپلماتيک او را کم حاصل ترين سال های زندگی اش می دانند.

فريدون هويدا به سال ۱۹۲۲ ميلادی (۱۳۰۱ خورشيدی) در تهران به دنيا آمد. وی تحصيلاتش را در بيروت، دمشق و پاريس دنبال کرد. از او دو فرزند دختر به جا مانده است.

عباس ميلانی
رئيس بخش مطالعات ايرانی دانشگاه استنفورد