پيامدهای سياسی و اقتصادی بحران سرما و تامين سوخت، بهزاد کشميری پور، صدای آلمان

گرچه از روز ۲۳ دی دمای هوا در اغلب استان‌ها اندکی افزايش يافته، ولی سرما همچنان ادامه دارد. افت فشار و قطع گاز در اغلب شهرهای ايران به توقف کار بسياری از نيروگاه‌های برق، کارخانه‌ها و صنايع مادر مانند ذوب آهن انجاميده.

گذشته از قطع موقتی برق در برخی از شهرها، بحران موجود پيامدهای اقتصادی و سياسی بسيار گسترده‌ای داشته است. روز گذشته لغو مکرر پرواز هواپيماها و نابسامانی فرودگاه‌ها مدير فرودگاه امام را مجبور به کناره‌گيری کرد و مشکلات گازرسانی به بسياری از استان‌ها وزير نفت را به مجلس کشاند.

روز جمعه، ۲۱ ديماه، محمود احمدی‌نژاد، رئيس جمهور در جلسه شورای مشترک حوادث غيرمترقبه استان‌های شمالی، که در مرکز استان مازندران ساری برگزار می‌شد، شرکت کرد تا از نزديک با مشکلات منطقه آشنا شود.

روز يکشنبه يکی از نمايندگان اين استان در مجلس در نطق پيش از دستور از محمود احمدی‌نژاد به دليل «اينکه بعد از ۱۴روز از مصيبت و گرفتاری مردم مازندران، مسافرت دو ساعته‌ای برای بهبود وضعيت گازرسانی استانهای شمالی کشور به شهرستان ساری داشته» تقدير و تشکر کرده است. به گزارش سايت مجلس ولی رعيت در ادامه با انتقاد از پاسخگو نبودن مسئولان در مقابل مشکلات مردم منطقه، از رئيس جمهور می‌پرسد چرا «تاوان بی‌برنامگی و سوء مديريت مقامات وزارت نفت را» مردم بايد بپردازند؟

در پی تشديد بحران کمبود گاز روز گذشته وزير نفت به مجلس فراخوانده شد تا به پرسش‌ها و انتقادهای نمايندگان پاسخ گويد. غلامحسين نوذری ضمن اشاره به اقدامات وزارت نفت برای حل بحران کنونی، راه‌حل مشکلات را در دراز مدت افزايش سرمايه‌گذاری در توليد گاز و توسعه‌ی پالايشگاه‌ها عنوان کرد. نوذری دليل اصلی قطع گاز در استان‌های شمالی را قطع صادرات گاز ترکمنستان از دو هفته‌ی پيش اعلام کرد که به گفته‌ی او بر اثر «يک بد اخلاقی» انجام شده.

رئيس جمهور در سفر به ساری «شرايط جوی بی سابقه»، «اشکالات فنی» و «قطع صدور گاز از ترکمنستان» را سه عامل اصلی بروز مشکلات در اين منطقه عنوان کرد و عده داد مشکل کمبود و قطع گاز استان‌های شمالی تا روز دوشنبه يا سه شنبه (۲۴ يا ۲۵ ديماه) برطرف شود. محمود احمدی‌نژاد گرچه توصيه می‌کند قطع گاز از سوی ترکمنستان را سياسی نکنيد، می‌افزايد در آينده در اين باره توضيح خواهد داد.

به رغم تاکيد مقامات رسمی مبنی بر سياسی نبودن قطع صادرات گاز ترکمنستان، اخبار بسياری حکايت از آن دارد که اين اقدام، با اطلاع قبلی و به قصد افزايش بهای گاز تا دوبرابر انجام شده است. از سوی ديگر ايران در حالی توقف واردات گاز ترکمنستان را يکی از دلايل اصلی بحران در استان‌های شمالی قلمداد می‌کند که صادرات گاز ايران به ترکيه نيز که تقريبا به همان ميزان بوده (۲۰ تا ۲۴ ميليون مترمکعب در روز) مدتی است قطع شده.

نماينده‌ی قائم شهر، ولی رعيت روز يکشنبه از رئيس جمهور می‌پرسد «چرا آقايان در وزارت نفت هنوز نتوانسته‌اند بين توليد و مصرف،‌ صادرات و ذخيره يک تراز مثبت و بالانس منطقی ايجاد نمايند.» او با انتقاد به بی‌برنامگی مسئولان مربوطه خاطرنشان می‌کند «امروز گاز تمامی نيروگاهها، پتروشيمی‌ها و ديگر صنايع بزرگ و همچنين تزريق روزانه گاز به ميادين نفتی قطع شده.» رعيت کاهش توليد و صادرات را از جمله زيان‌های اقتصادی وضعيت موجود عنوان و پيش بينی می‌کند «تا پنج شش سال آينده وضعيت کشور از لحاظ تأمين انرژی بدتر و بحرانی‌تر خواهد شد.»

بر اساس آمارهای رسمی شرکت توانير در هفته گذشته (۱۵ تا ۲۱ دی)، ۴۹ ميليون گاز کمتر به نيروگاه‌های توليد برق ارسال شده. اين ميزان حدود يک سوم گاز مصرفی نيروگاه‌ها در هفته‌ی پيش از آن بوده است. همچنين به منظور صرفه‌جويی در مصرف برق روشنايی بزرگراه‌ها و معابر اصلی سراسر کشور ۵۰ درصد کاهش داده شده است.

با اين همه بسياری از شهرها ازجمله تهران در روزهای گذشته با قطع پراکنده و موقت برق روبرو بوده‌اند. به نظر می‌رسد با توجه به عدم امکان افزايش توليد تدابير دولت برای رفع کمبودها مقطعی است و در مواردی زيان‌های ديگری متوجه‌ی اقتصاد کشور می‌کند.

عصر يکشنبه مهدی هاشمی، معاون امور عمرانی وزيرکشور و نماينده‌ی ويژه‌ی رئيس جمهور، اعلام کرد «با قطع گاز برخی صنايع پرمصرف مثل ذوب آهن و فولاد اصفهان، مشکل افت فشار و قطعی گاز به ويژه در استان مازندران به زودی کاهش می‌يابد.»

از کار افتادن موقت بعضی از صنايع، به جز کاهش توليد، می‌تواند خسارت‌های اساسی به برخی از دستگاه‌ها از جمله‌ی کوره‌های ذوب فلزات وارد کند. قطع صادرات گاز به ترکيه نيز علاوه بر لطمه زدن به وجهه‌ی ايران، به عنوان طرف معامله‌ی قابل اعتماد، ترکيه را واداشته برای تامين نيازهايش واردات گاز از روسيه را افزايش دهد.

بهزاد کشميری‌پور، گزارشگر دويچه وله در تهران