گمانه زنی ها در باره پاسخ ايران به پيشنهادات نشست وين، گفتگو با سعيد رضوی فقيه و عليرضا نامور حقيقی، راديو بين المللی فرانسه

فرنگيس حبيبی - تحولات مربوط به مذاکرات اتمی ايران از ده روز پيش تاکنون، دو لحظه شاخص افت و خيز را نشان می دهد؛ مذاکرات در حال رکود گروه ۱+۵ با ايران پس از ماهها تکانی خورده و چرخشی کرده. پافشاری ايران به روی ادامه غنی سازی اورانيوم جای خود را به پيشنهاد تحويل اورانيوم غنی شده با غلظت کم به يک کشور ثالث و دريافت اورانيوم غنی شده در حد بيست درصد داد. دورنماهای جديدی به روی مناسبات ايران و جهان قابل تصور شد. اما پاسخ غير مستقيمی که از سوی ايران روز جمعه به طرح آژانس داده شد عملا در جهت مخالف توافقات اوليه ای بود که در وين بدست آمده بود؛ يعنی مسئله تحويل اورانيوم ايران به کشور ثالث بکلی از روی ميز کنار رفت و ايران خودش را بعنوان يک خريدار اورانيوم بيست درصد معرفی کرد. اين دو چرخش در کل روند بحثهای اتمی چه جايگاهی دارد و از کجا ناشی می شود؟ الزامات سياست داخلی برای هر يک از اين دو موضع کدامها هستند و پيامدهای خارجی آنها را چطور می توان پيش بينی کرد؟ اين پرسشها را با آقايان سعيد رضوی فقيه در تهران و عليرضا نامور حقيقی در تورنتو کانادا در ميان می گذاريم.

عليرضا نامور حقيقی، پژوهشگر در دانشگاه تورنتو کانادا، علت چرخش در موضع ايران را تضعيف مشروعيت حکومت پس از انتخابات و ارداۀ حکومت به پرهيز از تحريم های بيشتر ميداند که باعث شده است حکومت به سوی تعامل جديدی با غرب کشيده شود. نزديکی آمريکا باروسيه فضايی را بوجود آورده است که قدرت مانور را از ايران گرفته است.البته غرب می تواند روی کارت تشديد تحريم ها بازی کند. در مقابل، ايران از ظرفيت هايی در عراق، افغانستان و خاور ميانه برخوردار است.

اينکه ايران پاسخ قطعی به آژانس نداده است می تواند به علت وجود اختلافات در درون نيرو های حاکميت باشد و نيز ممکن است با هدف برجسته کردن کارت های ديگرانجام گيرد.

به نظر عليرضا نامور حقيقی، امروز در زمينۀ غنی سازی ايران نسبت به سالهای دهۀ هشتاد، از موضع محکم تری برخوردار است. تعليق غنی سازی و بازگشت به وضعيت مذاکرات در زمان آقای خاتمی غير ممکن است. وضعيتی که در آن محمد خاتمی تعليق را به مدت شش ماه پذيرفته بود ولی غرب به علت نقش مخرب جان بولتون در زمان جرج بوش، به تعهدا ت خود يعنی بازگرداندن پروندۀ هسته ای ايران ازشورای امنيت به آژانس عمل نکرد.

به نظر اين تحليلگر اگر غرب اصل غنی سازی را در ايران بپذيرد، انتقال اورانيوم با غلظت کم به يک کشور ديگر ممکن خواهد بود. در غير اينصورت حکومت تا آستانۀ پرداخت هزينۀ کامل در اين مسير گام بر خواهد داشت و در اين مورد کوتاه نخواهد آمد. محمود احمدی نژاد در اين مذاکرات يا بايد با آمريکا به توافق برسد و در غير اينصورت به سوی روسيه و چين خواهد رفت. در هرحال اروپا در معادلات رئيس دولت دهم نقشی ندارد.

به نظر سعيد رضوی فقيه، تحليلگر مسائل سياسی در ايران، جمهوری اسلامی با مهارت دو استراتژی را دنبال کرده است. يکی فرسايشی کردن مذاکرات و خريد وقت و ديگری ايجاد شکاف در ميان طرف های مذاکره کننده. کنار گذاشتن فرانسه در همين چارچوب قابل ارزيابی است.

به نظر اين تحليبلگر، هم ايران و هم غرب مايلند به شکلی که مورد رضايت همۀ طرف ها باشد، به پروندۀ اتمی ايران خاتمه دهند. اما به خاطر پيامد های اين امر در سياست داخلی ايران و نيز در مناسبات آمريکا و متحدانش، افت و خيز هايی به طور مصنوعی در اين روند ايجاد می کنند تا زمينۀ ذهنی برای اعلام توافقات نهايی بوجود آيد.

وی در پاسخ به اين پرسش که آيا همۀ جناح ها در حکومت با روند کنونی موافقند می گويد حکومت ايران و رئيس آن به طور جدی در جريان اعتراضات پس از انتخابات مورد چالش قرار گرفتند. بطوريکه قدرت، امروز با کاهش نيرو مواجه است. ولی در عين حال مسئلۀ اتمی، با تبليغات شديد، به يک مسئلۀ ملی تبديل شده است و همۀ جناح ها از آن پشتيبانی خواهند کرد.

اما پروندۀ اتمی بطور عمده يک پروندۀ سياسی است. ايران در جستجوی اينست که از خط قرمز حق غنی سازی عدول نکند و تضمين های امنيتی را از غرب بگيرد. اگر روابط ايران با آمريکا تغيير کند و بر زمينۀ گفتگو و تعامل پيش رود ، اين يک دست آورد برای ايران خواهد بود. رهبران ايران به اين اصل رسيده اند که بسياری از مشکلاتشان از تنش های بيهوده با آمريکا سرچشمه ميگيرد. ولی وقوف رهبران به اين امر به حذف شعار " مرگ بر آمريکا" در بدنۀ اصولگرايان و محافظه کاران نخواهد انجاميد.

در بارۀ ملاقات های مخفيانه ميان نمايندگان ايران و اسرائيل، اين تحليلگر معتقد است که اين خبر چندان موثق نيست و حتی اگر چنين ميلی در نزد برخی از رهبران حکومت در جهت گفتگو با اسرائيل وجود داشته باشد، ساختار، ايدئولوژی و تاريخ جمهوری اسلامی ايران چنين اجازه ای را به رهبران آن نمی دهد.

[با کليک اينجا، گفتگو را بشنويد]