هدف حمله ايران به کردستان عراق چيست؟ گفت‌وگوی مريم انصاری با رحيم رشيدی، خبرنگار کُرد، دويچه وله

به گفته يک مقام نظامی ايران، کردستان عراق ۳۰۰ هزار هکتار زمين به "پژاک" واگذار کرده. او حمله به اين منطقه را حق ايران می‌داند.نماينده کردستان عراق ادعای ايران را نادرست می‌داند. يک روزنامه نگار کرد از دلايل تنش می‌گويد.

آيا "پژاک" نيرويی است که به گفته "يک مقام نظامی" ايران، دولت کردستان عراق منطقه‌ای به طول ۱۵۰ کيلومتر و عمق ۳۰ کيلومتر از خاک خود را در اختيار آن بگذارد. اگر چنين باشد، دولت "اقليم کردستان" درازای آن چه به دست خواهد آورد؟ مگر برای کردستان عراق مهمترين مسئله به گفته مسعود بارزانی، رئيس دولت خودمختار آن، ثبات و امنيت نيست؟

به گزارش خبرگزاری مهر يک "مقام عالی‌رتبه نظامی" ايران مسعود بارزانی، رئيس دولت خودمختار کردستان عراق را "خائن" ناميده و گفته است به "تروريست‌ها" اجازه داده نخواهد شد با حمايت آمريکا و اسرائيل در «سرزمين عراق لانه کنند.» او تاکيد کرده است که «عليه اين تروريست‌ها اقدام خواهد شد و اين حق برای ما محفوظ است تا مراکز تروريستی را در نواحی مرزی فوق مورد هدف قرار داده و آن‌ها را سرکوب و نابود نماييم.»

هم‌زمان ناظم دباغ، نماينده کردستان عراق با بخش خارجی خبرگزاری ايسنا گفتگو و اين موضوع را تکذيب کرده است. به گفته او انتشار اخباری مبنی بر واگذار شدن سرزمينی به مساحت۳۰۰ هزار هکتار از کردستان عراق به "پژاک" صحت ندارد و «کسانی دنبال برهم زدن روابط بين جمهوری‌اسلامی ايران و اقليم کردستان و رهبران کرد هستند.»

به گفته آقای دباغ، «بارزانی خود نسبت به وگذاری زمين به گروه پژاک حساس است و نمی‌پذيرد که زمين‌های اقليم را اين گونه تقسيم کنند.»

ايران بارها نواحی مرزی کردستان عراق را هدف حمله قرار داده است. حملاتی که تاکنون از غيرنظاميان کردستان عراق نيز قربانی گرفته‌اند. مسعود بارزانی، رئيس دولت خودمختار عراق هفته گذشته «گلوله‌باران توپ‌خانه‌ای شهروندان» کردستان را "محکوم" کرده و از کشته شدن "شماری از روستاييان، مزرعه داران و دامداران" خبر داد.

آقای بارزانی در بيانيه‌ای که به اين مناسبت در سايت رسمی خود منتشر کرد، حملات ايران را "غيرقابل قبول" خوانده و نوشت که گروهی از ساکنان مناطق مرزی کردستان ايران و عراق بر اثر آن‌ها آواره شده‌اند. او خواست به جای ايجاد رعب و وحشت برای پيدا کردن راه حلی عملی تلاش شود.

آيا دليل حملات ايران به کردستان عراق تنها حضور "پژاک" است؟ رحيم رشيدی، خبرنگار کرد و عضو فدراسيون بين‌المللی روزنامه‌نگاران به سوالات دويچه‌وله در اين زمينه پاسخ داده است.

***

دويچه وله: ايران با صراحت می‌گويد که کردستان عراق بخشی از خاک خودش را در اختيار «پژاک» قرار داده است و حق دارد به آن حمله کند. در مقابل آقای بارزانی می‌گويد که به جای به راه انداختن توپخانه بهتر است با گفت‌وگو مسايل را حل کنيم. حملات مکرر ايران به خاک کردستان عراق بر سر چيست، آيا موضوع واقعا نگرانی ايران از پژاک است؟

رحيم رشيدی: تاکنون مقامات جمهوری اسلامی ايران در رابطه با چنين اظهاراتی سند محکمی ارائه نداده‌اند. به نظر من آن‌ها جهت دستيابی به چند هدف مهم کردستان عراق را توپ‌باران می‌کنند. يک مسئله اصلی مقابله به مثل با آمريکا و نيروهای غربی مستقر در عراق است که اسنادی را دال بر کمک نظامی و لجستيکی ايران به شبه نظاميان شيعه ارائه داده‌اند.
از سوی ديگر جمهوری اسلامی ايران در پی آن است که کردستان عراق را که يک منطقه ‌امن برای سرمايه‌گذاری است و کمپانی‌های ثروتمند آمريکايی و اروپايی هر روز در آن منطقه بيشتر سرمايه‌گذاری می‌کنند، به يک منطقه ناامن تبديل کند. چون ما می‌دانيم که برای سرمايه‌گذاری و توسعه‌اقتصادی قبل از سرمايه، بايد امنيت وجود داشته باشد.
از سوی ديگر فشار بر حکومت اقليم کردستان است، سکوت حکومت مرکزی هم تاکنون بيشتر جمهوری اسلامی ايران را براين داشته است که به سياست‌های غيرقانونی خودش در منطقه ادامه دهد.
مسئله‌ی سومی که خيلی حائز اهميت است، اين است که جمهوری اسلامی ايران در شرايط کنونی می‌خواهد با وانمودکردن اين مسئله که گروه‌های مسلح کرد وجود دارند و ناامنی ايجاد می‌کنند ، منطقه را بيشتر ميليتاريستی کند. در حالی که اپوزيسيون واقعی جمهوری اسلامی ايران اکثريت مردم ايران هستند که در داخل ايران و در شهرها و نقاط مختلف ايران زندگی می‌کنند و از عملکرد و سياست‌های اين رژيم ناراضی‌اند.

به موضع دولت مرکزی عراق اشاره کرديد. تفاوت زيادی در سياست آقای مالکی و آقای بارزانی نسبت به ايران مشاهده می‌شود. اين تفاوت‌ها آيا در خود عراق مسئله‌آفرين نيستند؟
در چند روز گذشته آقای مالکی نخست وزير حکومت عراق فدرال در نشستی که با عشاير عراقی به‌ويژه در بغداد داشت، گفت که خيلی نگران است که اقليم‌های ديگری در عراق به‌وجود آيد و اين گامی به سوی تجزيه باشد. آقای بارزانی به‌عنوان رئيس منتخب حکومت اقليم کردستان که با اکثريت قاطع آرای مردم کردستان عراق و در يک انتخابات کاملاً آزاد و دموکراتيک انتخب شده، در اين زمينه صحبت کرد و بلافاصله عکس‌العمل نشان داد. او گفت که اين نقض قانون اساسی عراق است، چون قانون اساسی عراق که در يک رفراندوم عمومی تصويب شده، تأکيد و پافشاری می‌‌کند که بايد مناطق فدرال وجود داشته باشند و اين کاملاً امری قانونی‌ست و اين اتحاد داوطلبانه باعث استحکام عراقی‌ها در داخل خاک عراق می‌شود و به‌هيچ وجه گامی به سوی تجزيه عراق نيست.

ترکيه نيز بارها "پ ک ک" را بهانه حمله به مرزهای کردستان عراق قرار داد. با اين حال الان کمی وضع تغيير کرده. وزير خارجه ترکيه سال گذشته وقتی که آقای بارزانی بعد از مدت‌ها به ترکيه سفر کرد، گفت که شمال عراق پلی‌ست برای روابط نزديک ترکيه و عراق. سياست ايران و ترکيه تا چه اندازه باهم مشترک است و چقدر تفاوت دارد. آيا هرکدام به دنبال منافع جداگانه‌ای هستند؟
هم‌اکنون شرايط خيلی فرق کرده است. چندی پيش آقای اردوغان به اربيل سفر کردند، در کنار بارزانی و در کنار پرچم رسمی کردها قرارگرفتند و سخنرانی کردند. به نظر من ترک‌ها يک سياست کاملاً منطقی در رابطه با کردستان عراق و به‌ويژه پروژه‌های اقتصادی درپيش گرفته‌اند. مسئله‌ی اساسی هم اين است که جنبش مدنی کردها، جنبش پارلمانی کردها در داخل خود ترکيه جنبشی غيرقابل حذف است. آن‌ها دريافته‌اند که اگر ترکيه می‌خواهد به اتحاديه اروپا بپيوندد، بايد يکسری اصلاحات سياسی قانونی و حقوقی بسيار عميق و چشمگيری صورت دهد. به‌نظر من رای بالائی که حکومت اردوغان در انتخابات اخير کسب کرده نشان‌داده‌ که اکثريت مردم ترک از سياست‌های آقای اردوغان و حزب حاکم راضی‌اند. ترکيه تغييراتی بسيار اساسی کرده است.
هرچند اين گام‌ها کافی نيست، ولی به نظر من با سياست ايران که هنوز سياست انکار را در پيش می‌گيرد و هر گونه اعتراض و هر گونه جنبشی را به بيگانگان نسبت می‌دهد و با تمام قوا سعی می‌کند سرکوب کند، خيلی متفاوت است و امروز در کردستان عراق هم اين ترک‌ها هستند که با يک سياست منطقی منافع خودشان را بيشتر حفظ می‌کنند تا جمهوری اسلامی ايران.

درگيری در مرز کردستان ايران و عراق بارها صورت گرفته است. در مواردی هم ايران اين گونه حمله‌ها را تکذيب کرده است. ولی اين‌بار با صراحتی که در مناسبات بين‌المللی چندان رسم نيست، می‌گويد «در کردستان عراق مراکز تروريستی» وجود دارد و «به خودمان اجازه می‌دهيم که حمله کنيم». چه چيز باعث می‌شود ايران چنين موضع‌گيريی کند؟
سندی دال بر واقعيت چنين اظهارنظرهايی وجود ندارد. آن‌ها می‌خواهند فشار بيآورند. آقای بارزانی به ويژه اين مسئله را تکذيب کرده و مدام گفته‌است که در شرايط کنونی بايد تمام مسائل منطقه و مسائل کرد در کشورهای همجوار از طريق ديالوگ و صلح حل شود. در چند روز آينده که سالروز ترور دکتر قاسملو است، کردستان ايران مثل سال‌های گذشته يک اعتصاب عمومی و سراسری برگزار خواهد کرد و جمهوری اسلامی ايران با ميليتاريزه کردن بيشتر منطقه در پی آن است که اين اعتصابات عمومی صورت نگيرد تا اعلام کند که در ايران هم مشکلی به اسم مشکل کرد وجود ندارد.

مريم انصاری
تحريريه: جواد طالعی