منشور ۹۱؛ وطنی یا جهان وطنی؟ حمید فرخنده

ویژگی هایی که ذکر آنها در این منشور یا بیانیه های مشابه می تواند آنها را بسیار عمیق تر و گسترده تر در جامعه مطرح کند تا به سطح گفتمان عمومی نزدیک شود یکی نقش و جایگاه اسلام و مذهب شیعه در ایران است و دیگری اصل "تمامیت ارضی ایران" است که در منشور به طور مبهم "تمامیت ایران" نامیده شده است.

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

ویژه خبرنامه گویا

[email protected]

اخیرا منشوری به نام "منشور 91 " به ابتکار رامین جهانبگلو فیلسوف ایرانی ساکن کانادا و برخی از روشنفکران ایرانی منتشر شده که مورد حمایت گروهی از فعالین سیاسی و حقوق بشری نیز قرار گرفته است. محتوای منشور نامبرده مانیفستی است نشأت گرفته از اعلامیه جهانی حقوق بشر برای انسان ایرانی و حقوق سیاسی- اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی او. اصولی است بر پایه میثاق های بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و آرزویی است برای دمکراسی، آزاد زیستن، سعادت و رشد و توسعه شهروندان ایران همراه با توسعه پایدار با توجه به تنوع قومی، زبانی و دینی کشور. و سرانجام میثافی است برای پایان دادن به چرخه طولانی خشونت در جامعه ایران برای حل معضلات سیاسی، فرهنگی و قومی.

اینکه گروهی از روشنفکران و فعالین سیاسی ایرانی تلاش کرده اند با انتشار منشوری گفتمان خشونت پرهیزی، مدارا، دمکراسی و رعایت حقوق بشر و حتی حقوق حیوانات را در جامعه خشونت دیده و استبداد زده ایران مطرح کنند، البته رویدادی مبارک است. اما مهم این است که این گفتمان در حوزه نخبگان سیاسی، فکری و فرهنگی محدود نماند و به عرصه عمومی نیز کشیده شود.

در منشور آمده است که طراحان آن قصد "همگانی کردن مفاد این منشور" را دارند. اشکال منشور 91 اما در این است که چنان از دریچه جهانی به مقوله حقوق بشر ایرانی نگریسته است که اشاره به ویژگی های شهروند ایرانی در آن فراموش گشته یا سربسته بیان شده است. همین موضوع از طرح عمومی تر منشور درمیان اقشار مختلف ایرانیان خواهد کاست. اگر خوانندگان این منشور آنجا که از ایران یا ایرانی نام برده می شود مثلا کلمه هندی، برزیلی، امریکایی یا کنیایی نیز بگذارند می توانند تصور کنند که این منشور برای کشورهای نامبرده و مردمانشان نوشته شده است. البته واضح است که حقوق بشر مرز و نژاد نمی شناسد و انسان ها بدون توجه به رنگ، نژاد، زبان، قومیت و یا تابعیت از حقوق انسانی مساوی برخوردار هستند.

اما ویژگی هایی که ذکر آنها در این منشور یا بیانیه های مشابه می تواند آنها را بسیار عمیق تر و گسترده تر در جامعه مطرح کند تا به سطح گفتمان عمومی نزدیک شود یکی نقش و جایگاه اسلام و مذهب شیعه در ایران است و دیگری اصل "تمامیت ارضی ایران" است که در منشور به طور مبهم "تمامیت ایران" نامیده شده است.

طی بیش از سه دهه حاکمیت دین در ایران به غیرمسلمانان و غیر شیعیان ستم های مختلف رواداشته شده است. همچنین حقوق اقلیت های قومی پایمال گشته است. اما این موارد دلیل نمی شود که نه در مقدمه منشور 91 و نه در بندهای مختلف آن حتی یک بار از اسلام و مذهب شیعه بعنوان مذهب اکثریت مردم ایران نام برده شود. چنانکه ستم های قومی و مضاعف به اقوام ایرانی نیز نمی تواند دلیلی باشد برای دفاع شرمگینانه از تمامیت ارضی ایران، آن هم در زمانه ای که برخی قدرت های خارجی و بعضی نیروهای سیاسی داخلی برای تجزیه ایران نقشه ها در سر می پرورانند.