گوشه‌هایی از زندگی سیاسی حسن روحانی، هفتمین رئیس جمهوری اسلامی

دویچه وله فارسی - پیروز یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری پنجمین نفری است که از سال ۱۳۵۷ تاکنون به این مسند رسیده است. حسن روحانی پنج دوره نماینده مجلس، ۱۶ سال دبیر شورای عالی امنیت ملی و ۲ سال سرپرست مذاکرات هسته‌ای بوده است.

حسن روحانی ۲۱ آبان ۱۳۲۷ خورشیدی در شهرستان سرخه استان سمنان متولد و از ۱۳ سالگی وارد حوزه‌ی علمیه قم شد. او همزمان در دانشگاه تهران و سپس در بریتانیا تا مقطع دکترا در رشته‌ی حقوق تحصیل کرد.

روحانی تحصیلات در قم را تا رسیدن به درجه‌ی اجتهاد ادامه داد و در همان دوره نیز وارد فعالیت سیاسی شد. ظاهرا او نخستین فردی بوده که در مجلس ترحیم مصطفی خمینی در مسجد ارک تهران، آبان ۱۳۵۶، روح‌الله خمینی را "امام" خطاب کرد.

از میدان‌های جنگ تا مرکز تحقیقات استراتژیک

روحانی پیش از آنکه در سال ۱۳۵۹ دوره بیست ساله‌ی نمایندگی مجلس شورای اسلامی را آغاز کند، حدود یک سال مامور رسیدگی و سامان دادن به وضعیت آشفته‌ی ارتش و پادگان‌های کشور شد. او همزمان با آغاز نمایندگی در مجلس، سه سال نیز یکی از سه عضو شورای سرپرستی رادیو و تلویزیون ایران بود.

در دوران جنگ ایران و عراق روحانی به یکی از فرماندهان جنگ تبدیل شد و سمت‌هایی چون ریاست ستاد قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء، فرماندهی پدافند هوایی کل کشور و معاونت جانشین فرماندهی کل قوا را برعهده داشت.

نزدیکی و همکاری با اکبر هاشمی رفسنجانی یکی از بارزترین جنبه‌های زندگی سیاسی برنده‌ی انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ محسوب می‌شود. چنانچه رفسنجانی می‌گوید، شرکت روحانی در انتخابات پس از مشورت با او صورت گرفته است.

در دوران ریاست جمهوری رفسنجانی، حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و مشاور رفسنجانی در امور امنیت ملی بود. روحانی از سال ۱۳۷۰ در مجمع تشخیص مصلحت نظام از نزدیکترین همکاران رفسنجانی است و از ۲۱ سال پیش ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک این مجمع را برعهده دارد.

مذاکرات هسته‌ای و افزایش شهرت

رئیس دولت یازدهم از سال ۱۳۷۸ تا کنون یکی از اعضای مجلس خبرگان بوده و از ۱۲ سال پیش ریاست کمیسیون سیاسی-اجتماعی و از سال ۸۵ ریاست دبیرخانه این مجلس را بر عهده داشته است.

به رغم سمت‌های مهمی که در کارنامه روحانی وجود دارد و حضور او به عنوان یکی از شخصیت‌های مطرح در جمهوری اسلامی، شهرت عام او به دو سال آخر دولت دوم محمد خاتمی مربوط می‌شود.

حسن روحانی که در دوران خاتمی نیز دبیری شورای عالی امنیت ملی و مشاوره‌ی رئیس جمهور را بر عهده داشت، با افزایش حساسیت‌های بین‌المللی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران، مدت دو سال (مهر ۸۲ تا مرداد ۸۴) سرپرست تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی بود.

دوران سرپرستی مذاکرات هسته‌ای از سویی دوره‌ی آشنایی بیشتر ایرانیان با روحانی و شهرت او در سطح بین‌المللی بوده، از سوی دیگر مناقشه‌برانگیز‌ترین سال‌های حیات سیاسی این روحانی محافظه‌کار میانه‌رو به شمار می‌رود.

چرایی پذیرش تعلیق داوطلبانه

حسن روحانی تلاش کرد پرونده هسته‌ای ایران از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل فرستاده نشود و زمینه‌ای برای صدور قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران شکل نگیرد.

حسن روحانی (چپ) در کنار اکبر هاشمی رفسنجانی در زمان جنگ عراق و ایران

اصولگرایان تندرو روحانی و دولت خاتمی را به سازش و تسلیم در برابر غرب و چشم‌پوشی از حقوق هسته‌ای ایران متهم می‌کنند. این موضوعی است که در جریان مبارزات انتخاباتی ۲۴ خرداد ۹۲ نیز بسیار مطرح شد.

حسن روحانی در برابر اتهام‌هایی که به او وارد می‌کنند محور سیاست‌های هسته‌ای خود را تنش‌زدایی و دفع تهدید‌های کشورهای غربی عنوان می‌کند. او ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و صدور پی در پی قطعنامه‌های تحریمی در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد را نشانه‌ی ناکامی مذاکره‌کنندگان هسته‌ای بعدی می‌داند.

کتاب "امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای" که در سال ۱۳۹۰ منتشر شد، چنانکه در مقدمه آن آمده، پاسخ به کسانی است که "درباره چرایی پذیرش تعلیق داوطلبانه و موقت بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای در این دوره، سؤالاتی به ذهن دارند."

روحانی در مقام مولف و پژوهشگر

روحانی در کنار دیگر فعالیت‌هایش به نوشتن و تالیف ده‌ها کتاب و صدها مقاله و پژوهش نیز پرداخته است. او همچنین مشغول نوشتن خاطرات خود است. جلد نخست این مجموعه که به شکل‌گیری "انقلاب اسلامی" مربوط است سال ۸۷ منتشر شده و جلد دوم درباره دوره "دفاع مقدس" آماده انتشار شده است.

پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع تشخیص مصلحت می‌نویسد، روحانی "دارای تألیفات، تحقیقات و مقالات علمی فراوانی است که حدود ۱۰۰ اثر از ایشان به صورت کتاب یا مقاله منتشر شده است. بیش از ۷۰۰ تحقیق مهم و ارزشمند راهبردی با مدیریت و نظارت او در ۲۰ سال گذشته به انجام رسیده است."

"اندیشه‌های سیاسی اسلام" نام کتاب دیگری از روحانی است که سه جلد آن در سال ۸۸ منتشر شد. در این سه کتاب به موضوع‌های "مبانی نظری"، "سیاست خارجی" و "مسائل فرهنگی و اجتماعی" پرداخته شده است.

روحانی در سال ۸۹ نیز کتابی با عنوان "امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران" منتشر کرد و در دو کتاب دیگری که آماده چاپ دارد، به بررسی امنیت ملی در پیوند با سیاست خارجی و محیط زیست می‌پردازد.

نامزدی در انتخابات پس از مشورت با رفسنجانی

اعلام آمادگی روحانی برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۲۲ فروردین و ثبت نامش در ستاد انتخابات کشور ۲۷ اردیبهشت ۹۲ انجام شد. او با شعار تشکیل دولت "تدبیر و امید" وارد رقابت‌های انتخاباتی شد.

روحانی بهمن ۹۱ در مورد احتمال شرکتش در انتخابات گفته بود "اگر بیایم مستقل می‌آیم." اما حضور دو فرزند رفسنجانی در همایشی که برای اعلام نامزدی او در انتخابات تشکیل شد، از همان ابتدا روحانی را به عنوان فرد مورد حمایت رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی معرفی کرد. رفسنجانی خود در واپسین ساعت مهلت ثبت‌نام، داوطلب حضور در انتخابات شد.

با رد صلاحیت رفسنجانی توسط شورای نگهبان انتخابات وارد فضای تازه‌ای شد. از میان هشت داوطلب تایید صلاحیت شده ۶ نفر به طیف‌های مختلف اصولگرایان تعلق داشتند، یکی از اصلاح‌طلبان میانه‌رو و دیگری روحانی بود که خود را "اعتدالگرا" می‌خواند.

به گزارش خبرگزاری مهر، رفسنجانی ۲۱ خرداد در دیدار با جمعی از فعالان دانشجویی با اشاره به دعوتش از علی‌اکبر ناطق‌نوری گفت: «پس از اینکه ایشان دعوت بنده را نپذیرفت مشترکا به آقای دکتر حسن روحانی پیشنهاد کردیم که ایشان به‌صورت مشروط پیشنهاد ما را پذیرفت.»

رفسنجانی که به این شرط‌ها اشاره نکرده در بخش دیگری از سخنانش گفت: «آقای دکتر حسن روحانی با مشورت بنده قدم در راه انتخابات گذاشت و با احترامی که برای کاندیداهای دیگر قائلم به دکتر روحانی رای می‌دهم و ایشان را برای تصدی قوه مجریه مناسبتر می‌دانم.»

اصلاح‌طلبان، هموارکنندگان راه روحانی

محمدرضا عارف، تنها اصلاح‌طلب تایید صلاحیت شده، چهار روز مانده به رای‌گیری به توصیه محمد خاتمی و شورای مشورتی اصلاح‌طلبان انصراف داد و عملا راه را برای پیروزی روحانی هموار کرد.

تیم هسته‌ای ایران به سرپرستی حسن روحانی با نمایندگان سه کشور اروپایی - بریتانیا، فرانسه و آلمان - بر سر میز مذاکره

جناح اصلاح‌طلب حکومت جمهوری اسلامی که در هشت سال گذشته تقریبا از صحنه سیاسی ایران حذف شده، تنها روزنه‌ی بازگشت به قدرت را حمایت از رفسنجانی و پس از رد صلاحیت او، پشتیبانی از روحانی می‌بیند.

بیستم خرداد شورای هماهنگی اصلاحات در حضور محمد خاتمی تصمیم گرفت در انتخابات ریاست جمهوری ۲۴ خرداد از حسن روحانی حمایت کند.

عدم توافق اصولگرایان بر سر کاندیدای واحد نیز کار را بر روحانی ساده‌تر کرد. پیشتر ائتلاف سه نفره اصولگرایان، متشکل از محمد قالیباف، علی اکبر ولایتی و غلامعلی حدادعادل توافق کرده بود که پس از مشخص شدن نتایج نظرسنجی‌ها، دو نفر به نفع کسی که بیشترین رأی را دارد کنار بکشد.

حدادعادل ۲۰ خرداد کنار رفت اما ولایتی، به رغم اختلاف فاحشی که با قالیباف داشت، در صحنه ماند. مطابق برخی شایعاتی که از سوی ولایتی تکذیب شده او به درخواست رفسنجانی انصراف نداده است.

نتایج انتخابات نشان داد که اصولگرایان در صورت توافق بر سر یک نفر نیز به احتمال زیاد در فرستادن فرد مورد نظر خود به کاخ ریاست جمهوری ناکام می‌ماندند.